Verhalen in het Brabants

Als ik m'n Brabants weer eens een beetje op wil halen, dan ga ik naar m'ne vriend Den Biest. Hij huist aan de rand van de hei, een eindje buiten 't dorp in een soort hut, gebouwd door zijn overgrootvader toen die uit Biest hier kwam wonen, van afval en oude stenen, met als mortel leem vermengd met koeienmest. Die specie moet wel mirakels goed zijn, anders had dat kot er na meer dan honderd jaar, niet meer gestaan. 't Was overgegaan van vader op zoon, net als de bijnaam Den Biest. Er waren hele nesten kinderen in grootgebracht, maar deze Biest was nooit getrouwd geweest.

Hij ziet me over het veld van heel ver aankomen en als ik de klink licht roept ie al:

'Haa mister, komde nog 's buurte. Tis lang geleeje, da'k oe gezien heb. Ik za 's vlug 'n borreltje inschenken.'

Dat is de verwelkomingsceremonie. Dan behoor ik op mijn beurt te zeggen:

'Tis toch zeker gin ejge brouwsel Biest? Want daor kunde blind van worre, heb ik in de kraant geleze.'

Ook dat hoort bij die ceremonie.

Dan lacht ie zo dat ge 't vuil in de rimpels van z'n gezicht kunt zien.

'Neje mister, 't is goei spul. Ik heb van ons grutvadder geleerd hoe ge 't moet brouwe, en hij van zen grutvadder en die heet 't van de Russe ujt de tejd van Napoleon. As ge 'r blind van zut worre, dan waar ik al van m'n irste kemunnie aaf blind gewist.'

't Kot heeft één vertrek. In het midden staat alleen een gammele tafel met twee kreupele Oirschotse stoelen. De hoeken zijn goed benut. In den ene is 'n bedstee, in de tweede zijn spijkers in de muur geslagen, daar hangt de garderobe van den Biest, in den derde is de kitchenette, de pomp met de gootsteen en 'n smerig tafeltje waarop 'n beroet petroleumtoestel staat mee wat oude pannen, enkele borden met scherven eraf, beschadigde bierglazen en borrels, waarschijnlijk afdankertjes van De Gouden Leeuw uit 't dorp. In den overgebleven hoek is 'n open schouw. Er liggen zomer en winter 'n paar houtblokken te gloeien. Daar zit Den Biest meestal bij op een krukje, met zijn blote voeten in de warme as, omdat hij op zijn oude dag reumatiek in zijn benen heeft gekregen. Daarom lijkt het net of hij grijze sokken draagt.

Er zijn maar twee deuren in. De voordeur zullen we maar zeggen, en 'n klein deurtje naar de geitenstal. Er staat allang geen geit meer, want daar bewaart den Biest de gedroogde appeltjes waarvan hij jenever stookt. Achter het woninkje, het 'huiske' met het hartje in de deur. Verder nog een zanderig aardappelveldje en 'n kleine boomgaard van kreupele, half wilde appelbomen en wat lijsterbesstruiken. Daar gebruikt hij de bessen van bij het jeneverstoken, omdat de kwalsters een bijzondere smaak geven aan de drank beweert hij. Dat is den Biest zijn home en zijn castle.

'Ik zal 's gauw 'n borreltje inschenke.'

Het glaasje wordt een beetje onder de pomp uitgespoeld en vol gegoten met een drankje dat de kleur van pis heeft en ook zo smaakt vind ik. Maar och, het werkt ontsmettend. 't Spul is minstens negentig procent, want het lijkt een gat in je darmen te branden en je hebt later nog dagenlang last van maagzuur.

Als je hem aan 't vertellen wilt krijgen moet je beginnen over 't smokkelen van Belgische boter in de jaren dertig. Dan beginnen z'n oogskes te glimmen.

'Da ware nog 's tije. Soms mokte ik wel twee riksdolders in iine naacht.'

'Hoe zaat 't ok wir mee diejen hond Biest?'O, mee onze Pollie! Daor ha ik de kemmiezen schojn mee vernukt. Den bekker ujt Gojl ha bej men tien kilo boter besteld. Da waar te veul om te voet over te brenge. Deurum ha ik z'n vrachtfiets gelind, zowiin mee veurop 'n brojdmaand mee'ne deksel. 'r Ging irst 'n dikke laog strooi in en toen onze Pollie en zow fietste ik richting Poppel. Veur de grens keerde ik om. Op den trugweg ging ik over 't weggeske waor ik wies da diejen dag de kemmiezen zon staon. Ik wier netuurluk ongehouwe.

'Wat vervoer jij in die mand, kerel?'

' 'n Mollenvangerke. In Poppel gekocht, heren.'

Ze kiiken me ongelujvig aon. Wa wiese die Hollaandse kakkemmiezen van 'n mollenvangerke.'

'Wat is een mollenvangerke?'

'Kek mar 'ns, heren.'

Nauw was onze Pollie goed sjagrijnig om dattie in die maand moes en zow gauw ze den deksel oplichtte schojt ie mee 'ne grauw op d'r haand aaf. Van schrik liete ze den deksel opevalle, hup onze Pollie d'r ujt en weg.

'Potverdomme!' riep ik, 'na kan ik wir hillemaol terug nor Poppel fietse om 'm op te haole.'

Ze vertrouwden 't nie en ze moesen, naa 't gin kwaod mir kon, toch nog 's efkes kejke watter nog meer in 't strooi zaat. Netuurlik hillemaol niks netuurlik!

Net over de grens zaat onze Kees in de strujke te wochte mee onze Pollie en de zak mee pekskes boter.

De zak in de maand onder 't strooi, 't hundje 'r bij en terug nor Gojl. Nao 'n half uurke stond ik wir bij de kemmiezen.

'Ik heb 'm al.'

Ze lichtte v'rzichtig mee 'n splitje den deksel op mar onze Pollie di zow lillik da ze 'm gauw wir dicht liete vallen. Ze tiikende 'n bonneke en ik kon onbezujrgd deurfietse nor Gojl.'

'En hoe zaat da as ge'r mee 'n gruupke 'r opuijt trokt Biest?'

'Da was plezieriger. Aaltij snaachs. 'n Fleske in de kontzak. 't Kelderveerekske liep veurop as v'rkenner. Da klejn, taai menneke kon zow mirakels hard ujt de voete. 't Liik wel of ie tien pojtjes ha, net as 'n kelderveereke, deurrom noemde we hum zow. Die liep dan mee 'ne pukkel 'n veftig meter veuruijt. As ie aongeroepe wier rendenie de haai op. De kemmiezen 'r aachter aon. En wij ware geworschuwd. Pas as ze begosse te schiete liet ie z'n ejge vatte. Ze ware dan gloeiend kwaod omdattie alliin maastappeltjes in z'n pukkel ha.

'Waarom zijt gij gevlucht kerel?'

'Zie je here, zow in 't donker, ik docht da gullie smokkeleers waart. Die lojpe d'r hier snaachs dikkels rond en die zen nie te v'rtrouwe.'

Ze begrepe netuurluk wel desse besodemieterd wieren. Intusse waren wij 'm gesmeerd mee de boter.

't Kelderveerekske hebbe ze laoter dojd geschote. Dè hebbe wij op 'n afstaantje gezien. Hij stond al mee z'n haanden omhojg toen 'r iine kemmies aachter 'm ging staon en 'm dojd schojt. De smirlap. Mar door heurde dan laoter v'rdomme nojt niks m'r van.

Jao, 'r ware vujlikke bij. Op 'ne keer verschene 'r twee in 't winkeltje van Mieke Rejne.

'Vrouwke,' zinne ze, 'wij hebben er hier onze diensttijd opzitten. Morgen vertrekken wij naar huis. Zoude gij ons astublieft niet wat Belgische boter wille verkopen. Wij zijn maar arme kommiezen die van 'n klein loontje rond moeten zien te komen. Wij zouden graag voor moeder de vrouw 'n pakje van die goedkope, lekkere boter mee willen nemen.'

Mieke zi niks mar bliif ze strak aonkejke.

'Gij kunt ons vertrouwen vrouwtje. Wij zullen jou niet arresteren. Wees maar gerust.'

'Blejf hier mar wochte.' zi Mieke en ze ging nor aachter. Efkes laoter kwaam ze terug mee twee pekskes netjes in 'n stuk auwe kraant v'rpakt. Ze trokken ze ujt d'r haand.

'Zo, nou hebben we jou. Vertel maar eens vlug waar gij de rest verstopt hebt.'

't Zen m'n twee liste pekskes.' zi Mieke.

'Lieg niet mens. Waar heb gij de rest verborgen? En van wie heb gij ze gekocht. Vlug, of gij zult ons leren kennen.' En ze kreeg een klap in d'r gezicht.

Daor gaaf Mieke niks om. Toen d're vent nog leevde kriig ze zow dikkels klappe.

'Ik kende jullie al here, veur ge binne kwaamt. Mok de pekskes mar 's ope.' zi ze.

Wè zaat 'r in? Gin gesmokkelde boter, mar gewone Hollaandse kunstboter van Jurgens. Mieke hasse deur gehad.

'ne Keer da ik weer 'ns bij 'm zat te buurten en hij voor de zoveelste keer de zelfde verhaaltjes had verteld, zei ik:

'Ge kunt goed 't hooghollaands van die kemmieze nao praote Biest. Waor hedde da geleerd?'

Hij keek me 'n beetje schouw aan.

'In de gevangenis van Scheveningen.'

'Hedde dan toch nog ojt gezete veur smokkelen?'

'Jao drie keer. Den irste keer iin maond, de twidde keer twee maonde, den derde keer drie maonde.'

'Dus die kemmieze waren toch nie allemol eve stom?'

'Och we hebbe ze 't vak geleerd, zulle we mar zegge.'

'Ze konnen oe naa wel wir 's vatte mee oewe ejge gestokte zjenever as ze zon kome zuke.'

'Ze zejn al wel 's gewist, mar ze konnen niks vejne. Ze zuke alliin op plotse waor wa v'rborge zow kunne zejn. As ge 't nie v'rbeergt, vejnen ze 't dus nie. Kek mar, daor stao m'ne veurraod.'

Hij wees in den hoek waar z'n kleren hingen. Daar stonden open en bloot, drie van die vijfliterblikken die schilders altijd gebruiken, met 't etiket Terpetine.

Toen snapte ik pas waarom zijn jenever een bijzondere smaak had.