CuBra

INHOUD HEERKENS
HOME
BRABANT
AUTEURS
TEKSTEN
KUNST
FOTO
INTERVIEWS

Print

 

Oome Teun en de iemkers - door A. Wibbelt

(naoverteld deur P. Heerkens S.V.D.)

DE PLANNEN

Johan van den Hout, 'nen oomzegger van oome Teun en taante Hanna, waar op de universiteit en studeerde veur dokter. Onder de vacanties kwaam Johan aaltij ennigte daogen, soms weken, op den Heikant logeeren, want studenten - dè's wijd en zijd bekend - hebben aaltij verschrikkelijk lang vacantie om de eenvoudige rejen, dè ze van 't onmeugelijk hard studeeren aanders wel 'ns zu'n kunnen bezwijke! Oome Teun keek alle jaoren mee verlangen uit naor die daogen, waorop Johan bij 'm kwaamp logeeren, want Johan waar zoo-nen lolligen, ronden jongen en hij dee niks liever as gekke stuipen uithaolen en dè waar ok oome Teun krek naor z'nen zin. Déés is zeker en gewis: as die twee aacht daogen lang verstaandig aon ha'n moeten doen, dan waren ze 'm veur 't end van de week nog gepiept! Al zu er den dood mee gemoeid zijn geweest, gekheid moes er worren gemaokt, dè stond vaast! "Goddaank," zee oome Teun tegen Hanna's, "dè we den oogst binne hebbe, want as den student mergen komt, dan hè'k et druk zat." "Jè, we hebben weer aacht daogen carnaval as dieën lochten bliksem in huis is."

Johan dee z'nen intocht bij oome Teun en taante Hanna den volgenden dag mee muziek, want hij ha in et dörp 'nen örgeldraaier geheurd en ha den vent 'n kwartje gegeven as ie meeree naor den Heikant en enkelde möpkes draaide veur de boerestee waor ie moes zijn. En den örgel stond dus veur de deur te draaie; terwijl Johan binnenkwaam, begos et daor veur op straot te doedelen van belang, en Johan, mee z'nen zaddoek veur z'n oogen, zong mee:

 

Marie,

Marie,

en ik moet lachen as ik jou zie-hie-hie!

Marie,

Marie,

en ik moet lachen as ik jou zie!

Vooruit-en-vooruit-en-vooruit, Hanna,

't is Kerremis in den Bosch, ja-ja,

Vooruit-en-vooruit-en-vooruit, Hanna,

't is Kerremis in den Bosch!

Laat o-hons,

Laat o-hons,

Vreugde maken,

Vreugde maken,

Laat o-hons,

Laat o-hons,

Vreugde maken, onder ons!

 

Oome Teun stond in den stal, toen 't muziek losbraak en den koeiejongen staak z'nen grooten kop deur 'n klein luikske en z'nen mond gong zoo breed en wijd open van plezier, dè ge zudt denken: 't menneke krijgt z'ne kop en z'ne mond nooit van z'n leven meer uit et kleine luikske terug; de knecht lee allebaai z'n ermen over 't beschot van den verkensstal, dè alle latten ervan kraokten; de twee meiden hielden op mee schotels waaschen in de keuken en gaopten deur et venster tot ze van taante Hanne 'nen wenk kregen, dè ze gerust deur kossen werken.

"Zeg Uilenspiegel daor ge staot," riep taante Hanna den student toe, "ge kunt er gerust inkome, ik zal oe nie opvreten al bende nog denzelfden zot van et veurig jaor." "Eeuwig dezelfde - mijn hart blijft eeuwig jong!" Hij gaaf taante Hanna en oome Teun, die mee groote passen aon kwam zetten, 'n haand, die nie gemakkelijk losliet - oome Teun z'n pijpke viel er haost van uit z'nen mond. "Gij, parel van alle ooms en hoe ga-g-et nog met U, en met uw maag?" "Schud m'nen erm mar nie van m'n lijf! Mee mijn maog is 't in orde! - Nou, ik ben blij dè ge hier bent, jonge!" "Om van de maag te spreken, de mijne is niet in orde en als ze niet gauw wat voeier krijgt toegegooid, dan draait ze zich ten binnenste buiten! - Een stuk worst, 'n pannekoekje, en anders val ik dalijk flauw!" "Waorom bende nie 'n uurke eerder gekomen, menneke, we hebben krek gegete! As ge mee opgewermde kost tevrejen bent, dan ben ik over 'n ketierke klaor!" "Werm mar op, taanteke!"

'n Half uurke laoter had ie z'nen honger verloren gegeten en gong ie mee oome Teun in 't prieeltje pijp zitte rooken en ze smookten saomen dè den damp haost nie deur de blaoier kos kome. Oome Teun en Johan lieten d'r tonge geen rust of duur en de stukken vlogen eraaf, want ze gaven elkaar in onzin vertellen niks toe.

"Nou, oome Teun, ge moet me nog 'ns vertellen wè we deez' daogen allemaol uitrichten!" "Och, dè komt van eiges, daorover plaog ik vanaovond mijn harsens nog nie! Er is nog bier zat in den kelder en veur de rest zullen de daogen vlug zat veurbijvliege, zoo-as ze 't nog alle jaor' hebbe gedaon!" "Oome, ge hebt den ernst van 't leeve nog nie te pakke! Het spijt me, dat ik U zoo'n ernstige waarheid in de ooren moet slingeren mar zoo is 't! Heden ten dage moet iedere staatsburger zich op een of andere wijze verdienstelijk maken, begrijpt U?" Oome Teun knikte en laachde. "Welnu: wat kunnen we deze week beter doen dan arbeiden aan de sociale verbetering van den Heikant?" "Nou, zeg-mar-op, Johan, ik ben toe alle misdaden bekwaom!" "Zeer fraai uitgedrukt, oompje, nou opgepast: we moeten dus een of andere nuttige vereeniging stichten! Zijn hier al vereenigingen?" "'n Vereeniging?" - oome Teun keek omhoog - "nee, of jao, toch, 'n congregatie is er van de meiskes, aanders niks!" "O, anders niets! En is de man niet de koning van de schepping? En moet de mannenwereld zich dan niet vereenigen om samen sterk, met verkr...... ik bedoel met vereende krachten het algemeen welzijn te bevorderen? Is het niet de-haren-ten-berge-doen-rijzend, dat de mannen los naast elkaar leven en toch juist samen zoo sterk konden zijn en zoo veel konden bereiken?! En, oome Teun, gij zijt de geknipte man om een vereeniging te stichten: onafhankelijk als vrijgezel zijnde, man van invloed, politiek goed op de hoogte, aangenaam uiterlijk, organisatie-talent - een geboren stichter, voel je dat niet?"

"Toe-mar-bultje, ik heur et geere, er zit muziek zat in, aanders zudde gij et er nie uithaole!" "Dus gaan we wat dieper op de kwestie in! Wat voor 'n vereeniging gaan we stichten? 'n Fietsclub? Roeiclub? Voetbalclub? Turnclub? Oome Teun kieper in witte trui, hiep-hiep-hoera!" "Nee-nee-nee - dè's allemaol niks! Fietsen kan ik nie, roeien kunnen we hier nie, want er is geen waoter en ten tweede verzuip ik nie geere!" "Ik heb et al gevonden: een dansclub!" "Nee-nee-nee-nee," en oome Teun weerde mee allebaai z'n haanden aaf, "wè zu de pastoor daor wel van zegge!? Die is zoo tegen et daanse, dè-t-ie me de oore wel van m'ne kop zu willen trekken as ie van zooiets heurde! En ik kan ok niks van daanse. Jao, ik kan 'n walske meedoen mar dan trap ik Jan en alleman op z'n teene!" "Ja, oompje, dan zal het een vereeniging moeten zijn op het gebied van den landbouw!" "Komde gullie koffiedrinke?!" riep taante Hanna vanuit de aachterdeur.

 

De meester van de school waar in z'n tuintje aon 't appele plukke. Hij waar 'nen vrijgezel en in al z'n doen en laoten buitengewoon precies; z'n tuintje waar aaltij piek-piekfijn in orde en leverde 't vruugste erwten en boonen, de dikste asperges, de zuutste kersen, en de fijnste appel en pere. Mar hij waar dan ook nie veur niks heel z'nen vrijen tijd deur in z'n tuintje aon 't werken! En hij waar geenen dommerik: hij vond alle-gedurig nuuw gereedschap uit mee z'nen gezonden kersenpit, en zoo had ie deez' daogen 'n toestel uitgevonden om de hooger hangende appel en pere zonder klimmen en zonder schudden benejen te krijgen: eenen langen stok mee 'n gebraaid netjen eraon en 'n scherpe tuinscheer erlangs, waoraon 'n touw, waoraon ie mar hoefde te trekken om de vruchten af te snijen, die dan in dè zekske rolden. Hij waar krek mee z'n eerste proeven bezig, toen oome Teun mee Johan bij 'm kwaam aonloopen... de twee bleven op 'n afstand staon kijken hoe 't lukte.

"Ja, ziet U," zee de meester, "het systeem is zeer eenvoudig en daarom lijkt het mij zeer goed toe." "Alle groote uitvindingen zijn eenvoudig," zee Johan, "eenvoudig als het ei van Columbus." De meester mikte op 'n appel, die recht boven de twee bezuukers hong, die allebei naor boven keken om te zien hoe of 't lukte... "Tik! Boem!" - op oome Teun z'n neus! "Potdome!" riep oome Teun, "dè waar goed gemikt, meester! Mar ge had wel 'n kleiner appeltje uit kunnen zuuke!" Johan had er 't grootste plezier in. "Ja, ziet U," zee de meester, "alle nieuwe uitvindingen zijn voor verbetering vatbaar! Als 't idee maar goed is, dan komen de verbeteringen vanzelf nog!" "Mijn neus zal er aanders bitter weinig op verbetere, ze braandt as vuur en ze zal wel zoo dik worren as den appel, die er op gevallen is. Mar, luister 'ns meester, we zijn gekomen om oe goeien raod te vraogen!" En oome Teun vertelde van hullie plannen en oome Teun gaaf er de noodige uitleg bij. "Zeer interessant," onderbrak de meester enkelde keeren, "werkelijk zeer interessant" en hij keek daorbij den student van opzij aon. "En naa," zee oome Teun tot slot, "naa moete ons ten eerste 'ns zeggen wè veur 'n vereeniging we hier in Bemelen 't beste kunnen oprichten, en ten tweede: doede zelf ok mee?"

"Wat het eerste betreft," en den meester zette den appelvanger tegen den boom, "hebt ge nog niet aan 'n vereeniging van iemkers gedacht? De bijenteelt is van groote beteekenis en kan nog wel verbeterd worden." "Buitengewoon," riep Johan, "ik maak u mijn complement, meester, dat ge dat zoo in een-twee-drie weet." "Dè ha'k wel gedaocht," en oome Teun gaaf den meester 'n klap op z'n schouwers, dè-t-'m de taanden op mekaar klapperden, "de meester weet aaltij goeie raod! En hij hee ok bieën in z'nen hof! Dus mar aongepakt!" "Wat het tweede punt betreft," ging de meester droogjes door, "ge moet niet vergeten, dat ik 'n openbaar ambt bekleed en daarom ietwat terughoudend moet zijn in dergelijke zaken. Maar ik zal met belangstelling toezien hoe zich uw plannen ontwikkelen en daarna mijn beslissing nemen." "Naa breekt m'ne klomp toch! Doe de gij nie mee, meester?" "U moest op de eerste plaats meedoen, meester, om de ideale kant te belichten, als u dat bedenkt, dan zult ge U ongetwijfeld meer in geweten verplicht voelen om van meet-af-aan toe te treden en actief deel te nemen aan deze edele plannen." Mar ze kossen zoo schoon praoten as 'n grammafoonplaot, de meester bleef bij z'n "afwachtende houding"; as ie eenmaol iets in z'n bölleke ha, dan zaat et vaast! Oome Teun krabde 'ns aachter z'n oore en ze stapten saomen op.

De meester keek ze aachternao en laachte in z'n eige: "Nou hoor, dat zijn er me twee bij elkaar, die zullen iets fraais uitdokteren! Ik zal er m'n vingers niet aan verbranden!" Hij vatte z'n nuuw appelplukmasjien weer in z'n haanden, naam nog wè proeven en daocht erover nao om de noodige verbeteringen aan te brengen.

 

 

DE IEMKERS VAN BEMELEN

"Maar oome Teun, wat ziet gij er uit?!" Johan had pas z'n ontbijt den volgende morgen op met 'n stuk of zes eieren in de pan en staak krek z'n pijp op toen oome Teun binne kwaam stappe. "Moete dè nog vraoge?!" riep oome Teun en hield z'n haand aan z'n wang, die heelemaol scheef en dik waar opgezwollen, "de bieën hebben me verdimd lillijk gestoke! 'n Dikke neus van den appel en 'n dikke wang van de bieë, nou 't spul is al aorig begonne!" "Een goed teeken," laachte de student Johan, "per aspera ad astra, door moeilijkheden naar de zegepraal! Nu zullen we dus eerst maar 'ns beginnen met de statuten te ontwerpen." "Statuten? Wè zijn dè veur dinger?" "Het reglement, de regels, de plichten en rechten van de leden." "Oo-zoo! 'n Regelbuukske dus! Mar 't is veul gewichtiger dè we eerst leden hebben! Dan komen de notullekes vanzelf wel op 't papier staon!" "Nu, goed dan - dus we gaan eerst leden werven! De trommel roeren!" "Nou-nou, kalmkes aon, dan breekt et touwke nie! We moeten geen dommigheden uithaolen en mee geen trommel rondtrekken, want daor wordt et geboert mar kopschouw van! En taante Hanna nie minder! Die maag er niks van wete, dè's nog wijdeweg et beste." Johan pafte dikke wolken uit z'n pijpke. "De trommel roeren beteekent niets anders dan er werk van maken! En dat gaan we doen! Eerst enkele statuten vastleggen, want op het oogenblik ben ik uitermate helder van hersens - en dat gebeurt zelden, zooals ge wel weet - en dan vanmiddag op stap naar de voornaamste lui, die er bijen op na houden. Ge zult zien, dat we in een handomdraai een bond op touw zetten! Morgenavond misschien al de eerste bijeenkomst, bestuurskeuze en gezellig avondje. We zullen de sociale vraag 'ns gauw eventjes oplossen!" Oome Teun laachde mee heel z'n scheef gezicht! "Goed, nao 't eten dan mar d'r op aaf!"

 

Boer Verhagen ha 'n kou gevat; hij zaat bij den heerd in den hoek tegen de werme muur; hij ha 'nen dikken sjaal om den nek en 'nen dikken jas aon en z'n eugskes blonken waoterechtig en keken flets. "Dus ge wilt 'nen bond van iemkers oprichte," zee ie langzaam, "mar wè hee dè veur resultaat?" Boer Verhagen praotte aaltij van resultaat! Dè waar zijn woord en overal waor et mar efkes te paas kwaam, gebruikte-n-ie-et. "Jao-krek, Verhagen," verklaarde oome Teun, "'t maokt aaltij indruk as meensche van één vak saomenhaawen en saomendoen en dè geeft meer ijver veur 't vak en 't resultaat is: alle jaor eens zooveul honing in körf en kiest!" "Minstens eens zooveel," viel de student in, "'t land van Bemelen wordt als 'n land dat overvloeit van melk en honing, het beloofde land." Dè beviel boer Verhagen heel goed. "'t Stao me goed aon, dè moet ik zegge, 't stao me goed aon! 't Resultaot is duidelijk. Nog wel nie zoo duidelijk as 't resultaat van de kaaw, die ik te pakken heb, want dè's 'n loopneus! Mar jèèè, misschient komt dè resultaat nog mee den iemkerbond, wie weet!" "As gij mar meedoet," zee oome Teun, "aanders komt er allicht nie voldoende resultaot, want gij bent den grootsten iemker hier uit de buurt." "We zullen zien! Vatte 'n borreltje? Ik heb op den oogenblik 'n fijn citroentjen in huis en ik vertel oe: dè hee resultaat in maag en buik!" "Kan geen kwaod", zee oome Teun en Johan knikte: "Kan alleen mar goed."

 

Den aawen Teurlings bezochten ze ook, dieën ruigen boer; alles waar effen rauw en ruig: z'n haor, z'n huid, z'n kleere, z'n vrouw, z'n dochter, z'n huis... de spinnekoppen koste nie telle - overigens had ie aaltij goeie zin, 'n bewijs dè properheid ok al geen noodzaokelijke deugd is... "Kijk 'ns aon, we krijgen hoog bezuuk vandaog", riep Teurlings, die mee z'n vrouw en z'n dochter aon 't erpelsteken waar in den tuin... "Goeien dag saomen," zee oome Teun, "ge kunt gerust deurwerken, want we hebben oe mar efkes noodig om 't een en aander te vraoge." "Gebeurt nie," zee Teurlings en wiste z'n haande aon z'n broek aaf, terwijl z'n vrouw d'r neus snoot in d'ren schort, "we gaon er bij zitte, we hebben vandaog genog gewerkt." Den aawe Teurlings waar liever lui dan muug en naam aaltij iedere gelegenheid aon om midden op den dag z'n werk te onderbreken om wè te knutselen of te babbelen. "Vrouw, zet 'ne pot koffie!" "In 's hemelsnaam, dat is niet noodig en we hebben ook te weinig tijd", zee Johan, toen hij dat hoorde en vluchtig naar binnen had gekeken in "het hol van boer Teurlings". "Kom-kom, geen komplementen, gullie vat hier eerst 'n lekker bekske koffie, aanders kunde ommers nie fatsoendelijk praoten."

Op de taoffel lagen enkelde vuile sokke neven 'nen halven drieponder - op 'ne stoel laag 'ne boeremik en de kat laag daorneffe te slaope - in alle hoeken en kaante laag en stond veul vuile rommel hars en dwars deur mekaar. Den aawe Teurlings wiste de taoffel aaf mee 'nen slip van z'ne kiel, sloeg de kat naor den aanderen hoek van de kaomer en smeet et brood en de mik in de kaast. "'t Is ommers zoo klaor, vat 'n end hout en zit 'ne kwak, meensche! Vrouw is de koffie nog nie klaor?" "As ge klaor waoter wilt hebben, jao, dan is ie klaor! Mar as ie bruin moet zien, dan mot er eerst vuur aon komen!" De dochter pookte et vuur op en zette alvast 'n kan roome op taoffel; hij stond nog mar amper op taoffel of heel de raand zaat vol vliege. "Kijk men toch 'ns aon," riep ze ineens, "zoo'n vuil beeste toch!" en ze haolde mee d'r vingers twee haaikrieken uit de roome, "ge kunt nie geleuve, waar ze allemaol inkruipe, die beeste! We hebben hier veul laast van 't ongediert, muizen ok al, 't kriebelt ervan, ze zitten toe in de beschuitentrommel toe." Oome Teun ha plezier, veural ook omdè de student zoo angstig rondkeek. "Dè's nog niks," zuchtte de boerin, "ik zou vanmergen koffie maolen en ik daocht wè gao de meulen zwaor - mar ik draaide stuup deur en wè waar et geval: twee zwaolleme, die d'r in zaten, ha'k kapot gemaole! 't Is dè me goddaank 'nen goeien stevigen meulen hebben, aanders was ie naor de kloote geweest!"

Oome Teun gaaf uitleg over de planne en Teurlings waar daolijk vuur en vlam veur 'nen iemkerbond, want ten eerste boerde hij liever mee bieën dan mee koeien, en ten tweede had ie trek om iedere week 'n praotaovondje in de herberg erbij te kunne plekke. "Ik doe mee, al waar et alleenig mar te doen om de vergaderingen; ge kunt niet al z'n leeve werken en ploeteren as 'n perd, ge moet ok zo 'ns op verhaol kunnen kome."

Johan zaag onder al die bedrijve, dè de boerin koffie in de kan schudde mee 'nen flinken klont sjichorei er boven op en dè-t-er twee drie druppels uit d'r neus bij vielen..." Zie-zoo," zee ze, "'t waoter kookt en de koffie zal sterk genog zijn", ze wischte de kumkes mee d'ren vuilen schort schoon, vatte enkelde messen uit de taoffellaoi, en omdè ze heel vuil waren, zaag ze wel dè ze nie heel schoon waren, en deurom spierste ze op de messen en poetste ze weer schoon mee d'ren vuilen schort. Intusschen had de dochter al waoter op de kan gegoten en moeder de vrouw hield de tip van 'nen sok in de haand; toen ze zaag, dè Johan ernaor keek, zee ze: "Jè, meneer, die gebruik ik aaltij veur koffiezeef, dé's 'n buitengewoon hendig zeefke, zoo'nen teen van 'nen aawen sok." Toen ze de koffie in de kumkes wou schenken, naam Johan z'n kumke in z'n haande en zee: "Nee, dank u, ik mag geen koffie drinken voor mijn gezondheid." "Tut-tut-tut - 'n kumke goei koffie kan ommers geen kwaod, ik ben er van z'n leeve nog nooit ziek van geworre - geef oew kumken mar gaaw hier en dan zulde 'ns pruuve wè'nen lekkeren koffie ik heb gezet!"

Mar Johan gaaf z'n kumke nie aaf en boer Teurlings zee tegen z'n dochter: "Mieke, vat de kraft mar 'ns en schenk mijnheer mar 'ns 'n borreltjen in, dè's zeker goed veur z'n gezondheid." De student dronk dan in Gods-naom mar 'n borreltje, al ha Mieke 't glaoske dan ook mee d'ren vuilen duim schoongemaokt en onder al die bedrijven waar de zaak besproken en stapten ze op. "Dus mergenaovond vergadering in ''t Hert', ik ben er in alle geval! 't Beste war! Saluut!" "Sodemekaatje, wat is me dát daar 'n kannibaals gedoe," zee Johan toen ze goed-en-wel buiten waren, "m'n maag draaide zich bijna ten binnenste buiten!" "En moete gij dokter worre," laachte oome Teun, "ge bent ommers veuls te kiem, jonge!"

 

Wie boer Van Stokkum zoo van buiten bekeek, stond veur 'n raodsel. Boer Van Stokkum ha aaltij 'nen langen blauwen kiel aon, die toe op z'n knieën afhong en z'n beene waren zoo verdimmes krom dè z'n knieën wel twee voet van mekaar stonden as ie z'n voeten tegen mekaar ha staon - en 't groot raodsel waar dan dees: hoe die beene boven weer bij mekaar kossen komen...

Boer Van Stokkum ha 'n huis vol kleine kender en die zaten juist overal daor te kruipen, waor ge 't nie zudt verwaochte; deede de deur open dan zaat er aaltij een of aanderen blaog aachter die deur - gongde op 'ne stoel zitten dan hadde kaans dè ge op 'n plat keend gongt zitte - staakte oe beene onder de taoffel dan hadde aaltij gevaor tegen jonk meenschenvleesch aon te schuppe - ge kost er nie in of uit gaon zonder hier of daor te struikelen over 'n kenderlijfke en ieder oogenblik wierde gewaor dè-t-er muziek in zaat. 't Is dè de kender van boer Van Stokkum deur en deur gezond waren, aanders wier d'r iederen dag toch minstens een of aander dood getrapt en dè waar wel et tweede raodsel in z'n huis, dè-t-er nog geen een keend gestörven waar. Dè-t-er alle oogenblikken van den dag concert waar, viel nogal te begrijpe en dè z'n kender gezonde tongen en stembaande ha'n, konde gewoonlijk al op 'nen afstaand heure!

Toen oome Teun en Johan, de student, binnenkwame, waren er twee aon 't kwijken van belang. Oome Teun trapte nummertje drie op z'n beentje en Johan ha, naor et schijnt, 'n vingerke geraokt, want ze wieren ontvangen mee 'n kwartet van vier stevige kenderstemme. Oome Teun had er alle moeite mee om over al dè lawaai hene boer Van Stokkum duidelijk te maoke waorveur ie gekome waar, hij moes z'n haand as toeter gebruike en vlak aon et oor van den boer gaon hange om z'n eige verstaonbaor te maoke. "Wè wilde oprichte?!" "'nen Iemker-bond!" "Wè veur 'nen bond?" "Iemkers!" brulde oome Teun zoo hard as ie mar kos. Gelukkig hielden twee van de vier zangers efkes op om nuuwen aosem te scheppen en kos oome Teun 't den boer beter duidelijk maoke. Boer Van Stokkum dee mee.

"Mar nie op staonden voet wegloope, eerst 'n borreltjen vatte, war." "Jè-jè, dè's goed," knikte oome Teun, "ik ben er al heesch zat veur." Oome Teun had z'ne stoel en z'n voete wè verzet en had weer 'n stuk of drie-vier blaoge geraokt die ineens 'n gebler aonhieven en hij moest 'nen keer of vier-vijf roepen zoo hard ie kos "in 't Hert" eer den boer 'm verstond. Oome Teun waar blij dè-t-ie op kon stappen; och, 'nen vrijgezel is niks gewend, war!

 

"Toe-toe-toe, vat nog 'n borreltje, 't zijn mar kleine," zee boer Van Baol, "op één been loopte nie hendig!" "Jao-mar ik ben ok geenen duuzendpoot, ik heb er al heel wè-d-op vandaog!" "Dus u doet ook mee?" vroeg Johan en sloeg z'n borreltjen achterover, "zoo wil ik het hooren, ieder moet een offertje weten te brengen voor het algemeen welzijn!" "Jè, er zal wel weer geofferd moeten worden, dè snap ik allaank. Mar ik doe in alle geval mee, al schaf ik er geen bieën veur aon, ik veen et schoon as et geboert zoo naaw en dan 'ns bij mekaar komt en 'n pötje bier drinkt, mar zooas gezeed, ik schaf geen bieën aon, dè's mar speulgoed en ik ken er niks aaf." "Is heelemaol nie noodig, we kunnen ok eere-leden best gebruiken; mannen, die hun verstand in dienst stellen van de goede zaok." "Kom, jonge, we gaon verderop - we moeten ok nog naor ''t Hert' om de zaok te bespreken." "Dus ik doe in alle geval mee, we motten 'n vereeniging hebben! In Baozel hebben ze aaltij d'ren mond vol over d'r gezangvereeniging, wij motten ok mar 'ns gaon vereenige!"

 

Toen de twee 's aovonds naar huis toe gongen, waren ze allebaai half kachel en botsten gedurig tegen mekaren aon en ze zongen. Opeens waar oome Teun verdwene. "Hela, oome Teun, waar ben je?" "Ik lig in den sloot, geleuf ik, 't is ok zoo verdimmes donker." "Wat zoek je dan toch daar in die sloot?" "Ik zuuk den weg mar die is hier nie!" "Hier, vat mijn hand, zoo!" Oome Teun klauterde naor boven en zuchtte: "M'n botte zijn nog heel, mar m'n boks hee gekraokt?" "De boks of...?" "Nee-nee, de boks! Ons Hanna zal aon 't lappen moete, denk ik."

"Tante Hanna, o schrik, die heeft de deur zeker gesloten. Maar ik heb dat voorzien, ik heb het venstertje van mijn kamer open gelaten, ziet U, een leeuwin moet je niet wakker hoeven te maken!" "Kunde gij nog deur dè vensterke kome, jonge? Dè kreeg ik nie meer klaor vanaovond!" "Ik kom er binnen, maar gij moet dan bok staan tegen de muur, want 't venster van zoo'n opkamer is ruim hoog!" "O, tegen de muur stao ik nog vaast genog, aanders zu'k bang zijn, dè ge mee bok-en-al tegen de grond kegelde!" De deur waar gesloten. Mar bij 't bok-staon en bij 't klimmen maokten ze zoo'n lawaai, dè taante Hanna d'r wakker van wier en vanuit d'r raom riep: "Leelijke naachtuile daor ge staot, kunde nie vruuger naor huis toe kome? 't Is schaand veur de gebure! Ik moes oe in 't hooi laote slaope, dè war nog et beste!" Mar taante Hanna ha nog al 'n meelijend hart en de deur wier losgegrendeld en de twee stapten gaaw te bed.

 

 

DE STATUTEN

Den volgenden mergen zaten oome Teun en Johan nao 't ontbijt in 't prieeltje, allebaai mee de pijp in de mond en ze dampten as aawerwetsche lokomotieven. "En hoe is U 't bad gisterenavond in de sloot bekomen, oome Teun?" "Veur zoover ik weet goed; kijk mar: m'n kaok is dun, dè komt zeker van dieën sloot, dè moete gij as toekomstigen dokter weten!" "Ik zal 't recept onthouden voor m'n toekomstige patiënten!" "Sssst! Ons Hanna gao soepgruunte zuuke! Stil, dè ze ons nie merkt, want ze vertrouwt ons naaw veur geenen halven stuiver meer, ze denkt natuurlijk dè we 't veurgoed op 'n zuipen hebben gezet" en hij zette de kruik mee de twee glaoskes veur de veurzichtighei mar vast onder de baank. "En we moeten elkaar toch kunnen troosten en vooral, we moeten van elkaar toch niet kunnen verdragen, dat we dorst lijden!" "Haawt oewe mond of ze heurt ons en dan zijn we verkocht." Toen taante Hanna weer in de keuken terug waar, goot oome Teun veurzichtig 'n borreltje vol. "As ze komt, borreltjes uit! Borreltje in de zak, ik zet de kruik weg!" "Accoord! Leve de samenzwering!" "Alla-dan, prosit Johan, 't is goed veur de maog, aawe klaore!" "Oome Teun, hebt U die kruik uit de kelder gejat? Ge bent 'n zjenie! Eigenlijk tot iets grooters geboren, schenk nog 'ns in, oompje!" "Ge zuipt as 'nen bezembinder, kalmpjesaon, den dag is nog lang en ons taante Hanna hee 'n goei speurneus!"

"Aan den arbeid dan. Nu zijn we fit. Gisteren heb ik al enkele statuten ontworpen, ik zal ze voorlezen." Mee 'n heel gewichtige fiezelemie deed ie 'n groot stuk papier open en oome Teun zee: "Goeie genade, 't lijkt wel 'n heel boek! Dè kunnen de boere van den Haaikant ommers niet onthaawe. Ge moet de zaok zoo eenvoudig meugelijk maoke, menneke!" "Nee, nee, oome, de zaak zoo breed mogelijk opzetten! Wat we doen, dat moeten we zoo goed mogelijk doen. Liefst nog 'n heleboel paragrafen erbij. Beter te veel als te weinig. Dat maakt indruk!" "Nou-alla-dan-mar, lees veur", zee oome Teun en gooide z'n een been over z'n aander. Johan schrapte z'n keel, trok 'n donderwolk rook uit z'n pijp en begos:

 

Statuten van den Iemkerbond te Bemelen-Heikant.

Par 1. 't Doel van den iemkersbond is als volgt:

1. Hij wil bijdragen tot oplossing van de sociale vraag.

2. Wil, door eendracht sterk, de beschaving bevorderen.

3. De bijenteelt wil hij in betere banen leiden.

4. Den leden wil hij tevens 'n passende ontspanning bereiden.

"Dè klinkt as 'n klok!"

 

Par. 2. Middelen tot het doel:

1. IJverige leden.

2. Een net lokaal.

3. Regelmatige vergaderingen; en jaarlijks enkele feestavonden op nader te bepalen datum.

4. Nader te bepalen maandelijksche contributie.

5. Als er vraag naar is: nuttige lezingen over de bijenteelt.

"Mar ge vergeet 'n heeleboel: iemkerkappen en handschoenen, inkoop van körven en kaasten en aandere noodige spullen over de iemkerij!" "Dat hoort niet in de notulen thuis, oom." "Dè heurt er wél in thuis. Zonder die spulle kunde nie iemkere!" "Oome, vat er nog eene, net as ikke, prosit!"

 

Par. 3

- De leden zijn ofwel goede ofwel niet-goede leden. "We kunnen alleenig mar goeie gebruiken, geen half werk."

- Iedere bewoner van den Heikant kan lid worden van den bond, als hij zich maar verplicht om de statuten trouw op te volgen.

- Eere-lid kan eenieder worden, die zich voor de iemkerij interesseert en jaarlijks het bedrag van f 2,50 stort in de kas van den bond. Eere-leden behoeven geen bijen te houden.

"Bravo," riep oome Teun, "de kas moet goed vol komen voor de feesjes, as we mar moppe in de kas hebbe, kunnen we alles."

 

Par. 4

- Het bestuur bestaat uit 'n voorzitter, 'n secretaris en een penningmeester. De leden kiezen het bestuur door meerderheid van stemmen voor den duur van één jaar.

"Dè's te lang! Want veurzitter wordt natuurlijk den aawe burgemister Versteeg en as die 'n jaor lang iedere week spietst, wè-t-ie zoo verdimd geeren doe en zoo slecht kan, dan wordt et 'n saaie beweging veur de lejen. Kunnen we 't nie zonder bestuur aaf?! Wè hebben we aon 'n bestuur?! Dè dient ommers nergens aanders veur as om de zaok ongezellig te maoken, as we mar iemand hebbe die de contributie ophaolt en bewaort, beveurbild Jan den Bult (daor is iedereen bang van, dus die is er veur geknipt), dan is 't al laank genog, dunkt mijn." "Onzin, oome, 'nen bond zonder bestuur is geenen bond, en ik kan het dus niet vereenigen met mijn fijngevoelig geweten om een bond zonder kop in de wereld te schoppen." "Kunnen we dan nie in iedere vergadering 'ne nuuwen veurzitter kieze? Dè brengt leven in de brouwerij en dan zitten we hoogstens 'n week mee 'nen verkeerden opgescheept." "Wat een verstand toch, dan hebben jullie alleen maar kiesvergaderingen! Niets anders te doen dan kiezen! Geef me nog een borreltje, want 't wordt moeilijk! Zoo, vat er eentje mee, oome, dan wordt uw hoofd misschien wat helderder!"

 

Par. 5

- Iedere week is 't eenmaal vergadering, ieder jaar een feestavond voor de leden, een uitgaansdag, een honingfeest na de honingoogst, de verjaardagen van de leden worden apart gevierd door een tractatie-avond bekostigd door den feesteling, als er twee op één datum vallen, mogen ze echter niet tegelijk worden gevierd. Wie meerdere verjaardagen wil vieren, kan dat naar hartelust doen.

"Potjeverdezeme, daor zit muziek in! As de sociale vraag door die paragraaf nie opgelost wordt, dan wordt ze nooit opgelost!" "Dat dacht ik ook! Prosit, oome, omdat ik die laatste paragraaf heb uitgevonden, want 't is 'n geniale inval van me geweest!" "Prosit! mar hoe moet et vanaovond dan gaon in de vergadering? Wie moet er et woord voeren, dè moet toch iemand doen! Doede gij et?" "Neen," zee Johan, "dat moet de oude burgemeester Versteeg doen! Die moeten we vandaag nog bezoeken en bewerken. Na hem houd ik dan nog een spietsje en de zaak is aan het loopen."

"Jao, jao," klonk opeens de stem van taante Hanna, "de zaak is al aorig aon 't loopen mee ullie!" En ze stond daor veur et prieeltje mee d'r haanden in d'r zij en oome Teun vatte vlug de kruik om ze weg te zette. "Hier mee die kruik! Daochte gullie soms dè'k 'n kiep ben zonder kop en zonder ooge? Hedde naa van z'n leeve, die kerels hebbe de kruik haost leeggezope!"

 

Oome Teun en den student waren 's middags naor et dorp gegaon om den aawen burgemister op te zuuke. Taante Hanna pookte in et vuur en daocht erover nao wè die twee eigenlijk in 't snuitjen ha'n, toen de vuile vrouw van et vuile boerke Teurlings aachter binnen kwaam. "Goeien middag, taante Hanna, zeg, kunde me nie 'n klein plezier doen en me wè koffieboone leene, want m'ne man z'n zuster is onverwaachts over komen waaien, en, och-god-nog-toe-toch, dè-d-is zoo'n sekuur meenske, die taante Lies, ze is vruuger op 'n kasteel in dienst geweest en hee allemaol van die grootelui-manieren aongenomen en in alle geval hee ze 'n goei spaorpötje en daor moete dus al iets veur over hebbe! Ik mot aanders eerlijk zegge dè'k er nie veul van mot hebbe, want ze is me te gruts, mar och-jao, kijk ziede ze hee zoo a'k al zee, 'n goei spaorpötje en daor moete dus al iets veur over hebbe - hedde nie wè koffie veur me te leen en enkelde beschuitjes, ik breng ze oe zoo gaaw meugelijk weer terug." "O-zeker, hier, is 't zoo genog, vrouw Teurlings?" "Jao, jao, zoo is et ruim genog, daank-oe, ik zeg ok al tegen m'ne man, ik zeg ze hee 'n goei spaorpötje en deurom is 't m'n heilige plicht om ze zoo goed meugelijk te ontvangen, mar naaw moet ik hard loopen, aanders zit ze te lang alleen en dè neemt ze me kwaollik. Wè'k nog wo zegge: dieën bond, die oome Teun op gao richten, is 'n heel schoon ding! En dieën student is 'ne nette jongen, en zoo gewoon as ie is! Zund alleenig, dè-t-ie 'n zwakke maog hee, aanders toch zoo'ne ferme schoone kel!" "Wè veur 'nen bond is dè dan die ze op gaon richte?" "Weete gij dè nie? Daor stao 'k van te kijke!" En ze vertelde in 't lang en in 't breej wè ze er van wies. En taante Hanna vroeg ze dapper uit.

"Mar naa moet ik as de foeter naor huis toe, ons taante Lieske zal denke waor blijft ze, en zoo'n veurnaom volk is nie gewoon om lang te waochte! Ik zeg ok al, ik kan ze nie goed lijen omdè 't zoo'n persieseken is, och-god-nog-toe, 't is toch zoo'n zebedeezeke, ons taante Lieske, mar jè, ik zeg veur 'n erfenis moete al wè'd offers brengen. Ik wil nie zeggen, dè die erfenis de eerste jaoren al komt, want ze is nog kras en ze hoeft er ok al geen minuutjen eerder om dood te gaon, oei-oei, nee heurre, dè nie, mar ik hoop toch dè'k ze lang overleef, want ik kan goed 'n slodderke geld gebruiken, wè zegde gij taante Hanna. Mar m'ne man die wordt nie stokoud, want hij hee me te veul laast van boeren, dè's nie gezond... mar naa moet ik hard loopen aanders lopt ons taante Lieske nog weg van pure kwaoiigheid. Mar jè, ik kos er toch niks aon doen, dè'k geen koffie meer in huis ha - nou, dankoe-wel, taante Hanna, en ik breng et oe zoo gaaw as ik kan terug, as er geen haost bij is!" "Hillemaol nie, vrouw Teurlings." "Nou, bezjoer dan!"

Precies toen taante Hanna vrouw Teurlings naokeek, kwaam de veldwachter langs et huis. Den dikke Peer ha'n dik rood gezicht, zoo rood as 'ne lampion, z'ne knevel waar geweldig en droop over z'ne mond neer as de snor van 'ne walrus. "Peer," riep taante Hanna, "komde 'n borreltjen vatte, ik moet 'ns mee oe praote." Peer waar verwonderd, want et waar nie taante Hanna's gewoonte om op borreltjes uit te noodigen, mar hij gong er effen goed geeren op in.

 

 

VERSTEEG

Den vruugeren burgemister Versteeg waar 'nen aawen vrijgezel. Bij Versteeg waar alles oud, z'n huis hong scheef van aawerdom; hijzelf waar oud en grijs; z'n zuster, z'n huishaawster, al effen oud en grijs; ok Marian, de meid, waar oud en grijs; de schimmel op stal, oud en grijs - jè, ik geleuf dè alle muizen in 't huis en alle vliegen in alle kaomers van 't aawe huis oud en grijs waren. Versteeg waar 'ne veurzichtigen meens; langzaom in z'n bewegingen en nog veul langzaomer in et praoten. En zoo waar alles wè-t-er leefde en bewoog in huis en hof effe langzaom en veurzichtig; de vliege vlogen langzaom en veurzichtig deur kaomers en keuken en haost geen een kwaam er toe om te verzuipen in de melkkan; en den aawe schimmel van den stal dee over 'ne weg eens zoo lang as 'ne voetganger, hij kuierde veur z'n waogeltje uit of liever hij slenterde.

"Johanna - ehum! ehum! - Johanna!" Versteeg keek deur de deur; hij schraopte z'n keel haost nao ieder woord een of twee keer. "Johanna, et hee gebeld!" Johanna is Versteeg z'n zuster; ze kwaam langzaam uit de keuken de gang insloffen en riep lijzig: "Marian! Marian!" "Wè-d-is er, juffrouw?" "'t Hee gebeld!" "Gebeld?" "Jao, gebeld, Marian!" "Ik zal eens gaon kijken." Marian slofte naor de voordeur en bromde: "Heel den dag moete hier sjouwen en vliegen; Spits haawt oewe moel!" Spits waar begonnen te keffen mar natuurlijk ok heel langzaom en veurzichtig, zonder hartstocht en overdrijving zooas et veur 'ne waokhond van Versteeg paast.

Oome Teun en den student vonden dè ze ruim lang moessen waochten. "Ik denk dè ze slaopen, ik zal nog 'ns belle!" Hij trok nog 'ns aon de bel, die hard en luid deur heel et huis klonk. "Kalm, kalm 'n bietje daorbuiten!" bromde Marian terwijl ze de deur open dee, "ge maokt zoo'n spektaokel asof ze vuur in oew boks hebben gedaon - kijk, van Halderen, bende gij 't. Komt er in man, komt er in, mijnheer is thuis!" "Goeiendag, Marian, hoe stao-g-et naaw mee de vrijerij waor we 't lest over ha'n? Is 't waor dè ge Zondag den eersten roep krijgt?" "Aawen uilenspiegel daor ge staot, schaomde 't oe eige nie! Ge weet dè'k et mansvolk nie kan luchten of zien!" "Zoo praoten jonge meiskes wel meer; as ze mar wè-d-aawer worren, dan slaon ze wel 'nen aanderen toon aon!"

Oome Teun klopte aon de deur van de huiskaomer en enkelde minuten laoter riep 'n stem van binnen heel langzaom: "Binne!" "Goeien middag, mijnheer burgemeester, kende den deeze nie? Dè's Johan, 'nen oomzegger van me, hij studeert veur dokter." "Aangename kennismaking!" "Aangenaam, zeg, - ehum - heere, neem - ehum - plaots, de stoele - ehum - staon er veur." "Mijnheer Versteeg," begos de student, "we zijn gekomen tot het plan, of liever tot het besluit om hier onder de Heikantsche boeren een iemkerbond op te richten..." en Johan zette de plannen in het lang en breej uiteen. "En u bent de aangewezen persoon, mijnheer Versteeg, om die zaak in handen te nemen. Als u zich voor die beweging wilt interesseeren, dan zal er iets goeds uit groeien aanders is er weinig kans."

"Dus 'nen bond van alle iemkers - ehum - uit de buurt! 'nen Iemkerbond - ehum - zeer goed - ehum, ehum - mee vergaderingen en spietsen natuurlijk! - ehum - En - ehum - de wetenschap - ehum - onder het volk brengen!" "Juist, mijnheer Versteeg, op die manier kan er groot nut uit groeien, maar, zooals ik al zei, de zaak moet in goede handen zijn, anders mislukt ze zonder eenigen twijfel!" "Ehum! Uw plannen - ehum - bevallen me uitstekend; waocht efkes: Marian!" Er volgde 'n heele tijd stilte eer Marian in de deur stond. "'n Flesch wijn, Marian!" Oome Teun daocht: "'t Is veur mekaren heur! Hij hapt toe." Want Versteeg was 'nen gierigen pin en de twee dames niet minder! Daarom verschrok z'n zuster Johanna wel wè van die royaliteit en ze kwam nog 'ns in de deur vraogen: "'n Flesch wijn?!" Versteeg knikte. En Johanna riep mee 'nen diepe zucht naor aachteren: "Jao, 'n flesch wijn, Marian!" "Zoo mar ineens 'n flesch wijn, net of dè niks is. Ze zien ze vliege, geleuf ik", gromde Marian terwijl ze naor de kelder slofte. "Er stao nog 'n halve flesch rooie van de veurige week, vat die mar!" Toen Marian de flesch te pakken ha, zee ze: "Zóó zulleme dè doen, juffrouw," en ze hield de flesch onder de pomp, "'t zu nog mar zund zijn as ze 'r zat van wiere!" en de juffrouw vond et slim, want klaore wijn en veural van dieën duren wijn is veuls te sterk.

Toen Johan van den wijn pruufde, daocht ie daolijk: "Nou, daor zulde nie dik en nie zat van worren!" Oome Teun ha nie zooveul verstaand van wijn en klonk naor Versteeg "prosit, burgemeester", gooide z'n glaoske ineens aachterover en schoof et naor Versteeg toe om et weer daodelijk vol te laote giete. Versteeg had er ineens spijt van dè-t-ie de flesch ha laoten aonrukken. "Dus de bond - ehum - en hij goot oome Teun z'n glas weer vol - ehum - vind ik 'n schoone gedaachte." "Dus," zee de student, en hij naam 'n klein slokske wè Versteeg goed beviel, "dus U neemt het aan en U zult vanavond in de eerste bijeenkomst het woord voeren ter inleiding op de bestuurskeuze?! Na uwe inleiding en aanbeveling wordt het bestuur gekozen, worden de statuten voorgelezen en tot slot zal ik nog enkele woorden spreken. Zijn we het daarover eens?" "Natuurlijk," riep oome Teun, "en dan 'n bietjen erop werke dè-t-er leeven in de brouwerij komt! Zoo naaw en dan brengen de lejen de vrouwen mee op de vergadering, dè kan lollig worren!"

"Hè!? Wè!?" Versteeg verschoot er finaol van, want hij waar zoo'n bietjen 'nen vrouwenhaoter. "Vrouwvolk - ehum - komt er toch - ehum - nie bij te paas, zeker?" "Och waorom nie?" vroeg oome Teun, "me dunkt zoo..." "Dat kunnen we altijd nog overleggen, mijnheer Versteeg," zee Johan vlug om oome Teun den pas af te snije, "en in dat opzicht zullen we veel gewicht hechten aan uw goeden raad." "Ja, ziet u - ehum - de grootste vijand van de wetenschap - ehum - is de vrouw! Laten we - ehum - de vrouwen erbuiten, anders is de bond - ehum - tot den ondergang gedoemd. Vrouwen - ehum - hebben met de iemkerij - ehum - niets te doen! Daarom - ehum - weg met de vrouwen! De vrouw - ehum - heeft verlangen - ehum - om te heerschen - ehum - zonder talent daarvoor!" "Nou, burgemeester, mijn zuster Hanna hee-t-er aanders nogal talent veur!" "De vrouw - ehum - zou de hand op álles leggen - ehum - en heel de bond - ehum - in den zak steken!" "Rakkers zijn 't, die wijfkes, mar in den zak steken, burgemeester? Mar afijn, we zullen er nog mar 'ns op drinken. Potjeverdezeme m'n glas is weer leeg. 't Is gek mee die glaoskes, ze loopen van eiges leeg!" Versteeg ha heelemaol geen haost om in te schenken, hij trok z'ne lozzie uit z'n visjeszekske en trok 'n gewichtig gezicht. "Kunnen de heeren me verontschuldigen, ik heb nog gewichtige bezigheden!" Johan sprong overeind. "O zeker, mijnheer Versteeg, neem ons niet kwalijk, dat wij zoo lang beslag op uwen kostbaren tijd legden." "Nou-nou, Johan, wie praot er nou van kostbaren tijd?! Wij hebben tijd zat!" Versteeg keek wè vremd op. "Dus tot vanaovond in ''t Hert' om aacht uur!" En de twee stonden in de kortste keeren op straot.

 

 

VERGADERING IN "'T HERT"

"Kek naa toch 'ns aon!" Mee die woorden kwaam den herbergier van "'t Hert" in al z'n dikte opzij deur de binnendeur in de kaomer. (In z'n breedte kos ie nie deur de deur deurkome.) "Kek naa toch 'ns aon, vrouw! De laamp dröpt heel de taoffel weer vol! 'nen Heelen plaas bronolie midden op taoffel. 't Is me hier 'n keet heurre! Ajasses wè'n smerlapperij toch!" Hij pufte as 'nen lokomotief en wischte mee z'n hemdsmouwen et zweet van z'n gezicht. De vrouw kwaam ok 'ns kijken; ze schoof d'r eigen ok dwars deur de deur, want et deurgebont waar veur heur ok al te smal, ze waar al effe breed as d'ren man. "Katrien, Katrien!" riep ze naar de keuken, "vuilen del daor ge staot. Gaaw 'nen lap hier of ik slao oe over den vloer! Hoe dikkels hè'k et oe al gezeed dè ge de lamp nie zoo vol meugt..."

"Goeien aovond, staode gullie klaor om mekaar in 't haor te vliege?" 't Waar oome Teun z'n stem. Hij kwaam krek mee Johan, de student, de deur binnen toen de vrouw de meid aon het uitfoeteren waar. De herbergier en de vrouw waren etzelfde oogenblik zoo poeslief dè 't 'n liefhebberij waar om aon te zien. "Goeien aovond Van Halderen, goeien aovond mijnheer, eh - komt erin! Komt er in! Ik zeg et oe, dè vrouwvolk, dè vrouwvolk, ge ergert oe eige nog de terring op et lijf!" 't Zal zoo'n vaort nie loope mee die terring, ge zit nogal royaol in vet!" laachte oome Teun.

"Zijn we de eerste?" vroeg de student. "Tot nog-toe-wel," zee den herbergier, "mar daor zie ik boer Van Baol al aonkomen, goeien aovond Van Baol, hoe gao-g-et er mee? Al lang nie meer gezien." "Ge doet me te veul waoter in oew borreltjes, man, aanders zaagde me hier minstens alle daog 'ne keer of vier-vijf-zes-zeuven", laachte boer Van Baol, vatte 'ne stoel, vatte die tusschen z'n beenen en zaat makkelijk over den leuning, midden in 't café! "Gij zijt 'nen schoonen, gij, ge gunt me de klandizie nie, dè-d-is 't 'm, man!" "En gij gunt mijn geenen goeien borrel en mee 'nen kwaoien jaogde me de deur uit!" giechelde den boer terug. "'t Is in alle geval goed dè ge gekomen zijt, want zonder ou gaog-et nie! Zeg, komt in de kaomer, heere, ik heb de kaomer veur ullie gereserveerd!" De vier gongen in de kaomer en efkes laoter kwaam boer Verhaage binnen mee de woorden: "Nog mar vier man? 't Is nog nie veul resultaot, mar afijn, dè komt misschien nog, laot ons mar begienen mee 'nen pot bier! Hert!" riep ie den kastelein, "Hert! Bier! We hebben dorst als ketters!"

Toen et bier kwaam, klonk Johan mee et geboert heel amikaol: "Prosit, heeren, op den goeien afloop van den bond, of liever op den goeien aanloop! Laten we drinken als studenten!" "As studente?" vroeg boer Van Baol, "zuipe die lui dan zoo? Ik daacht dè ze studeerde?!" "Enkele maanden in het jaar studeeren we zoo duivels, zoo hard, dat we de overige maanden er 'n helschen dorst van hebben!" "Ik heb dè eene keer meegemaokt," zee oome Teun, "toen ik onzen student heb opgezocht en ben mee enkelde van die kornuiten op stap geweest mar dan beleefde wè: zuipe en mee 't bierglas op taoffel slaon en klassionneere mee geleerde woorden, en hoe zatter ze worren hoe geleerder ze praote, jè, ziede, dè's de wetenschap, war, die schijnt in et bier te zitte!" "'t Is aorig!" "En dan spietsen ze en daarbij spiersen ze zéker zooveul as ze spietsen! In zuipen doen ze veur mekaar nie onder! 't Is gewoonweg 'n weddingschap in 't zuipe. Op 't lest rollen ze van d'r stoelen en kruipen mee heel d'r geleerdheid over den vloer, - nou, ik moet et oe eerlijk zegge, dè'k goed meedee en dè'k nie goed weet hoe 'k ergerand in 'n bed ben gekome!" "As ik in ou plaots geweest waar, Van Halderen, dan had ik ze allemaol onder de taoffel gedronken!" "Ho-ho! - ehum - onder de tafel gedronken?!" kwaam den aawen burgemister Versteeg binnen en ie hong hoed en perrepluu aon den kapstok, "mijne heeren - ehum- mag ik u beleefd verzoeken - ehum - om in de kwestie - ehum - van den iemkerbond - ehum - vooral op degelijkheid te letten en niet met drinken te beginnen en te eindigen - ehum!"

De student had al 'nen stoel aon 't end van de taoffel gezet en noodigde Versteeg uit om plaots te nemen. "Mijnheer Versteeg, neemt u hier plaats aan het hoofdeinde. Het doet ons plezier, dat u gekomen bent! De heeren hadden het niet over onzen bond, maar over bepaalde wantoestanden onder bepaalde clubs van studeerende lui!" "O-zoo, dat begrijp ik - ehum - als ernstige jongeman - ehum - zult gij u natuurlijk niet onder zulke - ehum - boemelaars begeven, dat begrijp ik - ehum - ja, dat begrijp ik! Aan zulke fuifpartijen doet u natuurlijk niet mee!" "Nou-offie!" riep oome Teun, "ik ben er 'ne keer bij geweest, burgemister, mar ik moet oe zegge, onzen student waar een van de lesten, die op d'r beene bleven staon..." "Zullen we de vergadering maar openen, me dunkt dat het tijd wordt", zee de student om van dè teere punt af te leiden... "Zijn alle uitgenodigden - ehum - al aanwezig?" vroeg Versteeg en keek 't hendjevol boeren aon. "Nog belangenao nie," riep boer Van Baol, "want Boerke Van Stokkum en boer Teurlings en Jan den Bult zijn ok uitgenoodigd, zeeën ze me en ze komen zeker, zeeën ze". "Laat ons dan - ehum - nog even wachten!"

"Prosit, Versteeg," zee den herbergier, terwijl ie 'n glas bier veur den burgemister zette, "nim-me-nie-kwaollik, dè-t-er 'n plek ollie op taoffel lee, want Katrien, de meid, ha de laamp te vol gedaon!" "Ik daocht al dè ze zelf op taoffel ha gezeten," laachte oome Teun, "daor zu ok wel 'n vetplek van op taoffel kome." "Mar 'n grootere", riep Van Baol. "Dè kan wel, bij zukke gierige pinne as gullie allebaai zijt is nie veul vet te haole! Hebbe de heeren al geheurd van de zangopvoering in Baozel onder den nuuwen kapelaon?! 't Moet buitengewoon zijn geweest!" "'t Zal wel - ehum - veel lawaai zijn geweest - ehum - en weinig wol! Teeken van onzen tijd", merkte Versteeg op. "Ik hè geheurd, dè-t-er veul resultaot was", zee boer Verhagen. "Ik ben d'r geweest," zee oome Teun, "en 't waar er gadirries mooi, dè moet ik oe zegge, ze zonge as gekke!"

"Goeien aovond saomen!" 't Vuil, ruig boerke Teurlings kwaam binnen en riep daolijk naor den kastelein: "'nen Aawen klaore, Hert, ik hè pent aon m'n maog en dan is 'nen aawen klaoren klinkklaor goud." Versteeg keek 'm van opzij aon. "Brandewijn is vergift, - ehum - alcoholisme is 'n besmettelijke ziekte." Teurlings grinnikte, vatte et glaoske van et blaoike, dè de kastelein 'm veurhield, sloeg et borreltjen ineens aachterover, mummelde den borrel tusschen z'ne mond, slikte en zee: "Lekker vergift dan toch, vergift dè me goed doe!"

Jan den Bult, den herder, waor iederendeen bang aaf was, kwaam binnen en groette kort zooas aaltij: "Goeien aovond!" "Goeien aovond, Jan!" Hij vatte 'nen stoel, sloeg z'n rechterbeen over z'n linker, en z'ne rechtervoet weer om z'ne linkerkuit, vatte z'nen tabakszak en z'n pijp en stopte, terwijl ie niemand aonkeek.

"Nu kunnen we - ehum - wel spoedig beginnen - ehum", zee Versteeg "om deze eerste vereeniging van den Heikant op te richten." "D'eerste vereeniging is al laank over den kop", zee boer Van Baol. "Ik heb nooit van een vereeniging gehoord." "Dè kan bist zijn, die vereeniging wáár d'r ok naor! Wendbuilen en snotaopen moeten geen vereeniging oprichten, die haawen et krek één vergadering uit en dan loopen ze hartstikkendood! Nee, dan zullen wij vanaovond 'ns iets aanders op touw zette!" "Wat was dat voor een vereeniging?" "O, den zoon van boer Vermeulen kwaam van dienst terug en was natuurlijk et platpraoten glad vergeten en ha-g-et nog hooger in z'ne bol gekregen as de rest van z'n familie - as 't kan - en die gong 'ns efkes 'n voetbalclub oprichte, nou, ze hebben eene keer vergaderd en geenen eenen keer gevoetbald!" "Ik heb ze hier gehad," vertelde den herbergier, "de mennekes deeën net groote meenschen, en rookten pijp, mar daor kwaampen nog heel aander plekken van op de vloer as daor op taoffel een is gevalle..." Toen kwaam boerke Van Stokkum nog binnenstappen mee z'n onmeugelijke oo-beenen, iedere cirsuseigenaar zu boerke Van Stokkum daolijk hebben gehuurd veur clown, as ie 'm zoo ha zien kome...

 

 

IN 'T BRAANDSPUITHUISKE

"Zoo - ehum - we kunnen beginnen. Ik open de vergadering." Versteeg stond op, schraapte z'n keel enkelde keeren en begos: "Heeren, het is voor mij - ehum - een ware eer om - ehum - een vergadering te openen - ehum - die van groote beteekenis kan worden voor de toekomst van den Heikant - ehum - en misschien zelfs voor heel Bemelen - ehum. Wie weet, - ehum - misschien grijpt dit initiatief - ehum - wel om zich heen - ehum - en beginnen ook de omliggende plaatsen - ehum - een iemkerbond - ehum - en zoo komen we dan - ehum - in deze contreien - ehum - weer een stap vooruit in de beschaving - ehum - door de wetenschap - ehum - die ons zoo na aan het hart ligt - ehum - onder de bevolking te brengen."

"Hert, geef me nog 'ns 'n borreltje!" baste 't vuil boerke Teurlings vanuit z'n stoppelbaordekeel mee 'n stem zoo grofkorrelig asof z'nen baord ok naor binnendeur waar geschoten toe in z'n stembaande . Mar Versteeg keek kwaod in de richting van 't boerke en de student riep gaaw "bravo" in de richting van Versteeg om de situatie te redden. "Bravo, zeer goed gezegd, luister!" 't Geboert keek weer naor Versteeg en luisterde mee de mond open.

"Heeren - ehum! Alvorens nader in te gaan op de bond zelf - ehum - en deszelfs - ehum - statuten, zou ik graag in korte bewoordingen - ehum - de beteekenis van de bijenteelt uiteenzetten, alsmede de waarde van het honinggebruik - ehum - terwijl ik in het voorbijgaan - ehum - wil opmerken, hoe reeds in de oudste tijden de bij een rol speelde." "Daor gleuf ik niks van," riep oome Teun, "'n eekhoorntje speult 'ne rol mar 'n bie is daorveur toch wel ruim klein zu'k zoo zegge." "We zijn de piel," bromde boerke Van Stokkum naar boerke Teurlings, "de vent praot ons dood, m'ne ooren tuuten al en ik wor d'r deuzig van!"

"Want ziet-u, heeren - ehum - reeds de oude schrijver Heuodus vertelt, dat een zwerm bijen - ehum - zich aan zijn lippen hechtte, toen hij pas geboren was - ehum." "Gaddorie," riep oome Teun, "wè zal dieën vent 'n mondwerk hebben gekregen! Ik ha me giesteren nog mar twee steken gehad en ik ha me toch 'n fiezelemie, zeg, kollossaol, m'n moelwerk staot er naa nog scheef van!" "De kap op en de handschoenen aon en dan kalm zijn, dan doen ze niks", bromde Jan den Bult. "Jao-jao, gaaw gezeed, kalm zijn! 't Is venijnig goedje, die bieën, ik moet er niks van hebben," riep boer Van Baol, "allee, prosit Van Halderen! Lang leeve de bieë!"

"Mijne heeren", vong Versteeg weer aon. "Geef me nog 'ns 'n borreltje, Hert", baste boerke Teurlings. "Stilte voor den redenaar", riep de student die z'ne laach haost nie meer kos haawe! "Dus, mijne heeren - ehum - zooals ik zei - ehum - reeds in de oudste tijden waren de bijen bekend en is de mensch - ehum - reeds vertrouwelijk omgegaan met de bijen. Ook onze voorvaderen de Batavieren - ehum - gebruikten den honing - ehum - en brouwden er 'n alcoholischen drank uit!" "We komen op 't goei spoor, dè moeten wij ok doen, daor hè'k 'n paor steken veur over", laachte oome Teun. "Geef mijn eerst nog mar 'ns 'nen goeien aawe klaore, dè lijkt me toch beter as zoo'n zuut honingborreltje!" Boerke Van Stokkum waar al ingeslaopen en snörkte deur z'nen rauwen baord asof ie mee 'n botte zaog op 'ne kwast zaat te zaoge! "Nee-nee, er zit geen resultaot in," zee boer Verhagen, "'t is mijn te saai, heurre, ik smeer 'm! Goeien aovond saome!" en hij stapte de deur uit.

"Heeren, wij gaan ongestoord verder - ehum", zee Versteeg, mar boer Van Baol had er ok al genog van en ie zee: "'t Is al genog zu'k zoo zegge! Laot ons den bond gaaw oprichte zonder veul komplementen aanders slaope me allemaol in of we loopen weg!" "Dè veen ik ook!" riep oome Teun en ie rekte z'n eige ongezjeneerd uit, "prosit, Van Baol!" "Maar mijne Heere - ehum" en Versteeg keek kwaod naor links en rechts... "Burgemisterke," boerke Teurlings had er al eentje te veul op, "schaai naaw 'ns uit mee dè praote, vat 'ne taaie dan verdreugde nie zoo hendig." "Mag ik - ehum - beleefd verzoeken..." "Ge hebt oe woord goed gedaon, Versteeg," zee boer Van Baol gemoedelijk, "mar naaw gaon we den bond oprichten aanders gao'k op huis aon, 't is al half tien!" "Al half tien? Dan smeer ik 'm!" en Jan den Bult stapte de kaomer uit. Versteeg bibberde van kaoiigheid en schraopte z'n keel zoolang ie maar kos. "Heeren, als dat zoo moet gaan, kan ik ook wel gaan..." "Een vergissing, mijnheer Versteeg, wil ik het woord even van u overnemen?" "Goed! Het woord is aan U!"

"Heeren," zee de student, "de kwestie is deze: we moeten elkaar goed begrijpen. Laat ons hijschen, klinken en drinken op onzen spreker, de heer Versteeg, die met waardige woorden 'n inleiding heeft gegeven op onzen bond. Lang zal ie leven, hiep hiep hoera, prosit!" Dè beviel Teurlings buitengewoon. Hij sloeg van plezier mee z'n vuist op taoffel dè-t-er de glaoskes zenuwachtig van wieren en hij begos te zingen mee z'n wuuste groffe stem: "Lang zal ie leven!" Mar de kastelein kwaam binnen en vermaonde toe kalmte, want de veldwaachter waar in de buurt geweest en ha gezeed: "Ik zet vanaovond alle rustverstoorders in et spinhuis!"

Versteeg stond weer op en wou weer spietse, mar boer Van Baol ha daor geen oore naor en riep: "Nee-nee, nie meer spietse, 't hangt ons al lang de keel uit!" "Wat?" Versteeg zette z'n geleerde lorgnet af en zee: "Heeren - ehum - dat komt mijn eer te na; met zulke - ehum - imbecielen wil ik niets te doen hebben!" En ie gong! Toen ie de deur uit was, schoot de student in z'ne laach en die staak al d'aanderen aon en ze besloten om mar nie te probeeren om 'nen bond op te richten want daor moes bij gespietst worren en van al dè gespiets kreeg de mar dorst zonder dè ge de kaans kreegt om die te blusschen! Ze kossen beter alle weken zonder bond bij mekare komen en saomen 'nen goeien borrel vatte. Prosit! Prosit! Prosit! en ze dronken er allemaol enkelde te veul en 't vuil boerke Teurlings wel 'n stuk of tien.

 

Toen ze afzakten, vatten oome Teun en de student Teurlings in den erm en stapten ze op huis aon en zongen zoo goed en zoo kaod as ze nog kossen een of aander afgezaogd lieke. Teurlings laveerde over de straot as 'nen boot in 'nen störm en de twee, die 'm wilden helpen, laveerden z'n best mee om de eenvoudig rejen dè't sterke beenen zijn, die de weelde kunnen verdraogen... "Heeren, dat is 'n verstoring van de nachtrust, ik maak een proces-verbaal!" Peer, de veldwaachter, stond veur de drie en draaide gewichtig aon z'ne snor waorin al z'n heldhaftighei gekropen waar, zoodè-t-ie alleenig mar tegen kwaojong en tegen zatte meense op kos. Peer kwaam kordaot op de drie afgestapt. "Peer, wè mankeerde?" riep oome Teun, "ge hè't er zeker eenen te veul op vanaovond, net as dezen aawen zot hier. Ge moest ons liever 'n hendje helpen!" "Stilte!" donderde Peer, "of ik moet nog gebruik maoke van m'n waopens!" "Och, menneke, doe dè dan gaaw asteblieft, mar ge mot nie snaawe, daor kan ik nie tege! Snij ons gaaw toe stukke en laat er oe vrouw 'n lekker stukske zult van maoke!" "Beleediging van politie!" riep de veldwaachter en vatte den student bij z'nen erm, mar Johan gaaf 'm 'nen trap tegen z'n broek en den aawe Teurlings gaaf 'm 'n opstopper...

"Ik arresteer jullie alle drie in naam van de wet, veuruit, in et braandspuithuiske, as de foeter!" Oome Teun had er zoo'n plezier in, dè-t-ie hardop in z'ne laach schoot, mar veur ie er erg in ha wier ie in et braandspuithuiske gedouwd, waorvan de deur van teveuren open waar gezet - en efkes laoter kwaam Johan ok binnengeschoven en tenslotte nog 't vuil boerke Teurlings die al langer hoe zatter scheen te worren. Peer de veldwaachter waar veurzichtig geweest en ha enkelde groote jongens meegebraocht die in 't braandspuithuiske ha'n zitte te waochte tot ze aon kwamen laveere.

Oome Teun zaat te peerd op een van de burries van de pomp en riep naor et sleutelgat: "Peer, ge bent 'nen groote vlegel en ik zal et oe betaold zette daor kunde vaast van op aon! Dè laot ik nie over m'ne kam gaon, dè beloof ik oe!" "Haawt oe eige mar koest, Van Halderen, want ullie Hanna weet er alles van; ze hee me gezeed, as ik ou te pakke kos krijge moes ik geen oogenblik waochten!" Oome Teun zee niks meer en Johan zee: "Ja, oome Teun, aan het dorp hier ontbreekt alleen nog maar een universiteit, anders was er het studentenleven in orde." Den aawe Teurlings zaat liekes te zinge van de kermis.

De meester, die toe laat in den aovond ha naogedaocht over de verbetering van z'nen appelplukker, wo precies te bed gaon, toen ie al dè spektaokel heurde; hij gong er op aaf en haolde Peer er toe over om de lui los te laote. "Ge kunt zulke nette lui niet de heele nacht in dat hok laten zitten." "Nou, goed, veur mijn part, ze hebben er ok al lang genog in gezeten, ás ze er mar in hebbe gezete!"

 

Wè hee oome Teun dè dikkels van taante Hanna moeten heuren dè-t-ie in et spinhuis ha gezete, veural as ie 's aovonds naar et café moes veur et een of aander! En mee 't bonden stichten waar 't ok ineens algeloopen en as ie in de kraant laas van "sociale vraag" dan zee ie: "Dè's 'n harde noot, die kraokte nie zoo gemakkelijk! En as ge oe eige te veul mee sociale vraogen inlaot, dan komde nog in et spinhuis terechte! Ik doe er in geen geval meer iets aon om de sociale vraog op te losse al gaot er de wereld aon te gronde!"


Bronvermelding:

"Oome Teun en de Iemkers" verscheen in 8 afleveringen in de Nieuwe Tilburgsche Courant op:

zaterdag 07 september 1940

zaterdag 14 september 1940

zaterdag 21 september 1940

zaterdag 05 oktober 1940

zaterdag 19 oktober 1940

zaterdag 02 november 1940

zaterdag 16 november 1940

zaterdag 30 november 1940