CuBra

INHOUD HEERKENS
HOME
BRABANT
AUTEURS
TEKSTEN
KUNST
FOTO
INTERVIEWS

Print

 

Ouwe vrienden - door A. Wibbelt

(naoverteld deur P. Heerkens S.V.D.)

 

DE MEESTER

Wa mankeerde de meester van Bazel toch? Vacantie-koorts misschien, zooas de kender? De schoolkender hadden et heel de namiddag gemerkt, de meester was anders als anders: alle oogenblikken stond ie veur et raam en keek over de speulplaats de straat op en lachte zuutjes, keek dikwijler dan anders op zijnen horlogie, alsof ie et nie af kos wachten tot et vier uur was. Kortom, de meester was vanmiddag niet bij de zaak zooals gewoonlijk. Alleenig toen Fraanske Verhagen 'n goeie kans wou benutten en zijnen buurman Pietje Pullens bij z'n oorlelleke trok, ha de meester et toch gezien, net of ie oogen in z'ne nek ha staan - dat ie et duidelijk kos zien in z'nen bril, begreep et menneke nog nie - en ie moes z'n wandaad dalijk boeten mee 'n zeer nijpke in zijn eigen oorlelleke, want waar ge in misdoet daar worde in gestraft, da spreekt.

't Sloeg vier uur op de torenklok en de meester was iets vlugger als anders de school uit en stapte iets viever als gewoonlijk et kerkpleintje over naar huis. Hij had nie in de gaten da twee schooljong een meeningsverschil mee d'r klompen uit moesten vechten en hij bleef ook maar kort in huis, dalijk kwam ie weer de deur uit mee z'nen wandelstok zooals gewoonlijk en wandelde deur et veld, den stok in z'n rechterhand en z'n linker, zooals altijd, op z'ne rug. Toen ie over et bruggeske kwam, bleef ie efkes uitpuffen onder de populieren, nam z'n huudjen af en dreugde z'n zweet af, dan viet ie eenen brief uit z'nen binnenzak, waarvan den envelop al opengesnejen was, trok er et velleke papier uit en las nog 'ns over wa daar stond neergeschreven mee een dikke pen en koeie van fikse letters:

"Amsterdam - Beste vriend - Wat ik al zoo lang van plan was, dat zal er nu van komen: ik volg dezen brief op de voet en breek er enkele dagen tusschen uit om u nog eens op te zoeken. Dus Dinsdagavond kunt ge mij verwachten in het paradijs van mijn jeugd. Ik moet eens weg uit dit muffige journalistenwerk. Groet maar alvast uw vrouw, tenzij die nog altijd niet bestaat, zoodat ik u niet behoef te vervloeken, wat ik anders heel zeker zou doen. Ik schrijf uitdrukkelijk, dat ik alleen kom en dus voldoende ruimte heb in een vrijgezellenbed, zooals ook het uwe naar ik hoop nog zal wezen. Als gij een bril draagt - wat ik van een onderwijzer wel moet veronderstellen - dan behoef je hem niet te poetsen, want ge kent me tóch niet terug al poets je de glazen tot kristal. Notabene: de twee prachtexemplaren van Brabantsche antiquiteit, oome Teun en z'n zuster Hanna, zijn toch nog niet nedergedaald in het doodenrijk? Want in dat geval zou de helft van mijn oud paradijs in de diepte der hel zijn verdwenen, als deze nog altijd bestaat, wat ik niet belief te gelooven. - Nu tot ziens dan, in Bazel - uw oude kikkervreter, nu journalist - Jan van der Waarden."

De meester vouwde den brief nadenkend dicht en stak 'm weer in den envelop en in z'nen binnenzak, liep dan weer deur de zon langs de velden, waar sommigte boeren den oogst al aan het binnenhalen waren. "Kikkervreter", mompelde de meester en lachte, wie had 'm vruuger dieën naam ook weer gegeven, o ja, zjuust: taante Hanna. Toen ie eens weer op vacantie in Bazel kwam, ha oome Teun 'm gezeed: "Jan, jongen, ge bent magerder geworren." En Hanna had eruit geflapt: "Net 'n kat die kinkeduuten vreet" en et woordje kinkenduut zal ie vergeten hebben, maar hij hee toch onthouwen dat ie eenen kikkervreter wier genoemd...

Hoe lang is dat al gelejen? Hoe lang is et al gelejen dat ie Jan van der Waarden ha leeren kennen?... De meester kuierde langzaam deur et veld en liet heel z'n jeugd deur z'n geheugen tippelen. Op de opleidingsschool veur onderwijzer hadden ze dikkels neven elkaar in de bank gezeten en eenen tijd lang hadden ze ook in etzelfde kosthuis gewoond. Ze waren allebei van et land afkomstig en allebei in die jaren dus wa bleu tegenover de jongens uit de stad. Zoo waren ze bevriend geraakt mee mekaren en nog al dik bevriend ook. Ze liepen uren lang samen deur de straten en ook al 'ns buiten et stadjen om en ze vertelden van d'ren thuis, want ze hadden allebei een tikske heimwee in den eersten tijd. Jan was uit de buurt van Bazel geboortig, maar zijn familie is later verhuisd. Tenminste z'n zuster en z'n bruur - want zijn ouwers waren allebei vruug uit den tijd - en zoo kwam et, dat Jan soms wekenlang logeeren kwam bij zijnen vriend in Bazel. Van dieën tijd af dateerde ok de vriendschap mee oome Teun, want die was toen ook in de groei-jaren, enkelde jaren ouwer dan zullie tweeën, en eenen plezierigen guit van eenen jongen, vol streken. 't Was een schoon klaverblad, die drie jongens indertijd. Eigenlijk heurde oome Teun z'n zuster ook half en half erbij, alleenig da ze toendertijd al veul verstandiger was dan zullie alledrie tesamen en ze nog al 'ns flink de waarheid zee, zooals ze dat altij zoo goed hee gekunnen. De meester bleef efkes staan en keek over et stoppelveld. Waar is den tijd toch gebleven, dieën schoonen tijd van de jeugd.

En toen ze ouwer wieren, bleven ze nog lang bij mekaren en maakten samen plannen en hielpen mekaren voort. De meester was den eerste geweest, die Jan z'n gedichten had meugen lezen en daarveur had ie veul bewondering gehad, want zelf was ie nooit in staat geweest om een fatsoenlijk gedichtje van vier of vijf regels te schrijven! Hij had altij gedacht dat et iets bizunders was geweest en dat er nog 'ns eenen beroemden dichter uit Jan van der Waarden gegroeid zou zijn, maar daarin had ie z'n eigen toch wel vergist. Jan had altij te veul plannen gehad en te weinig deurzettingsvermeugen, hij was te veranderlijk van aard en bleef nie lang aan één plan deurwerken, zoo'n bietje 'n vlindernatuur, die aan al de blumkes evekes tipt en dan weer naar een ander blumke fladdert. Als et 'm goed ging, dan wou ie dokter of advocaat worren en als ie erg goeie weken ha, dan speulde 't deur z'nen bol om professor te worren en geleerde boeken te schrijven. En als et 'm minder goed gong, dan vuulde de jongen z'n eigen geroepen om maar pastoor te worren of zoo iets, en daarvan sprak ie gewoonlijk als ie verkouwen was of z'n eigen overeten had... Dan wilde hij pater worren om boete te doen veur heel de slechte wereld... Zoo gong dat op en neer mee 'm.

Hij zelf had altijd maar één plan gehad: onderwijzer worren. Hij leerde z'n boeken van buiten en dee anders niks, dee ok niks liever en had weinig of geen zin in iets anders, maar hij had respect veur Jan van der Waarden, want dat was volgens hem een geboren zjenie. Later was Jan verliefd geworren op een meiske van hoogeren stand - en da geval wier in 't lang en bree besproken mee de meester, die 'm ook moest troosten toen ie et meiske mee eenen anderen ha zien schaatsenrijen.

En nou hadden ze mekaren al 'n dertig jaren nie meer gezien; hoe was et meugelijk. De meester had et er erg op, want aan den brief te ruiken was Jan nog den ouwe gebleven, eenen geestigen en levendigen vent; of mankeerde er soms tóch iets aan? Er klonken enkelde spottende noten uit de vroolijke muziek van dieën brief...

 

OOME TEUN

Diep in gedachten verzonken lichtte de meester op de Heikant de klink van et poortje open langs de boerestee van oome Teun en taante Hanna. Oome Teun zat in z'n hemdsmouwen op de bank naast de achterdeur en taante Hanna kwam krek mee de kruik uit de deur en goot d'r bruur een borreltjen in. "Nou kijk er eens aon," riep oome Teun, "da zijn me de heeren, die mar gaon waandelen en de boeren mar laoten werken da ze 'r krom van worren!" "Me dunkt da de boeren et nog al uit kunnen houwen als ze 't aanleggen lijk oome Teun", lachte de meester en gong neven oome Teun op de bank zitten, terwijl Hanna hum ook een borreltje presenteerde dat ie nie afsloeg, ofschoon ie geenen grooten drinker was, dieë meester. "Zitten en drinken, da noem ik pas werken; beter kunde 't toch al nie wenschen mee zu'k weer als vandaag!" "O, daochte gij soms, meester, da'k hier heel den dag zoo ha gezeten en gepruufd? Nee, meester, zoo zijn we nie getrouwd, heure; ik koom recht van et veld en 't is er werm aan geweest vandaag, wat ik oe brom. Mar nou zet ik er een puntjen achter, 't is wél geweest veur eenen ouwen man zooas ikke. En, is er nuuws?"

"Ja, nuuws - dézen keer heb ik nuuws" en de meester vertelde da Jan van der Waarden uit Amsterdam enkelde dagen op bezuuk kwam in Bazel. "Kijk, kijk, kijk, Jan van der Waarden! Ge zut zeggen, hoe denkt ie nog aon ons nao zooveul jaoren! Taante Hanna, verschiete 'r nie van meiske? Nou kunde op oewen ouwen dag nog eens opnuuw aon 't vrijen, oewen ouwen bruidegom komt, Jan den kinkeduutenvreter!" "Precies," riep de meester, "da schrijft ie ook onder zijnen brief, 'kikkervreter' schrijft ie."

Taante Hanna raakte nie licht van streek, mar dees bericht bracht ze toch efkes in de war, een oogenblikske tenminste was et goed te zien da ze van streek raakte... Maar da duurde nie lang, ze rukte d'r eigen kordaat in de houding - ze vond et al beroerd genog da ze iets te veul ha laten merken - en zee zoo onverschillig as ze kos: "Den dieë?! Wa komt die hier nog zuuke? Ik daocht da die al lank dood en begraoven en gehemeld was!" "Ta-ta-ta," giechelde d'r bruur, "doe mar nie zoo onneuzel, Hanneke!" "Hij ha veur mijn part gerust in Amsterdam kunne blijve!" "Ziede nou wel, Hanna, ge hebt geen hart, ik heb et altij wel gezeed en gevuuld, ge hebt geen hart, meiske, ge hebt eenen kaai in oe lijf in plaots van een hart van vleesch en bloed! Ik koom er eerlijk voor uit da'k blij ben mee zijn bezuuk, al heb ik dan nooit mee 'm op de kermis gedanst..." Taante Hanna gong in de keuken om et een en ander te beredderen en mompelde iets onverschilligs tusschen d'r tanden - tenminste in zooverre ze nog tanden had dan...

"Lees me zijnen brief mar es veur, meester, dan zulleme eens heuren of et nog den ouwen Jan is of nie." De meester dee da dan, langzaam en zoo goed meugelijk en hij was benieuwd of oome Teun mee z'n gezond boerenverstand uit den toon kos heuren of Jan nog den ouwe Jan was, of nie. Mar toen ie den brief veurgelezen ha, stopte oome Teun z'n pijpke op, stak er den brand in en zee onder et aanpaffen: "Nou meester, lees 'm nog 'ns ééns veur, want ik geleuf nie dat ie nog den ouwen is!" De meester las nog eens en ie zag al da oome Teun z'nen grijzen kop gedurig op en neer schudde, en op et lest zee ie: "Neeë, den ouwe is et krek nie meer! Hij zit er nog wel in, mar d'r is iets aon wè me nie bevalt - en 't is mar te hopen, da we geen ruzing krijge dees daoge! Één ding bevalt me: dat ie nog hierhenen wil komen en ok nog dat ie zijnen ouwen bijnaom er onder schrijft. Plat zal ie wel nie meer kunnen praoten - en afijn, da's nog et alderergste nie - as er mar niks anders aon mankeert! Da van die hel is in alle geval nie precies sekuur in den haok, da's wel duidelijk, dunkt me."

De meester zat nadenkend naor de locht te kijken waarin witte wulkskes as ganzen achter mekaren op een rijke zwommen deur een blauw vijverke... maar de meester zag daarvan geen steek, hij was in gedachten verdiept en z'n oogen keken heel verreweg naar et verlejen toen et nog morgenrood was...

"Nou, zeg 'ns meester, is Jan getrouwd geweest of nie?" "Hij is indertijd getrouwd, da weet ik nog wel, maar hoe et nóú mee 'm zit, da zou ik zoo nie kunnen zeggen. Uit den brief te ruuken is ie vrijgezel, of weduwman, ik weet et nie." "We zullen er mar et beste van hopen, misschien is z'n vrouw gestorven en is ie nog wa van streek. Mar wa schrijft ie daar over mijn en over ons Hanna, want da heb ik nie goed begrepen." "O, die twee prachtexemplaren van Brabantsche antiquiteit."

"Lieve deugd, zijn we al zoover gekomen? Klinkklaren onzin is 't! Mar uit den toon te heuren is ie toch nog den ouwe Jan en ik heb er nou al plezier in om weer 'ns mee 'm te praten. Zou ie nog zoo'nen lekkerbek zijn as ie vruuger was? Verdorie, wa kon da menneke toch eten, as 't em smaakte tenminste. En snoepen, hij kos et rooken nie aangeleerd krijgen, omdat ie te verzot was op zuut snoepgoed; et was em te bitter in z'ne mond, de pijp! Ik heb dik zat koeken veur 'm uit de trommel in de keuken gestolen hier, toen ons moeder nog leefde. We deejen ook altij wa híj wou, hij verstond de kunst om iemand op te draaien en wa kos ie leven in de brouwerij brengen." En zoo begos oome Teun ouwe herinneringen op te halen en als oome Teun daarmee begos, dan hield ie nie op, want z'n harsens, al waren et mar boerenharsens, waren goeie gezonde en z'n geheugen was nog bizonder hel, al had ie z'n jaren al om er heel wa van verloren te hebben.

Trouwens den ouwen meester, de vader van den dezen, was eenen heelen goeien mensch, maar nog al streng en erg in-de-puntjes. Bij de meester thuis viel er nie veul kattekwaad uit te halen of er wier een stokske veurgestoken, mar hier op de hoef van oome Teun hadden ze de ruimte en er wier nie zoo nauw gekeken. Vader Van Halderen was al dood in dieën tijd en de moeder had et te druk om op zulke blagen te letten en ze keek ook nie zoo nauw. Als et te erg wier mee de deugnieten, dan stak ze er energiek een stokske veur, als 't noodig was den bessem, ze maakte in alle geval korte metten en verloor er nie veul woorden aan, krek zooals taante Hanna nou nog is.

"Weete nog, meester, da Jan eens op onzen Bruin wou rijen? Ik had et 'm genog afgerajen, want ik wist wel hoe nukkig da beest soms kos zijn, mar Jan moes en zou er op. En hij had nog nooit in z'n leven op een peerd gezeten! In et begien gong et puik, 't gong in volle galop de wei op en neer, mar ineens staak Bruin z'n kop tusschen z'n beenen, z'nen start in de locht en Jan vloog mee 'n vaortje van nul-komma-zes tegen de harde wereld aon da'k daocht, dat ie hals-nek-en-nieren en al brak. Ik schrok m'n eigen eenen aap, mar ja, onkruid vergao nie zo gauw, da ziede. Mar later kos ie goed mee peerden omgaan, ik geleuf al z'n leven dat er nog wel eenen goeien boer in gestoken had als ie daar op deurgestudeerd had. Wij tweeën waren goei vrienden, ik geleuf nog beter as gullie tweeë, afgezien dan van de geleerdheid, in dat opzicht kos ik natuurlijk nie mee ullie meepraten!"

De meester wist wel beter: Jan had hem veul geheimen toevertrouwd waarover ie toendertijd nie mee oome Teun ha durven praten, er zat gemoed in et menneke en oome Teun was toendertijd eenen lollige jongen, waar nie ernstig mee viel te praten. Later is dat anders geworren, ofschoon ie in z'nen ouwen dag nog vol grappen en streken zit, zooas in onze vertellingen over oome Teun voldoende duidelijk is. "Ik geleuf werkelijk," begos oome Teun weer, "da Jan en ikke beter bij mekaren pasten as gullie tweeë, want gij bent altij nog al eenen ernstigen jongen geweest. Één ding is me nooit duidelijk geweest: hoe ons Hanna tegenover 'm stond." "Gewoon vriendschappelijk, denk ik, zou et nie, hoewel, ze kossen mekaren hard de waarheid zeggen, da kossen ze, die twee!" Oome Teun dacht eventjes na. "Ik heb langen tijd gedacht da die twee mekaren nie goed uit kossen staan en dikkels stonden ze ook tegenover mekaren as kat en hond. Naderhand heb ik er 'ns over nagedacht en ben ik zoo tamelijk tot de overtuiging gekomen da 't in de grond 'n bizunder soort van liefde was. Want de liefde die ziet er nie altij eender uit, die kan soms hard van buiten zijn en boterzacht van binnen. De liefde die trekt soms een eigenaardig zuur gezicht en is toch zuut, tenminste van binnen." "Van den kant van Jan was er misschien wel liefde, mar van den kant van ullie Hanna ook, denkte gij?" Oome Teun lachte hardop. "Taante Hanna? Nee, meester, die kende gij toch van jongs af aan, man, net zoo goed as ikke. Geleufde gij, da die ooit echt verliefd is geweest? Daarveur hee ze nooit aanleg gehad, bij ons Hanna moete mee gevuul nie aankomen, da hee ze nooit gehad, et meiske, zoo goed as ze is. Wa hee ze Antoon Smulders om d'r laoten loopen; as 'ne gek hee die ze aachterna gevrejen. Nee, ons Hanna is zoo'n vrouw, als waarover et Salomon hee: Een sterke vrouw, wie zal ze vinden?"

"Mar we vergeten onzen tijd, ik moet op huis aan om te zien of alles in orde is." "Dus tot morgen dan! Hij zal wel moei zijn van de reis en in ieder geval zal ie wel lang uitslapen, want da heeft ie altij goed gekunnen - en da verleert iemand nooit als ie daarmee is opgegroeid. Mar na de middag moete toch in alle geval mee 'm aankomen, dan kunnen we samen een lekker kopke koffie drinken en nog 'ns lekker babbelen over vruuger dagen. En dan zullen we dieën stadsmensch eens wa gezonde landlucht deur z'n zielement jagen mee gezonden onzin, da zal 'm in alle geval toch wel goed doen, zu'k zoo denken!" "Hij wil zeker wat uit komen rusten hier, wa wandelen en wa kletsen, en da zal ie wel noodig hebben." "Mar et is ook best meugelijk, dat ie nog 'ns mee op jacht wil, ik zal veur de veurzichtighei m'n twee jachtgeweren mar 'ns nazien vandaag. Jammer, meester, da gij nie aan jagen doet." "Ik ga et nou toch nie meer leeren! Nou, ik ben eweg, salut dan, tot mergen!"

 

DE JOURNALIST

Toen oome Teun den meester uit et poortje zag gaan, dacht ie: Jan van der Waarden zal z'n eigen bij den meester toch wel erg vervelen, want de mensch is van al et papier nog al erg uitgedreugd, mar ik zal 'm een hendje helpen, wacht mar! En de meester dacht: als oome Teun et ons nou mar nie te lastig maakt mee z'n plannen, et is eenen goeien vent, mar 'n bietje grillig van aard en veur rustig redeneeren en klassioneeren daarveur heeft ie nie voldoende ontwikkeling, hoewel ie er den aanleg en den zin wel toe heeft - nou ja, we zullen 'm zoo goed as et kan van et lijf houen om zoo 'ns rustig en kalm over et een en ander te praten. En wa dacht taante Hanna? Da was moeilijk te raaien, ze liet van d'r gedachten nie veul merken, al konde aan heur gezicht goed aflezen da ze d'r gedachten erover had. Toen oome Teun 's avons zee dat ie erg benuuwd was naar Janne en da ze nog 'ns lekker plezier zouen maken de komende dagen, zee ze, net of ze kwaad was een tikske: "We zijn toch ommers geen kender meer, die tijen zijn veurbij!"

De meester was den volgenden dag op school nog verstrooider als daags te veuren mee et gevolg da de vlijt van de kender ook heel wa te wenschen overliet, want zoo iets hebben die blagen dalijk in de smiezen. Dalijk na school liep ie naar et tramstationneke, efkes buiten et dorp, en wachtte er twee trams af. Mee den tweeden kwam eenen langen fijnen meneer mee een tasch onder zijnen erm en de meester keek en keek, mar hij kende da gezicht nie terug. Toch nam ie mar aan, dat et Jan was, stapte op 'm af en riep: "Welkom, Jan!" en reikte hem de hand en wou 'm de tasch afnemen... mar de meneer bleef stokstijf staan en liet zich de tasch nie afnemen, gaf ook geen hand en zee: "Mijnheer, u verrist zir stellir." "Jan, ouwe grapjas, ge wilt me natuurlijk foppen, maar ik heb m'nen bril goed gepoetst en ik ken oe terug, heure, al bende veul veranderd!" En hij wou 'm de tasch gewoonweg afnemen! Toen heurde de meester ineens een bekende stem aachter 'm: "Zeg, Frans, bende gij vremdelingen aan et plunderen?!" en een stevige hand sloeg de meester op z'n schouwer. "Draai om, Pinksterblom, dezen meneer hier is den ware, jongen!"

De meester sloeg om als eenen weerhaan en keek tegen een klein heerken aan mee een volrond bleek gezicht, een gouwen lorrejet op de neus en een dik buikske veur 'm uit... De meester kende Jan nie terug - was da nou dieën slanke ferme jongen van vruuger? Ook aan et gezicht kos ie geen gelijkenis meer vinden. "Pardon," zee de meester, "et is zeker een vergissing van uw kant." "Heelemaal nie," zee den dikke meneer en vatte den meester bij den erm, "en nou zulleme 'ns enkelde dagen plat praten, want ik ben nie veur niks veurzitter van een Brabantsche club in Amsterdam! Chot-chot, wa is da Bazel toch een nest van een dorp as ge 't zoo terugziet na dertig jaren! Ik ha gedacht dat et toch wel wa vermodernd zou zijn dees leste dertig jaren!" Hij was et, nou heurde de meester et heel duidelijk aan stem en taal, al kon ie hem aan et gezicht nog altij nie terugkennen. En over alles wist z'nen ouwen vriend opmerkingen te maken - en die bevielen den meester niet in alle opzichten - er zat te veul spot deurhenen die in dees omgeving nie paste...

"Kijk, daar hedde den dom van Bazel ook nog, imponeerend van landelijke simpelheid. Ik vind zoo'n boeredorpskerkske 'n goei symbool, et is een beeld van nen simpelen schaapstal en 'n vrome kudde domme schaapkens, die bè-bè-ja-en-amen blaten op alles wa zoo'n dom pastoorke bazelt." De meester glimlachte uit beleefdheid maar kos er toch geen smaak in vinden. "Nou, mar wa daar aan komt schommelen, et lijkt wel of we hier in een sprookjesland zijn: de heks uit et peperkoekenhuiske - de stommiteit en de achterlijkheid ligt duimen dik op da gezicht gesmeerd. In alle geval is et verschil van da boerinnengezicht en van dieën koeiekop daar in de wei nie bizonder groot!" "Zukke dinger merkte alleenig op as ge uit Amsterdam komt, daar is alles zoo beschaafd, tenminste naar buiten..." stak de meester efkes terug.

"Frans, ik beklaag oe dees dagen, want ik neem geen blad veur mijnen mond, ik smijt er alles uit wa me veur de lippen komt." "Heurt da misschien bij de beschaving?" "Ik weet nie waarbij da heurt, mar bij mijn persoon heurt et in alle geval; ik geef mijn eigen zooals ik ben en ik draai er geen duukskes om of et moet al erg bloeien!" "Bende dan heelemaal ongeloovig geworren, Jan?" vroeg de meester ernstig. "Toe, zeg, alsteblieft geen traantjes, zoo erg is et nie. Nee, zeg, ge begint al zoo gauw comedie te maken. Bekeeren doede me lekker toch nie, ziede, en van die gevuuligheden wor ik nerveus, en daarveur ben ik krek nie gekomen, Fraanske de meester. Ongeloovig, zeede? Heelemaal nie, ik geloof wel degelijk aan... et leven en aan levensgeluk en aan et geld geloof ik ook al - een schoon ding als ge 't hebt... Ik geloof ook nog aan de deugdzaamheid van een goedgevulde maag, veural de leste tijd nou mijn maag nie goed meer in orde is naar et schijnt. Nou, en is da dan geen fijn geloof?" "Is da dan heel oe Credo, Jan?" "Nie beginnen te schreuwen, Fransje, daar kan ik nie goed tegen en ik kan toch zeker nie goed hier midden op straat een geloofsbekentenis afleggen alsof ik d'eerste communie dee. Of woude misschien hebben, da'k bij mijn intrede in Bazel eerst mijn doopgelofte vernieuwde, ha-ha... Nee, wees maar gerust, Frans, ik ben nog geenen Jood geworren, nog nie eens eenen Turk!"

Ze kwamen langs et kerkhof veurbij en de meester bleef efkes staan: "Willen we efkes op et kerkhof gaan, dan kunnen we 't graf van vader zien - ge hebt 'm ommers goed gekend - hij ligt vlak bij de poort begraven." "Wa's da nou weer veur 'n methode: as ge vrienden van et station afhaalt, sleepte ze dan altij dalijk eerst naar et kerkhof?! Of wilde op et kerkhof eenen preek houen aan mijn afvallig zielement! Ik zou zeggen: eerst et noodzakelijkste, te weten een waschkom mee water om wat op te frisschen na de reis - en veur 'n tasch koffie ben ik gevuuliger as veur een bezuuk aan et kerkhof, as ge da mar weet, Fransje!"

Ze waren weer deurgestapt en kwamen aan et huis van den meester. De meester dee de deur open en liet z'nen vriend binnengaan. De ouwe huishoudster kwam zenuwechtig aanloopen en - da moet gezeed zijn - Jan praatte mee et vrouwke zóó da ze ineens alle schrik veur dieën geleerden stadsche meneer uit Amsterdam kwijt was. "Zeg, Jan, ik zal oe eerst naar de logeerkamer brengen en dan kunde oe eigen wat opfrisschen. Ik heb gedacht: Jan zal wel et liefst slapen op et ouwe dakkamerke waar ie vruuger altij hee geslapen." Jan bekeek et kamerke en zee: "Ik kan er me niks meer van herinneren en trouwens ik geef niks om vrome herinneringen. As ik m'n luie beenen mar flink uit kan rekken vannacht - mar da lijkt me nie goed meugelijk in dees kenderbeddeke." "We hebben nog een groote logeerkamer, die kunde ook gebruiken, mee alle plezier, heure." "As ze grooter is dan geere, ik heb liever de ruimte om me henen, herinneringen en gevuulens, daar fluit ik op."

Ze dronken een taschke koffie samen in de salon veur aan de straat en Jan keek zoo 'ns rond naar de meubels. "Da's allemaal degelijk ouwerwetsch goedje - toch heel wat anders als die moderne kouwe meubels uit de stejen." Toen keek ie naar twee ouwe religieuse schilderijen en spotte: "En hier, de wetenschappelijk juiste weergave van de zoogenaamde historie, 'n plaatje over een praatje. En hier - hij keek naar de boekenkast - de wetenschappelijke werken van den onderwijzer. Paedagogie natuurlijk veurop en dan wa litteratuur van et braafste soort, Gezelle natuurlijk, veul geblaat mar weinig wol, och lieve ondeugd, en daar hedde nog een ouw kanjerke van Poirters: 'Het masker van de wereld afgetrokken'. 't Is maar goed, dat et den vent nie gelukt is om er et masker af te trekken! En leesde gij nog zooiets in deze dagen, Frans, hoe is et gosheere-meugelijk da ge geen hersensverweeking krijgt. Mar kom, we gaan efkes in den tuin en rooken een sigaarke en snuiven wa frissche lucht in, want dat is nog et beste, misschien wel et eenigste goeie wa ge hier op den buiten hebt."

Ze liepen in den tuin op en neer en praatten van dit en van dat en Jan informeerde naar ouwe bekenden uit Bazel en omgeving, veural naar oome Teun en tante Hanna. "En hee taante Hanna geenen man kunnen krijgen in d'r lang leven? Da verwondert me, want ze was indertijd een fikse meid, en geld ha ze toch ook wel wa." "Ze heeft et nooit gezocht, ze heeft er genog kunnen krijgen, mar nie willen hebben." "Hedde gij er ook nie 'ns om gevraagd, meester?" De meester wier rood toe aachter z'n ooren en dat overkomt 'm ieder jaar nie eenen keer, daarveur is ie veuls te kalm en te nuchter. "Ge hoeft er nie om te liegen, man," lachte Jan van der Waarden, "want da ge verliefd op d'r waart da weet ik nog heel goed en et helpt oe allemaal niks da ge da geheim wilt houen." "Hou nou maar op mee zulken onzin! As ik et nou van jou zou zeggen, dan was et wat anders!" "Ge hebt gelijk," riep Jan gul uit, "ik heb altij gevonden: da's een meiske van 't beste soort, kloek van lijf en kloek van lejen, mar ik heb et er nooit ernstig mee gemeend, da nie heure, want ten slotte was et toch mar een boerinneke en nie meer en in de stad slaan die mar een mal figuur." De meester keek wa zuur en gooide et gesprek op een ander thema.

Na et avondeten staken ze een pijp op en de meester zee: "Jan," en ie gong naar zijnen bureau, "ik heb al oe gedichten van vruuger bewaard, willen we ze nog eens deurlezen?" "As ge da durft te doen, dan ben ik mee den eersten tram verdwenen en koom nooit van m'n leven meer terug. Ik heb oe toch al gezeed da 'k nie hou van da sentimenteel gedoe, gullie hier op et land allemaal mee oe flauwe herinneringen."

 

TAANTE HANNA

De meester was daags daarop nie verstrooid, mar wel degelijk goed bij de zaak, en de kender hadden dat in de gaten, want ze kenden da plooike recht boven de neus van den meester heel goed - hoe dieper da plooike zat, hoe beter ze op moesten passen. Nou en dan liepen z'n gedachten evekes te wandelen, mar dan klonk weer in z'n ooren wa Jan gisterenavond herhaaldelijk zee: "Laat ze rusten, Frans, die herinneringen uit de jeugd, al die ezeldomme dingen van vruuger toen we nog dreven op et gevuul van een jongenshart. Herkauwen is goed veur koeien en ossen en mee de jaren is onze huid hard geworren, tenminste de mijne wel! Sentimentaliteit, gevuul, wa kunnen we daarmee beginnen in den tegenwoordigen tijd? Mar veur één ding zijn die herinneringen goed: om er mee te lachen, anders nergens veur!" Als de meester daar aan dacht, dan liep ie weer evekes deur de klas op en neer, en Fraanske Verhagen dook omleeg als de meester kwam want z'n geweten was nie zuiver, hij dacht da z'n oorlelleke weer in gevaar was vanwege de een of andere misdaad.

Na de middag was et geen school. De meester gong mee zijnen gast bijtijds op pad naar den Heikant om een bezuuk te brengen aan oome Teun en taante Hanna. Ze liepen maar langzaam, want Jan klaagde over de hitte en dreugde alle minuten et zweet af. Oome Teun stond al op den uitkijk bij et poortje en maakte al vanuit de verte veul lawaai: "Zeg, meester, wie sleepte gij hierhene? Is da nou den kinkeduutenvreter van vruuger, dieën schrale jongen, da maakt me de kat wijs, ik geleuf er geen steek van!" "Teun, Teun, en ik ben et echt, heure, alleenig ben ik half gesmolten toe zweet! Geef me eenen poot, ouwe jongen. Gaddorie, gij bent nog magerder as vruuger, mensch. Zeg, laat de zon 'ns gauw ondergaan, anders smelt ik veur oe oogen nog weg!" "Ja, hij is et toch," en oome Teun schudde 'm heftig de hand, "ik ken 'm terug aan z'nen onzin. Weete nog, Jan, da ge..." "Ik weet alleenig, da'k heelemaal in water over de straat wegvloei as ik nog vijf minuten in dees hitte moet blijven! En ik laat m'n eigen nie brajen as eenen gehaktbol, as ge da mar weet!"

De begroeting mee taante Hanna verliep veul rustiger. "Dag Jan, ge bent veul veranderd, tenminste uiterlijk." "Van binnen ook, Hanneke, mar mijn hart klopt nog altij veur ou, meiske, en me dunkt zoo da de jaren spoorloos aan ou veurbij zijn geloopen!" "Boem!" lachte oome Teun. "Komt er in, ik ben dalijk klaar", zee taante Hanna nog. "Jan, we drinken koffie onder den lendeboom buiten, da zulde wel et liefste doen, want we hebben vruuger hierbuiten zoo..." "Mensch, laat me nie omkomen van dorst en ellende, geef me eerst eens 'n glas lekker water!" "Water is mar water, da krijge we alle dag zooveul we willen. Mientje breng 'ns gauw een glas bier!" Het bier kwam aan en Jan dronk et bittere bier achter mekaren uit, terwijl ie vlak daarop zuchtte: "Ik dacht da'k wel zou sissen as eenen brand die gebluscht wordt, maar et valt nog mee, er sist niks!"

Toen gongen ze naar den lindeboom en de koffie kwam mee wafels, die taante Hanna gebakken ha. Da beviel den stadsmensch heel goed en hij zee: "Ik wist nie da ze op et land zoo'n lekkerbekken waren!" "Mar zoo zitten we hier ook nie alle dagen en heel den dag. Er is hier heel wa in de werme zon gewerkt in den tijd da ge niet meer hier geweest bent, Jan. Zeg weete gij nog da we hier onder den lendeboom 'ns zot hebben gedaan, ketelmuziek en zoo, we ha'n een heele hermonie bij mekaren gescharreld en gij stond daar op 'nen boomstronk een stukske veur te dragen en ons Hanna stond op den hakblok en gullie tweeën stond mekaar allemaal eugskes te knippe..."

"Da's nie waar!" riep taante Hanna en bracht et gesprek gauw op een ander thema. "En hoe ga-g-et mee oe vrouw, Jan?" Jan van der Waarden trok z'n schouwers op en stak eerst 'n sigaar aan. "Weete gullie hier op et land wa zenuwen veur dinger zijn?! Nou, díé hee ze te pakken, heure, en ze doe d'r uiterste best om er mijn een vagevuur mee te stoken. Op den oogenblik zit ze aan zee om d'r eigen uit te kuren en zij kan mijn al evengoed missen as ikke heur!" De ander drie zwegen efkes, toen zee taante Hanna: "Het leven in 'n groote stad is ongezond. Ik zou et er nie uit kunnen houen, da weet ik zeker. 't Eenigste goeie er aan is dees: da ge de kerk altij vlak bij oe hebt, hier is et zoo'nen afstand, hoe ouwer ge wordt, hoe lastiger 't uitkomt om 'ns naar de kerk te gaan."

Jan van der Waarden z'n dik buikske begos te schokken en hij lachte spottend. "Ja, Hanneke, mijn vrouw en ik loopen de kerk anders nie opvallend plat. Nou, ik zal et oe mar dalijk zeggen, want ik draai er geen duukskes om: mijn vrouw is nie katholiek en mijn kender ook nie, en dan begrijpte wel da'k mar amper weet waar de kerk staat." De drie keken mekaren aan en zeeën niks. "Nou houde gullie mijn veur eenen heiden, natuurlijk, veur een verloren geloopen schaap - mar laat mijn mar rustig loopen! Wat ik onder God versta da zit nie tusschen de kerkmuren opgesloten en ik vuul me sterk genog om eenen fatsoendelijken mensch te blijven mee mijn soort godsdienst. Ik hoop, da de menschen op de dorpen op den duur ook zoo zullen gaan denken lijk ikke, de wereld wordt er niet slechter op."

Oome Teun hield et nie uit: "God beware ons hier in Bazel veur ouwen godsdienst, Jan, want dat is geenen godsdienst meer, da merk ik al lang. Jan, Jan, waar moet dat henen as ge komt te sterven en as da nie mee de Sacramenten kan gebeuren! Kunde gij dan zóó veur onzen lieven Heer komen te staan...?" Mar taante Hanna onderbrak d'r bruur: "Schei mar uit, zoo iets praatte nie weg in een-twee-drie! Die gedachte is nie in z'n hoofd komen waaien en gij blaast er da nie in eens weer uit! Mar eenen raad wil ik oe toch meegeven, Jan, gao dees dagen mar 'ns naar onzen pastoor, dat is eenen ouwe en verstandigen mensch en spreek tegenover hem mar 'ns oe hart uit. Da kan in alle geval nooit kwaad." De meester keek omhoog in de kruin van den lendeboom. "Gullie hoeft niet bezorgd te zijn veur me, ik alleenig ben verantwoordelijk veur mijn eigen. En nou praten we mar liever over iets anders." Maar oome Teun kos er nog nie over uit: "Ik ben er van verschrokken, ik heb er twee lepels suiker te veul van in m'ne koffie gedaan. Zeg, Hanna, giet er 'ns wa koffie bij, hij is me veuls te zuut."

"Waarom bende gij eigenlijk niet getrouwd Frans?" vroeg Jan ineens aan den meester, die nog altijd omhoog in den boom zat te kijken. "Ikke? Waarom zou ik getrouwd moeten zijn! Iedereen hoeft immers nie te trouwen!" "Da meen ik ook", zee taante Hanna. "Gij ook nog, Hanna, ge hadt eigenlijk z'n vrouw moeten zijn, weete da nie meer?! En gullie paste bij mekaren as pot en deksel - gisteren hee de meester me nog geklaagd over z'n ongelukkige liefde..." Maar taante Hanna gooide d'ren kop in de nek en keek Jan stuur en zuur aan en zee: "Jan, ge bent al z'n leven eenen spotvogel geweest en nóu is er natuurlijk niks meer heilig veur ou! Mar as ge mee alle geweld oewen snavel wilt wetten, dan laat mijn asteblieft in rust! Ik ha liever gehad, da ge maar in Amsterdam waart gebleven; wa komde hier in zoo'n dorpke doen waar zoo'n domme boeren wonen, die torenhoog boven ou uitsteken al ziede da nie!" Ze stond op en streek d'ren schort glad. "Daar hedde oe vet al vast, Jan." "Mar Hanna, ge loopt toch zeker nie weg?" "Wegloopen is mijn manier nie! Ik heb mijn werk in huis - gullie hebt tijd zat om wa te praten." "Ge bent toch zeker nie kwaad op me, Hanna?!" riep Jan d'r nog na. "Kwaad, da's onzin, mar onplezierig is et toch, en ik wist tot nog toe nie, da fijne stadsmeenschen zoo lomp waren tegenover ons, fijngevuulige boeremeenschen!"

Ze gong naar huis en de meester stapte efkes later - mee een knipseugske naar Jan en oome Teun - achter taante Hanna aan. Hij haalde ze in en zee: "Zeg, Hanna, ik zou nie geeren hebben da ge slecht van me denkt. Ik heb tegen Janne niks gezeed, daar kunde vast van op aan, hij kletst zoo mar wa." Taante Hanna zee niks. Efkes later zee de meester weer: "En nou die kwestie eenmaal ter spraak gebracht is, moet ik et oe ook 'ns zeggen: as et naar mijnen zin gegaan was, dan was et zoo geloopen as Jan gezeed hee." Ze bleef staan en keek den meester recht in et gezicht. "Zoo?" zee ze en d'r stem klonk scherp. "En waarop hedde dan gewacht?! Moest ik dan soms komen en ou vragen of ge me wilde trouwen?!" De meester liet z'nen kop wa zinken en zee toen: "Ik zal et oe eerlijk zeggen, Hanna. Eerst dacht ik: ge houdt van Jan van der Waarden, want gullie tweeën maakte samen veul gekheid, en ten tweede: eenen onderwijzer stond vruuger financieel nie zoo goed dat ie gerust een dochter van eenen flinken boer kos vragen, dacht me zoo. Nou is dat iets anders. En ten derde: eenen rijken boerenzoon liep oe achterna en iedereen dacht, da da wel iets moes worren. Verder was mijn vader zaliger jarenlang ziek - et huis was vol ellende bij ons - en later is et er nie meer van gekomen, ik had er den moed nie meer toe." Hij zweeg en taante Hanna ook, de zon scheen zilverig over d'r grijze haren en taante Hanna keek de locht in alsof ze heel ver eweg nog iets zag, dan zee ze, zacht van stem: "Frans, et is goed zoo, we zijn in eere oud geworren."

Maar de meester wilde nog geeren iets weten: "En gij dan Hanna - ik heb et ou nou eerlijk gezeed al had et eigenlijk geen doel meer - hoe hedde gij er over gedacht, da moete me nog 'ns zeggen." Taante Hanna dacht efkes na. "Nee, Frans," zee ze rustig, "maak een oud mensch toch niet belaachelijk." De meester keek ze aan en zweeg, et was genog, et was duidelijk, da taante Hanna nie al te duidelijk wou zijn...

Daags daarop vertrok Jan van der Waarden al. "Ik koom efkes afscheid nemen," zee ie, "want ik heb wel gemerkt, da ik hier nie meer in de omgeving pas en ge moet de natuur geen geweld aan doen, we zijn te ver van elkaar af gegroeid!" "Da klopt," zee taante Hanna, "alleenig mee dees verschil: de menschen groeien iets anders als de boomen, een krommen en scheeven ouwen boom maakt geniemand meer recht, mar onzen Lieven Heer, die krijgt da mee de menschen nog klaar, tenminste als ze 'n bietje mee willen geven." "Ik vind et mar zund en jammer," zee oome Teun, "as ge wa langer hier bleeft, dan wierde weer den ouwe Jan. En ik had oe geere nog 'ns op ons peerd willen zien rijen zooas in vruuger jaren." "Nee, Teun, mijnen hals is me te lief. Als ik mijnen hals brak dan zou mijn vrouw een aardig slodderke geld van de levensverzekering trekken, mar daar zou ikke weinig aan hebben! Wa dood is, da leeft nie meer! Salut, en et beste, war!"


Bronvermelding:

"Ouwe Vrienden" verscheen in 8 afleveringen in De Zaaier, een ontspanningsbijlage van de Nieuwe Tilburgsche Courant, op:

- vrijdag 10 januari 1941

- vrijdag 17 januari 1941

- vrijdag 24 januari 1941

- vrijdag 31 januari 1941

- vrijdag 7 februari 1941

- vrijdag 14 februari 1941

- vrijdag 21 februari 1941

- vrijdag 28 februari 1941