DE STUDENT

"Tut-tut, Anneke, jonk volk moet plezier maoke", zee moeder Van Stokkum tegen d'r dochter. "Jè-jè, allemaol-goed-en-wel, mar et hee z'n grenzen en onzen Fraans kos heel wè zuiniger aondoen, zoo breed hebben we 't nie, dè weet ie goed!" "Ge gunt 'm ok niks; laot 'm toch lol maoken zoolang as ie jonk is en tusschen jonk volk studeert!" "Ik gun 'm al wè goed is, moeder, dè weete gij ok wel, mar hij moest et zuiniger aonlegge, hij weet hoe wij er veur moete werke!" Moeder Van Stokkum zweeg mar, want tegen Annekes kos ze nie oppraote. En ronduit gezeed en gezwegen: Anneke ha groot gelijk, mar moeder Van Stokkum waar veul en veuls te goed veur d'ren eenigsten zoon Fraans, die op de universiteit studeerde.

Ze waar 'n weduwvrouw en d're man waar schoenmaokerke geweest, en och, wè verdient zoo'n schoenmaokerke op 'n dörpke as Baozel, war, krek genog om er van te leeve en niks over te haawe. Al ha baos Van Stokkum dus heel z'n leeve hard gewerkt, hij ha nie veul naogelaoten aon z'n vrouw en z'n twee kender; behalve dan twee kender mee goei harsens, en dè's toch al veul! Fraans ha eenen bizunderen helderen kop en was aaltij een van de uitvliegers geweest op school, en zoo kwaam et dè-t-ie op studiebeurzen kos studeere, mar al ha ie dan aaltij een beurs kunnen krijge: zonder et vlijtig naoien van Annekes ha ie er nie kunne kome, want oei-oei, er komt nog zoo veul bij kijken, veural as zoo'nen jongen dan nog wè royaol aon doe...

Van Annekes waar moeder Van Stokkum wel 'n bietje bang. 'n Eigenaorig meiske, dè Anneke, kalm, nuchter, bedaord, stil, ernstig - heelemaol aanders as Fraans, die een en al levenslust waar, eenen krullekop mee 'n lollig gezicht! Ik heb wel 'ns heure zegge - en et moet een spreuk zijn van veul euwen oud - dè de zonen in et algemeen aorden naor moeders en de dochters naor vaoders... Of et aaltij uitkomt, dè zu'k nie dörve beweren, mar dè-t heel dikkels uitkomt, is me al verschaaie keeren opgevalle, en hier bij Fraans en Annekes waar et heel duidelijk: Fraans ha meer den aord van moeder en aordde sterk naor den grutvaoder van moeders kaant, terwijl Anneke meer den aord ha naor vaoder Van Stokkum, die ok een ernstige moeder ha. En as ge Anneke's maogere figuur 'ns goed bekeekt: d'r bleek gezicht, d'r grijze oogen die oe zoo koel en zoo rechtuit aonkijken, dan zudde nie zegge dè ze de zuster van Fraanse waar - jè, ge kost misschien op de gedaachte komen dè de natuur d'r eigen weer 'ns vergist ha: 't meiske ha eenen jongen en de jongen ha een meiske moeten zijn.

Iederendeen ha respect veur Annekes, dè moet gezeed zijn, mar iederendeen hield van Fraanse, en et meest van al ha moeder Van Stokkum respect veur Annekes en liefde veur Fraanse... Van Fraanse wier niks kwaollik genome: z'n streke nie, z'n lichtzinnighei, z'n bierkes en borreltjes ok al nie. Iederendeen die-t-ie aonspraak op zijn plezierige en hartelijke manier, niks nie grutsig of verwaond, iederendeen ha plezier aon dieën montere kerel en waar mee 'm bevriend, eenen schoone, plezierige jongen.

Zelfs de "alleenstaonde weuw" uit "de Post", die aanders nogal 'n scherpe tong hee, en nog scherpere oogen, zee van Fraanse: "Een nette ontwikkelde jongeman; hij zal het nog ver brengen in de wereld." 't Scheelde misschien wel dè Fraans onder de vacaantie haost alle daogen in "de Post" aon et kegele waar mee wè jongelui en dè-t-ie deur z'n gezellighei et jonk volk langer hield as op aander daogen en dè-t-er goed gewerkt wier en nog beter... gebluscht!... en zoo'n "alleenstaonde weuw" is daorveur nie ongevuulig, dè begrijpte!

Den aawe pastoor schudde wel 'ns mee z'nen grijzen kop over den student aon de universiteit. Hij had er veur gezörgd dè Fraans deur kon studeere, irst aon et gymnasium, omdè-t-ie er nog aaltij eenen priester van daocht te kunne maoke... mar dè wier nao enkelde jaoren wel duidelijk: eenen priester zaat er nie in, daorveur waar ie nie ernstig genog en wel wè te ijdel. En Fraans vroeg zelf om veur meester in de rechten te meugen studeeren. Moeder Van Stokkum waar gauw genog bekeerd: Fraans zee dè advocaoten effen hard nodig waren as pastoors... en ten slotte gaaf de pastoor dan mar toe: beter een goeien advocaot as eenen slechten priester, as ge mar braaf blijft, jonge! En hij zörgde veur een studiebeurs.

"En hoe gao-g-et mee Fraanse, moeder Van Stokkum, zeker weer haost op vacantie, en is ie nog braaf?" "Oo, 't is toch zoo'nen brave jongen, meneer pastoor, ge kunt et nie begrijpen en iederendeen roept over 'm," en ze dreugde 'n traontje van geluk weg mee den slip van d'ren schort, "en er zit niks geen grutsighei in, nie et minste ok nie!" "Dè kan ie ok nie gebruike, moeder Van Stokkum! Hij moet mar denke: thuis moeten ze hard tobben om hum et studeere meugelijk te maoke! En hoe gao-g-et, kunde er zoo al komen mee alles wè-t-ie noodig hee neven z'n studie?" "Och jao, 't gao wel, meneer pastoor! Ons Anneke verdient gelukkig nogal wè cente mee naoie en zelf hee ze niks noodig, helemaol niks, heurre; ons Anneke is buitengewoon goed - et is alleenig mar zund dè ze geen hart hee!" "Geen hart?! Me dunkt dè ze nog al hart hee as ze d'r eige veur d'r bruur uit de naod werkt! 't Zijn de lekkerste hartjes nie die op de tong ligge, de allerbeste ligge gemenlijk diep in de borst en ze doen niks aanders as stillekes kloppe! Daank onzen Lieven Heer dè ge oe Anneke hebt!" "Oo, mar dè dóé ik ook, meneer pastoor, ik zeg toch al ze is goed, buitengewoon goed zelfs, ik wil er nie over klaoge... mar zooas ik zee: onzen Fraans is nie et minste gruts of zoo - dè zudde toch eer van ons Anneke kunne zegge! Onze Fraans haawt er wel van om netjes veur den dag te kunne komen en zoo, dè-wel-dè, mar jè, in die kringen en in die vereenigingen en op de soosjeteit en zoo daor heurt dè zoo'n bietje bij!" "Zeg, moeder Van Stokkum, as Fraans op vacantie komt, dan stuurt 'm eens aon." "Jao-mar, hij zu uit z'n eige wel kome, meneer pastoor." "Hij vergeet et aanders nogal geere, geleuf ik..."

As Fraans dan op de pastorie kwaam, dan kos ie praoten en praoten, honderd-uit, nie zoozeer over fuifjes en streken uithaolen, mar veurnaomelijk over de colleges en de professoren en over de veurdrachten en bijeenkomsten van de studentenvereeniging... en dan waar de pastoor wel weer wè gerust: Fraans gong óp in ernstige studie, al leek ie wel wè locht - jao, ge kost et heuren: hij waar enthousiast over z'n toekomst. En as de pastoor Fraanse dan de volgende mergen in de kerk zaag zitten bidde, dan daocht ie: ik heb me vergist: het is tóch nog eenen degelijken vent gebleven...!

En zoo waar Fraans overal goed en geere gezien, al kreeg ie aachter z'ne rug wel 'ns bijnaomen as "vroolijk Fransje", "Fraanske Bonjour" en zoo meer, mar, kom-kom, daocht moeder Van Stokkum, dè's ommers goeiighei van de meense... Alleen Anneke kos die bijnaome nie goed verdraoge en zij waar misschien de eenigste in et dörp die Fraanse nie zoo heel hoog ha...!

Wel vremd, want vruuger waar et ok bij heur Fraanske-veur en Fraanske-nao, toen ze nog klein waar en as twee jaor aawere zus over Fraanske moederde. Vruuger ha ze veul mee 'm op, ok toen ie al op het gymnasium waar - wè schreef ze'm toen aaltij lange brieven, en as ie thuis kwaam, wè bakte ze dan lekkere kuukskes veur 'm... En as ie domme streken ha uitgehaold en vaoder Van Stokkum zaoliger kwaod op 'm wo worre, dan waar et aaltij Anneke die veur 'm in de bres sprong en de kastanjes veur 'm uit et vuur haolde...

Mar de leste jaoren waar et aanders geworre: Fraans hield et meer mee moeders en Anneke ha meer-en-meer de plaots van vaoders ingenome... Fraans daocht daorover nie veul nao, mar Anneke zooveul te meer, want ze waar et er nie over eens dè moeder Fraanse zo veurtrok. Jao, en 't gong te ver want ze wies heel goed, dè moeder Fraanse zo naaw en dan iets toestopte zonder dè Anneke et moog wete en Anneke dee mar net of ze er niks van merkte, om de moeder nie laastig te valle...

Eene keer kos ze 't toch niet laote om iets te zegge: "Moeder, ik geleuf dè ge in mijnen spaarpot bent geweest, is 't nie? Ik koom geld te kort!" Moeder Van Stokkum wier rood. "Ge zult oe eige wel vergisse, denk ik." "Nee, ik vergis mijn eige nie." "Och-nee, dè's waor ook," - de moeder dee net of ze 'r ineens aon daocht - "ik heb er lest 'ns tien gulden uitgevat, ik moes den schoenmaoker z'n rekening betaole en ik heb et zeker vergete te zegge!" "Dè's ammaol nie erg, wè betaold moet worren, dè moet betaold worre." "Jè, en veural schoenwerk, dè vuulde aaltij meer omdè we dè vruuger nooit behoefden te betaolen, toen onzen vaoder nog leefde." Ze zee 't wè haostig, net of ze vlug over die kwestie heene wilde wippe. "En onze vaoder maokte goei schoen, ge deed er wel een jaor langer mee as tegensworrig en ze zaten zoo gemakkelijk aon oe voete!" Anneke zweeg een wijltje. Ze wies heel goed dè de schoenen al lang teveurre betaold waren en ze vuulde d'r eigen verdrietig worren as ze'r aan daocht dè moeder die tien gulden uit heur spaorpötje ha gevat om ze aon Fraanse te geven... Anneke waar trouwens erg sekuur in d'r zaoke: ze teekende al de in- en uitgaaven aaltij aon...

Moeder Van Stokkum keek zo'n bietje schuw van d'ren braaikous naor Annekes die verder naoide mee 'n bleek gezicht - ze zaag de kleine plooi tusschen d're neuswortel... Anneke trapte d'r machien aon en moeder waar blij dè-t-er geluid in huis kwaam, mar toen et weer ophield te snorre, vroeg Anneke: "Waorom kunde dè nie eerlijk zegge. moeder, dè ge die tien gulden aon onzen Fraans hebt gegeven?!" 't Moederke keek verschrokken op en d'r wengskes gloeiden as bellefleuren. "Ocherm, hij ha ze toch zoo noodig!", ze sloeg ineens d'ren schort veur d'r gezicht. Mar Anneke zee mee 'n rustige stem: "Wè-t-ie noodig hee, dè heet ie noodig, moeder, en dè zal ie hebbe - waorveur werk ik dag-in dag-uit? Mar daorveur moete 't nie stillekes wegvatte, we moete veur mekare niks verberge!" "Ik ha-g-et toch wel gezeed, mar gij kunt aaltij zoo hard uit den hoek kome!" Anneke beet op d'r lippe en liet et naoimachien weer snorre...

DEN SMID

'n Smidse is 'n plezierige plaots! Wè zu de Kerkstraot in Baozel beteekenen as daor smid Van Beurden nie woonde, waor al de boeren uit de buurt aonkwamen mee d'r peerden en d'r zeissies en al 't aander geraai dè't zonder smid nie kos rukken. Hier iets kapot, daor iets los, nuuw hoefijzers onder de peerdepooten, nuuw baanden om de ker-wielen. En smid Van Beurden waar den dokter die al die maleuren mee glaans genaas. Van 's mergens vruug toe 's aovonds laot - ok midden in den wenter - stond de smisdeur waogewijd open en koste vanaaf de straot et smisvuur zien gloeien en de vonken zien sproeien en den blaosbalg heuren suizen - en as smid Van Beurden den zwaoren haomer op z'n aombeeld liet vallen, dan klonk dè zoo hard en zoo helder deur asof de klokken aon et luien waren. Smid Van Beurden waar groot en struisch en z'n breej gezicht waar van nature rood, mar meestal zoo zwart as roet, alleenig dè-t-er de rooie gloed van et vuur dan weer over heene kwaam schijne, wè nog sterker uitkwaam as ie z'n breeje rij schoone witte taanden liet zien - en dè gebeurde nog al 'ns want hij zaat vol grappe.

Hij waar bij dè-d-al wel 'n bietje grof in z'ne mond en z'n grappe waren nie allemaol effe braaf, mar och, zoo'nen rauwe goeie bonk van eene vent, die maag wel 'n streepke verder gaon dan d'aander! Alleenig de nuuwe burgemeester kos die grappe nie goed verdraoge en ha'm al eene keer uitgeveeterd in de smisse, toen de smid 'm een grap ha verteld. Mar die kreeg z'n vet efkes terug, zeg! "As ge mijn grappe nie kunt verdraoge, dan moete mar uit mijn smisse vandaon blijve, ik heb oe nie geroepe, meens! Laot oe bulle mar bij eenen aanderen smid oplappe, ik zal er geen snee brood minder om eten en geen een grap minder om vertelle!" Daordeur steeg smid Van Beurden 'n groot stuk in de ooge van de boere, want die vonden de nuuwe burgemeester ok veuls te fijn en te sekuur, net 'n juffrouwke, zeeën ze. Al 't geboert zocht de eerste daoge daornao kapot geraai op om et den smid op te laote lappen en et geval uit zijnen eige mond te kunnen heure. "Ik ben wè grof uitgevalle," zee den smid dan, "dè geef ik grif toe, mar: eikenhout is eikenhout, en eikenhóút is hout, en as iemand me liever van boter zie dan moet ie et mar vuule dè't nie waor is!"

En dan keek ie naor z'nen zoon Willem die tegenover 'm stond te vijlen aon de schroefbank: "Den dieë daor is 'n bietje fijnder ultgevalle, tenminste van binne - dè heet ie van hullie moeder - mar van buiten is 't mijn smeewerk, grof van stuk!" En dè kwaam uit. Willem waar groot en grof gebouwd veur z'n jaoren, mar stiller en fijner van aord, en dè kos wel 'ns komen van den smid z'n bleeke ziekelijke vrouw, die aaltij sukkelde. De vrouw waar eigenlijk een heel kruis veur den smid, want ze hong gedurig tusschen leven en sterven, mar daor liet ie nooit iets van merken: tegenover z'n vrouw waar ie een-en-al zachtheid en vriendelijkheid, as ie de kaomer binne kwaam dan dee ie aaltij eerst z'n klompen uit, dee de deur zuutjes toe en praotte mar mee halve stem.

En mee nóg een persoon in Baozel gong smid Van Beurden zachtjes en veurzichtig om: mee Anneke Van Stokkum! Anneke kwaam dikkels in de smisse, want zij zörgde veur de fijne wasch en braocht dikkels een bezuuk aon de zieke vrouw Van Beurden, die Annekes geere zaag komen mee d'r rustig en zacht en kalm karakter. Ze zaag ze liever komen dan d'r moeder die onrustig waar en te veul snaoterde naar de zieke d'ren zin. Smid Van Beurden kos ze alletwee goed hebben, de dochter en ok de moeder, mar er waar 'n groot verschil as Anneke binne kwaam of d'r moeder... de moeder moes ie plaogen en steke geve. "Zoo, moeder Van Stokkum, en hoe gao-g-et mee den student?! Nog-al geen vacantie?! Komt de vlerk nog nie naar huis! Ik hè zin om enkelde borreltjes mee 'm te vatte! Ik vuul mijn eige zoo'n bietje eenen studentenpapa, ziede!" "Wè't drinken aongao koste wel drie keer studentenpapa zijn, zu'k zoo zegge!" Dan ha smid Van Beurden plezier. "Ik ben nog mar blij dè'k geenen echten studentenpapa ben, want et zijn allemaol mar floddermennekes! Fraans ook, mar et is 'ne fijne vent, dè moet toch ook gezeed zijn!"

Mar as Anneke deur de smisse kwaam om de huiskaomer binnen te stappe, dan liet smid Van Beurden z'nen haomer daolijk stilvalle en laachte z'n taande vriendelijk bloot en zee: "Dag Anneke! A'k nie zoo'n zwarte haanden ha, dan zu'k zeggen: geef me een hendje, kiendje. M'n vrouw zal d'ren slinger weer hebben, nie te gaaw weer wegloope, meiskelief!" "Hoe gao-g-et mee de vrouw, Van Beurden?" "As gij komt, dan aaltij beter!" Anneke gong dan de deur in en de smid knikte Willeme toe om mee den veurhaomer op et gloeiig ijzer te bonken dè-t-ie vaasthield mee z'n tang! "Nóg harder! Nóg harder, jonge, ge snapt toch wel dè zoo'n Anneke nie al te lang in de smejerij maag staon, hier is et veuls te vuil veur d'r!" Dan wier Willem rood toe aachter z'n oore. "Praot toch nie zoo dom, vaoder!" Dan laachte smid Van Beurden en sloeg mee op et gloeiig ijzer dè de vonken sproeiden! "Een witte duif en een zwarte kraai, jonge, dè gao tóch nie saome! Veur de rest, ge weet et wel: gao oewen gang, heurre, en ons moeder zal niemand liever in huis zien komen as Annekes - mar veuruit, alléé - schiet op, duiven zijn mar fladderig tuig!" "Anneke is nie fladderig!" "Ge hebt weer gelijk, jongen, mar as 't iets wil worren, dan moete oewe mond open durven doen! Dè's toch et allerminste wè ge te doen hebt! In Luilekkerlaand moete oewe mond nog wel open doen aanders vliegen de gebraoie kiepkes oe nie in oewen strot. En we zijn hier niet in Luilekkerlaand - om den dooien dood nie! - allé, matst er mar op, nóg harder, toe-maar!"

"Wie weet of ik et binnenkort nie probeer, vaoder, om et Annekes te vraoge!" "Er mankeert mar één ding aon!" en Van Beurden wischte mee z'nen zwarte mouw over z'ne veurkop. "Wè dan, vaoder?!" "De student!" "Ik daocht dè ge daor geere mee te doen hadt!" "Och-jao, 't is ok eenen aorigen kel, mar er is toch iets aon..." "Dè-t-ie nog-al veul drinkt? Och, dè's studentenmode, dè gao wel weer veurbij!" "Dè-t-ie zuipt is nie et ergste, mar hij... zuigt!" "Zuigt?! Wè's dè naa weer?" Smid Van Beurden ha plezier aon z'n eige woord: "Hij zuigt, hij zuigt z'n moeder en z'n eige zuster uit en den duuvel z'n moeier weet waor dè-d-op uitloopt." "As ie klaor is mee studeeren, dan is dè-d-afgeloope, dan verdient ie z'nen eigen kost rijkelijk." "Wanneer is ie klaor?!" De smid krabde z'n eige zwart aachter z'n oore: "Hedde gij dè schriftelijk, Willem, dè-t-ie ooit uitgestudeerd komt! Mar alla, veuruit, al lang genog gepraot, slaot er op los!" Pang! Pang! Pang! dee den haomer en de vonke spoten deur de smisse.

"Hier hedde een briefke van oewe vrijer", laachte de postbooi toen ie eenen brief aon Anneke van Stokkum reikte deur et open raom waarbij ze zaat te naoie. Anneke naam 'm aon en snee 'm gaaw open; moeder waar krek efkes weg en de brief waar aon heur persoonlijk geadresseerd, al waar ie van Fraanse. De zon keek nog precies efkes over et kerkdak in et naoikaomerke en aaide mee 'n zacht hendje over d'r haoren en d'r bleeke wange. Anneke keek strak in den brief en verruurde d'r eige nie. De zon scheen al van aachter de kerk deur et raom en Anneke zaat nog aaltij in den brief te kijken mee open oogen die niks meer zagen... den brief waar zwaor op d'r hart gevallen en ze zaat mee den inhoud te haawe:

Ok dè naa nog! Honderd gulden! Net of et zoomar niks is! Ze leefden mee z'n tweeën al zoo lang van de haand in den taand en waren al blij as ze er deur kwame. De tweehonderd gulden die Anneke vruuger op de spaorbank ha staon, waren ok al zoo zuutjesaon weggesmolten in de leste jaore. Honderd gulden! Ha ze wel zooveul in huis?! Ze stond op en gong naor d'r slaopkaomer boven om in d'r kiesje te kijken en nao te tellen... en ze telde drie en zestig gulden, geen cent meer. Dus nie genog, en trouwens, dan ha ze geen cent meer over en dè gong toch nie aon om oe eigen heelemaol kaol te plukke. Jao, ze ha nog geld te goed hier en daor - bij de vrouw van den burgemeester nog 'n flinke rekening, mar daor dörfde ze veur Nuujaor nie veur den dag te komen mee de rekening. En dan die en die en die nog, jè, die zu'n et geld wel geve, mar ze zjeneerde der eigen om die zoo vlug mee 'n rekening op d'r dak te komen! Ze waar dè nie gewoond en et leek heur zoo'n soort schooien toe!

En toch, aanders zaat er niks op! Dè geld moet er komen! En dan? Ze zaat weer op d'ren stoel te piekere... en dan? Is et dan veurgoed afgeloope mee Fraans z'n geboemel? Kos Fraans nog langer zoo deurgaon? Ze had 'm al zoo dikkels gewaarschouwd dè't zoo nie deur kos gaon, mar et end van 't lieke waar dè Fraans heur uit de weg gong.

Ineens keek ze op: er waar iemand de deur binnen gekomen en die stond ineens veur heur toen ze de deur open dee: Willem van Beurden. Anneke heurde mar aamper de boodschap die Willem van hullie moeder overbraocht en ha'r niks van in de gaoten hoe verlegen de groote kerel in et klein kaomerke stond en alle gedurig van 't een been op 't aander overhelde... Een gedaachte waar deur heuren kop geschoten: ze gaaf Willeme den brief en zee: "Lees 'ns!" 't Duurde nog al efkes eer Willem den brief ten ende ha gelezen. Dan trok ie een bedenkelijk gezicht en keek Annekes aon terwijl ie heur den brief teruggaaf - en ie keek heur zoo goeiig aon as 'nen jachthond die op 'n woordje wacht: "Apport!"

Anneke wies ok nie goed wè ze zeggen zou; ze begreep aachteraaf ok nie waorom ze hum dieën brief te lezen ha gegeven en kreeg er een kleur van - wè heur mar zelden overkwaam en wè ze bizunder goed stond... "Praot er mee niemand over, Willem, zéker nie mee ons moeder; jè, jè, 't zijn kruise, die ge zoo tusschendeur nog te draogen hèt!" Ze zwegen een wijltje en Willem draaide mee z'n pet in z'n haanden as een verlegen jungske in een groot heerenhuis. "Hedde misschien nie zooveul bij de haand Anna, dan wil ik wel 'ns mee onzen vaoder gaon praote." "Ik zal et oe eerlijk zegge, Willem, ik weet er geen uitweg aon: ik heb zooveul nie in m'ne spaorpot! Jullie moeder hee nog 'n rekeningske te betaole; ik dring nie geeren op betaolen aon, dè snapte wel, mar nou begrijpte toch ook dè'k moet helpe!" "Kleinigheidje!" riep Willem, "as we 't moete betaole dan is 't toch ommers krek eender of et nóú gebeurt of over 'n paor maonde. Schrijf de rekening mar gaaw, Anneke, dan haol ik daolijk et geld en dan kunde gij weer vooruit." "Mergen is nog tijds genog. Ik kan et geld toch nie eerder wegsture... ik vind et alleenig zoo vervelend, dè..." "Toe-mar heure, laot dè mar aon mijn over, Anneke! Niemand weet er iets van en as er naor gevraogd wordt, dan hè'k er desnoods nog een leugentje veur over. Dan moete mar iets aonschaffen of zoo iets..."

Hij waochtte efkes en staak toen z'n groote haand uit om Annekes een haand te geven. "En ik bedaank oe, Anneke, omdè ge zoo veul vertrouwen in mijn hebt gehad mee dieën brief te laote leze. As ge zoo 'ns iets hèt waor ik oe mee kan helpe, dan moete 't aaltij mar eerlijk tegen me zeggen, Anneke, zudde dè doen?" Ze keek 'm aon en wier nog eenen keer rood en et stond 'r weer heel goed, vond Willem. "Jao Willem", zee ze.

Ze lee krek d'r hendje in zijn groote haand toen moeder Van Stokkum binnenkwaam. "Kijk, goeien aovond Willem, bende gij et jonge, gao er toe zitte! Hè wè ben ik muug! Ik ben bij boer Vermeulen aon et waaschen geweest, mar as ge op jaoren komt, dan vuulde 't vort aon oew knoken, dè kan ik oe toch vertelle." "Och, moeder Van Stokkum, dè moeste ok nie meer doen, haawt oe rust toch vort, meens, ge hebt lang genog gewerkt." "Toe-mar, toe-mar, as ge dood bent dan kunde ruste zoo lang en zoo veul as ge wilt - nee, ik vuul me nog sterk zat, ik werk nog tegen een jong mesken op as 't moet! En dan, Willem, 't is nie alleenig dè't schaawke ervan moet rooke, mar as ge daorbij zoo'nen student hebt! Nie dè onzen Fraans 'nen deurdraaier is, dè-nie-dè! Hij behelpt z'n eigen wè-t-ie kan, mar ge begrijpt: hij kan nie zoo eenvoudig gekleed gaon as gij bijveurbeeld! Want hij komt in al die vergaderinges en zoo voort, en as ie laoter mar 'ns avvekaot is, dan koom et er ammaol weer dobbeld en dwars uit. En bij die zwaor studie moet ie toch ok z'n verzet hebben en in zijnen staand kan ie alleenig mar in de alderfijnste cafés komen, dè snapte wel..." Zoo raotelde da nog een heel tijdje deur over d'ren Fraans en Willem ha al lank mee de klink in z'n haand staon te heffelen en kos mar nie wegkome. "Hedde zoo'n haost, Willem? Dus ons Anna moet merge veur de middag aon kome loope? Dè's goed! En hoe gao-g-et tegesworrig mee jullie moeder, ocherm? Zeg Willem, as ik oe zoo zie staon, dan waarde gij ok wel eenen flinke student geweest as ge deur gegaon hadt!" "Daor ben ik aaltij veuls te dom veur geweest, vrouw Van Stokkum," laachte Willem, "op school ben ik aaltij zoo ongeveer den eerste geweest, van aachteren aaf geteld dan! Mar hier, jullie Anneke, dè's nog zoo'ne schriftgeleerde." "Jao, bij ons zit dè-d-in de femilie," zee moederke Van Stokkum trots, "dè's nie iederendeen gegeve, mar een eerlijk ambacht is ok schoon!" "Dè ben ik mee oe eens, vrouw Van Stokkum." Willem laachte Annekes toe, zee salut en gong eindelijk de deur uit, de straot op.

Toen de twee laoter in de keuken de overgebleven stamp van 's middags op zaten te eten mee nog een sneeke brood er bij, zee Anneke: "Willem is een van de degelijkste jongens uit et dörp, die ik ken. Ik wou dè onze Fraans mar iets van zijn degelijkheid te pakken ha!" Moederke liet d'ren vörk zakken. "Anneke," zee ze en keek angstig naor d'r dochter, "zeg me eens eerlijk: hee Willem iets mee ou veur? Heet ie oe iets gevraogd of gezeed? Ik denk dè zoo mar, ik weet nie waorom." "Willem?" Anna wier weer rood, tegen d'r gewoonte in, mar vandaog kwam er geen end aon et roodworre! "Wè denkte wel, moeder!? Ik hè'r nog nie aon gedaocht!" "Goddaank! Want ge moet nie vergeten, Anneke, onzen Fraans moet eerst uitgestudeerd zijn, heurre, eerder meugde nie aon trouwe denken! En laoter, as ie avvekaot is of perfester, dan trekke wij bij hum in en dan hebben we 't veul gemakkelijker. Beloofde me, Anneke, dè ge nie aon trouwen zult denken veur dè onze Fraans zoo ver is?" Anneke beet op d'r lippe. "Ik denk nog nie aon trouwe, moeder." "Ge bent goed genog, daor lee-g-et nie aon, mar onze Fraans is vriendelijker en hartelijker, daor konde nog een heel bietje van leeren, Anneke!"

MOEDERKE VAN STOKKUM

Moeder Van Stokkum waar zenuwechtig dieën dag, want ze ha bericht gekrege dè Fraans mee studenten op bezuuk kwaam. "En den eene," vertelde ze aon de buurvrouw, "waar den zoon van den burgemeester Van Nuuwkamp." "Mar wè komen die studenten eigenlijk bij ou doen, vrouw Van Stokkum?" "Flenskes ete! Onzen Fraans maokt me overal beroemd dè'k zoo'n lekkere pannekuukskes kan bakke, en naaw komen ze er al op aaf!" "Ik snap et eigenlijk toch nie goed, dè die jonges, eh, ik bedoel die jongeheere, heelemaol vanuit Nijmegen komen om hier in Baozel pannekuukskes te komen eten." "Och nee, 't zal wel zoo zijn, dè ze mee 'n stuk of vier man op 'ne vrijen dag een uitstapje maoken en dan dees kaanten inkomen en de kaans benutten om d'r eige 'ns lekker vol pannekuukskes te stoppe!" "En wanneer komen ze dan?" "Mergen, om 'n uur of vier-vijf, en tegen den aovond gaon ze dan weer terug. Mar ik heb geen tijd meer, ik moet nog efkes naor "de Post" om wè porcelein te leenen, ik heb zooveul nie in huis."

Vrouw Van Stokkum sliep dieë naacht om zoo te zeggen geen oog, alle oogenblikke riep ze Annekes om 't een en 't aander te zeggen of te vraoge: "Anneke, ge moet mergen oe beste kleed mar aontrekke. Fraans hee-g-et ommers apart geschreven dè we ons beste kleeren aon moeten trekken. En dan moeste mergen vruug nog gaaw efkes een nuuw lint om mijnen hoed zetten, want et aaw is al wè verschoten." "Jè, 't is goed!" Efkes laoter riep ze weer: "Anneke, ik heb in 'de Post' ok drie liter bier besteld, want de heeren moeten toch wè te drinken hebbe. Glaozen zal de vrouw meegeven. Denkte nie dè't genog is, drie liter veur vier man?" "Ik denk et wel, mar laot me naa slaope!" Vrouw Van Stokkum laag efkes stil... "Anneke, nog 'ns efkes wè zegge, dè ge dè nie vergeet: as de heeren drinken moete nie vergeten te zeggen: prosit, want dè heurt zoo!" Anneke zee niks meer en ten slotte zweeg ok de moeder en probeerde te slaope.

De volgende mergen wier er in huis gestoft en gewreven dè 't grijs waar. "Wè ben ik toch blij, Anneke, dè we pas de gordijnen hebben gewaaschen." "Och, moeder, dè soort heeren zie zoo iets toch ommers nie." "Dè zegde zoo, mar dè geleuf ik nie, Anneke. Me dunkt zoo, dè de muren wè kaol zijn, zumme nie enkelde schilderijen erbij hangen, van de slaopkaomer boven die paasen hier goed bij. Zund, dè we nie een schoon vloerkleed hebben, zoiets als in 'de Post' lee in de goei kaomer, potdorie zoo schoon, Anneke." "Zooiets hebbe wij nie noodig, moeder, de heeren meugen gerust zien dè-t-er bij ons nie zoo dik aon zit!" De twee kregen haost ruzing over et naoimachien: de moeder wilde 't de kaomer uit hebben en Anneke hield vol dè't een eerlijk en nuttig meubel in hullie huiske waar en niemand hoefde z'n eigen over een naoimachien te schaomen... Te langen leste gaaf ze mar toe en et naoimachien wier de kaomer uit gesleurd...

"Hoe, wè-d-is et in dieën hoek naaw leeg," riep moeder Van Stokkum, "waocht, ik weet er wel iets op om dè gat te stoppe!" en ze was de deur al uit en Anneke kos mar raoien waor ze heene waar en waormee ze nog terug zu komen. Eindelijk zaag ze de moeder aon komen dribbelen mee... Willem van smid Van Beurden, die een grooten nuuwen leuningstoel op z'n schouwers droeg. Die wier in den hoek van de kaomer gezet: eenen schoonen spiksplinternuuwen leuningstoel die de smid veur z'n zieke vrouw ha gekocht lest op d'ren verjaordag. "Mar moeder, wè haolde naaw toch weer in oew huis?" vroeg Anneke, half laagend, half verdrietig. "Geeft niks Anneke, dè doen we geere", zee Willem en zette den stoel geef in den hoek. "Waorom ok nie," zuchtte 't moederke tevrejen over et schoon meubel, "'t is een eer veur vrouw Van Beurden as daor eenen student in gao zitten." Willem en Anneke keken mekaren aon en Anneke schudde mee d'ren kop. Willem laachte zuutjes, et ha'm ok niks kunnen schelen dè de vrouwkes in de deuren ammaol stillekes ha'n staon giechelen toen ie er mee z'n stoel langs kwaam...

Vrouw Van Stokkum waar naaw eenmaol aon et loopen en er waar geen haawen meer aon. Veur Anneke er erg in ha, waar ze weer verdwenen en efkes laoter kwaam ze... mee et tapijt uit "de Post" op 'nen kruiwaogen aonzetten. 't Ha wel wè-d-ingehad eer ze de "alleenstaonde weuw" ha omgepraot, mar vrouw Van Stokkum ha ten slotte de zaak gewonnen deur te beloven de studenten naor "de Post" deur te sturen en er een glaoske te gaon drinken tegen dè ze vertrokken. Mar Anneke waar verdrietig geworren. "Moeder, ge maokt oe belaachelijk veur heel de buurt. As ge naaw nie ophaawt, dan doe ik nie meer mee en gao ik naor ons taante in Langendijk." "Nou-alla-dan-mar", zee vrouw Van Stokkum mee eenen diepen zucht en ze gaaf et plan om ok nog ieverans een sofa te leenen mar op en begos verwoed d'r schoenen te poetsen, dan liep ze den tuin in om blommen te plukken en ze op taoffel te zetten.

Anneke vond dè Fraans kontent kon zijn: de kaomer zaag er keurig uit. En Fraans wáár kontent - hij waar in goeie stemming, nie zat, oo-nee, nog nie precies tenminste - zaolig... en de drie aander waren effen ver op scheut om in zwevenden toestand te geraoken. Toen Fraans de drie studenten aon hullie moederke veurstelde, maokte die heel wè complimenten en dè't een heel eer waar om zoo van die echte studenten in d'r huis te ontvangen... Ze hadden er plezier in. Toen kwaam Anneke binnen, netjes en proper gekleed , eenvoudig maar smaakvol, en de studenten wieren er wè stil van en ze stelden d'r eigen en mekaren zoo goed veur as et gong.

Toen vielen ze aon op et eten en er kwaam meer leeven in. De flenskes verdwenen schotelsgewijs en moeder Van Stokkum kon haost nie bijgebakken komen en Anneke ha genog te loopen. Fraans kwaam ok al 'ns de keuken in geloopen en zee dè 't buitengewoon waar en dè ze heel erg kontent waren en den burgemeesterszoon ha gezeed dè Anneke een heel flink meiske waar. Mar et bier, et bier gong boven alles. Vrouw Van Stokkum wou al naor "de Post" loopen om nuuw bij te haolen, mar Fraans zee: "We gaon er zelf beter heene, moeder, dan hebben we ineens et dörp ok gezien."

Den afscheidsdronk van de heeren in "de Post" waar zoo grondig en zoo hartroerend, dè ze er nie meer aon hoefden te denken om dieën aovond nog te vertrekken: ze waren er eenvoudig nie kapaobel toe. 't Viel ze de volgende mergen nog zwaor genog... mar ze staken d're kop onder de pomp van "de Post" en bestelden herring bij 't ontbijt. Toen kossen ze weer mee nuuwe kracht aon d'r zwaore dagtaok begiene: op reis naor school. Veur ze vertrokken, kwaam Fraans nog gaaw efkes aonloopen om ze thuis goeiendag te zeggen en moederke stopte hum nog gaaw wè toe. Anneke zaag et wel hoe ze saomen smoezelden. Anneke moog dè nie heure, natuurlijk, mar ze zweeg.

Dieën dag waar et hoogtepunt in moeder Van Stokkum's leeve, weken lang praotte ze over niks aanders meer mee buurvrouwen en bekenden. Toen begos et zuutjesaon bergaaf mee d'r te gaon, ze begos te sukkele en Anneke kos doen wa ze wo: et bleef een gesukkel en et wier al langer hoe erger mee 't moederke, ze wier stil en as zukke vrouwkes stil worren dan is er iets nie in den haok van binnen. As Anneke 'ns iets bizunders veur d'r klaorgemaokt ha, dan schudde ze d'r hoofd en zee: "Mar keend, doe dè naa nie! Dè kost ammaol veuls te duur! Aon zoo'n aaw meensken as ikke is niks verloren, et loopt op een endje, ik vuul et duidelijk genog aonkomen." "Goed eten en drinken, moeder, dan worde nog hendig beter." Anneke verloor er nie veul woorden aon en et scheen dè moederke Van Stokkum uit die weinig woorden ok niet veul hartelijkheid laas. "Ge hoeft veur mijn niks bezunders te koopen en klaor te maoken, denk mar aon onzen Fraans, die moet deur kunne studeere. Hij hee nog veul noodig eer ie klaor is mee z'n studie. En hij moet et ok nie al te zuinig aon moete legge, wij kunnen ons eigen beter behelpen as hij." Dan zweeg Anneke mar.

Mar as er dan weer eenen brief van Fraanse kwaam, dan werkte die as een wondermedicijn. Hij schreef dan ook echt schoon, aondoenlijk, en dè-t-ie geeren 'ns over zu komen as ie et nie zo druk ha mee z'n studie, mar as de zieke 't geeren ha, dan kwaam ie op staonden voet, natuurlijk. Dan vertelde den brief nog van de leste clubaovondjes en moederke Van Stokkum sloeg d'r haanden in mekare van plezier as Anneke veurlaas dè ze mee z'n vieren op eenen aovond 'n kleine dertig bierlijken ha'n gemaokt... "'t Is toch schoon van Fraanse dè-t-ie zoo'nen langen brief schrijft, al heet ie veul werk! Nee, de jongen is geen greintje grutsig of zoo, dè moet gezeed zijn! Waar ie van alle vier die hier flenskes zaten te eten nie verreweg de flinkste vent?!" Dan droomde 't moederke weer zaolig terug naor dieën schoonen dag van 't bezuuk van de studenten. Mar helpen dee den brief op den duur toch nie; enkele daogen fleurde zij er van op, dan viel ze weer terug in de kwaol, op et lest moes ze heel den dag te bed blijven liggen.

Eens op 'nen aovond kwaam Willem van den smid. Anneke ha hullie moeder precies 'n bord haovermoutepap gebraocht en d'r kussens nog 'ns opgeschud en omgekeerd en wou efkes deur den hof op en neer kuiere in den schoonen zachten zomeraovond, want ze ha heel den godsganselijken dag aon et naoimachien gezeten en hard gewerkt, d'r oogen deejen er zeer van. Toen kwaam Willem binnen. Anneke daocht dè-t-ie een boodschap kwaam doen veur hullie moeder, maar ineens viel et heur op dè z'n gezicht zoo ernstig stond en kreeg schrik. "Anneke, ik moet oe eens spreke." "Wè zulleme nóú hebbe, Willem, hee onzen Fraans soms iets... heet ie misschien over iets geschreve?" "Fraans? Nee, 't gao over mijn eige, Anneke."

Ze rilde, ze streek mee d'r haand over d'r veurhoofd en vuulde d'r eigen een tikske duizelig worre. "Kom, Willem, dan gaon we efkes deur den hof", en ze gong veurop. 't Waar mar een klein höfke en wè-t-er in stond waar hoofdzaokelijk gruuntes, alleenig rontelom et huis zelf waar et een-en-al kleur en geur van blomme, van die echte aawerwetse blommen as theeblommen, snoffels, dahlia's en pioenrozen. Achter den put mee den putmik volbegroeid mee mos stond eenen appelboom mee breeje takken. 't Zaag er vriendelijk uit in et tuintje en et rook er lekker.

En Willem begos toen ze efkes zwijgend bij den put ha'n gestaon: "Anneke, ik kan nie van die schoone woorden zeggen, mar ge zult me zóó ok wel geleuven: ik mèèn et goed mee oe en ik ben al lang van plan geweest om oe iets te vraogen. En vandaog zal et er van moeten komen." Hij hield efkes op en aosemde zwaor... Anneke daocht: ik zal 'm afraoien om et te vraogen, dè-d-is veur hum et plezierigste: "Willem, vraog et liever nie, et zal toch nie kunne!" "Wijsde gij mijn al aaf veur ik et heb gevraogd, Anneke? Ge kunt wel raoien waor et over gao, en nou ik er veur gekomen ben, zal ik de vraog stellen ook: waorum zudde gij mijn vrouw nie kunnen of nie willen worren, Anneke? Ben ik nie goed genog veur oe, of mijn aawe lui misschien?" Anneke leunde tegen den putmik aon. "Och, Willem, dè-d-is et nie, mar ik moet toch veur ons moeder zorgen en ok veur Fraanse! Ze zijn allebei op mijn aongewezen, ik kan, ik maag ze nie in de steek laoten." "Oo, as 't aanders niks is, dan komt alles in orde," zee Willem opgelucht, "dan kan ik misschien nog een hendje meehelpen." "Zoo'ne laast kan ik oe nie in huis brengen, Willem!" "Veur ou neem ik nog heel wè zwaordere laasten op m'n schouwers, Anneke." "Hedde 'r al over gesproken mee vadder en moeder thuis?" "Nergens veur noodig, ik weet hoe ze allebaai over oe denken, Anneke." Hij zweeg efkes en Anneke van 't zelfde. "'t Gao enkeld en alleenig om de vraog of gij me wilt hebben, Anneke, en daor moete gij me vandaog antwoord op geven, ik wil dè gemartel nie langer verdraogen."

Uit de kaomer klonk de zwakke stem van moeder Van Stokkum: "Anna! Anna!" "Jè moeder, ik koom! Waocht efkes, Willem." Anneke gong moeders helpen en Willem liep efkes den hofpad op en neer - et bleef nog al efkes duren - hij heurde niks want Anneke ha bij et binnengaon het venster gesloten. Willem bleef staon en plukte een roos en rook eraon, mar hij rook niks al geurde ze nog zoo goed. Hij keek op z'nen lozzie en wies nóg nie hoe laot et waar, waandelde nog 'ns den hofpad op en neer en keek naor de locht toen Anneke weer de deur uit kwaam. "Willem, et is mar et best dè ge me niks meer vraogt en ok nie langer aondringt: ik ben vaast besloten: ik doe et nie." Hij keek heur aon, zee niks, draaide z'n eigen om en gong mee looie beenen weg.

ANNEKE

Moederke Van Stokkum ha mee de wereld afgerekend... As 'n lichtje veur et hellig Hart dè geen ollie meer hee en langzaam-aon zwakker en zwakker wordt, gong ze aachteruit in kraachten - en as den dokter in et begien nog al 'ns zee: het komt wel weer in orde, op et lest zee ie: reken maar op het allerergste.

Anneke ha een telegram naor Fraanse gestuurd en den pastoor laoten roepen. 's Morgens had de pastoor de zieke de laatste Sacramenten gegeven en tegen den aovond kwam Fraans; hij bleef enkele uren bij et bed zitten en moeder Van Stokkum leefde weer op toen Fraans op heur vraogen aon et vertellen sloeg en Fraans ha heur te drinken gegeven zoodè Anneke al haost gemist kos worre dieën middag. Mar de naacht waar slecht en ieder oogenblik daocht Anneke: zu'k Fraanse wekke? En ze vroeg et al 'ns aon moeders, mar die zee: "Laot 'm mar slaopen, Anneke, de jongen is ocherm muug van de reis!" Tegen de mergen wier ze kalmer en sliep ze in; toen de pastoor tegen de middag 'ns kwaam kijken hoe et gong, keek ie er van op zoo goed as ze er uit zaag, en ze bleef mar praoten aon-een-stuk-deur en ze vuulde d'r eigen zoo goed dè ze er al aon daocht zee ze om nao de middag 'ns efkes op te staon. "Het gevaar is geweken," zee Fraans, "ik ga vandaag eens de frissche lucht op, ik heb hoofdpijn gekregen van dat hangen in huis." "Nie lang wegblijven, heurre?!" zee Anneke nog. Mar Fraans waar de straot al op.

De zieke praotte al langer hoe drukker en d'r wengskes begossen te gloeien. Anneke moes iederen keer zeggen dè ze mar wè kalmer moes zijn en dè ze d'r eigen veuls te muug maokte... Mar 't holp allemaol niks. Ze ha-g-et over Fraanse en ze vertelde uit z'n kenderjaore zukke schoone dinger dè de buurvrouw, die eens aon kwaam loopen om te zien hoe 't er mee gong, de haanden boven d'ren kop in mekaare sloeg van de lol. 't Liep tegen den aovond. Anneke zaat alleenig bij d'r moeder en weerde de vliegen aaf die erg laastig waren, net of er onweer in de locht hong. De locht was ok werkelijk drukkend en in et kaomerke waar et erg benauwd.

De zieke praotte in-een-stuk-deur alles deur mekaar. Zoo naaw en dan vroeg ze: "Waor is onzen Fraans? Is ie mee de studenten naor 'de Post' zeker?! Fraans mee z'n collega's, hij is verreweg de flinkste van allemaol en hillemaol nie gruts, et minste nie ok nie! We komen alleenig nog mar 'n sofa te kort mar die maag ik van ons Anneke nie gaon haole. Jè, Anneke, goed bende, mar veuls te ernstig, veuls te streng, gunt onzen Fraans toch 'n plezierke, ocherm. Waor is ie toch? Is ie hier nie? Is ie nog in Nijmegen?" "Zèè mar gerust, moeder, hij komt zoo."

Het wier zuutjes-aon donker en er kwaam een donderbui opzetten. Anneke gong 'ns naor et open raom om naor buiten te zien. Willem van den smid kwaam krek veurbij en hij knikte Annekes vriendelijk toe; Anneke wenkte hum en gong naor de veurdeur. "Zeg Willem, wilde gij me een groot plezier doen? Ons moeder is zoo slecht en ze vraogt gedurig naor Fraanse. Ik geleuf dè-t-ie in 'de Post' is; wilde d'r nie efkes heene gaon en 'm zegge dè-t-ie daolijk naor huis moet komen." "Geere", zee Willem en waar al weg.

Toen ze weer in de kaomer kwaam, zaat moeder rechtop in et bed en keek d'r kwaod aon: "Ge laot me mar aon mijn lot over! Waor is onzen Fraans?" "Moeder, haawt oe eige naaw rustig, ge bent veuls te ziek. Fraans komt zoo, hij is efkes een boodschap doen." D'ren aosem gong zwaor en zwaorder en alle gedurig vroeg ze om drinke. Het onweer kwaam al langer hoe dichterbij en Anneke zaat mar geduldig aon et bed, de haanden gevaawen op d'ren schoot luisterend of ze niemand heurde komen die hier in de kaomer ha heuren te zijn, heel den dag. De minuten liepen heel langzaam mee looie vuutjes deur de kaomer.

Eindelijk heurde ze stappe... de veurdeur gong open. Anneke stond stillekes op en gong in de gang. 't Waar Willem alleenig. "Hedde 'm nie gevonden, Willem? Willem trok z'n schouwers op: "'n Goei uurke gelejen waar ie nog in 'de Post', mar de vrouw wies nie waor ie heene gegaon waar, misschien is ie wel deurgewaandeld naor de Brier en heet ie onderwege moeten schuilen veur den regen. Wil ik 'ns gaon zien?" Anneke daocht efkes nao. De Brier, d'aaw "Barrière", laag 'n half uurke buiten et dörp op den weg naor Bemelen en 't zu dus toch nog een uur duren eer Fraans hier kos zijn. "Jao, Willem, as ge zoo goed wilt zijn, 't is hoog tijd!" d'Eerste dröppels van 'n nuuwe bui begossen weer te vallen, groote pletsen van dröppels... "Ik zal loopen wè'k kan", zee Willem, en waar alweer de deur uit. "Willem, neem 'n perreplu mee, ge wordt kletsnat jongen!" riep Anna 'm nog nao. "Ik zal nie smilten, ik zèè nie van suikergoed", riep Willem terug zonder om te kijke.

"Wie waar daor?" vroeg moeder, toen Anneke weer in de kaomer kwaam. "Willem van den smid, hij gao Fraanse roepe." "Zoo"... de zieke scheen nog iets te willen zegge... et wier stil in de kaomer, alleenig 'n dikke spekvlieg bromde venijnig tegen de ruiten aachter et gordentje. De regen begos zwaorder te vallen en aaf en toe weerlichtte 't al en zette de schemerige kaomer helder in licht. Et wier echten bliksem en de donder waar haost nie meer van de lucht. "Doe et raom mar dicht, Anna." Anneke dee et raom dicht. "En koom 'ns hier dicht bij me zitten, aanders wor ik zoo muug van 't praoten." D'r stem wier zoo zwak dè Anneke ze haost nie meer kos verstaon. 't Leek wel of d'r lippen zoo dreug wieren dè ze haost nie meer kos praoten. Ze moes eerst 'ns drinken eer ze kos zeggen wè ze nog op et hart ha. Dan waar et net of ze d'r leste kraachten inspande om te zeggen: "Anneke, ik heb mee de wereld afgerekend. Ik gao sterven, dè vuul ik genog, mar veur ik sterf moete me eerst nog beloven dè ge onzen Fraans nie in den steek zult laoten. Wilde me beloven dè ge dè zult doen en dè ge nie eerder aon trouwen zult denken?" "Och moeder, daor denk ik ommers nie aon, ik zörg veur onzen Fraans." Er liepen groote traonen over d'r wangen toen ze dè zee en moeder Van Stokkum vatte de haand van d'r dochter vaast. "Beloof me Anneke, dè ge nie trouwt veur Fraans op z'n bestemming is - en as ie klaor is, dan zal ie wel veur ou zörgen." Anneke beloofde alles, terwijl de donder raotelde boven et huiske... Toen wier et stil. De zieke laag te hijgen in de kussens en Anneke wischte alle gedurig et zweet van d'r veurhoofd.

Langzaam verliepen de minuten die aanders zoo vlug veurbij kunnen schieten. "Waor blijft onzen Fraans toch?" Anneke kos et mar amper meer verstaon, zoo zwak waar et stemmeke geworren. "Hij komt daolijk, moeder, hij komt zoo." Eindelijk gong de voordeur open. Vlug wipte Anneke den gang in: Willem, alleenig, kletsnat. Ze zee gauw: "Wilde efkes waochten, Willem?" En kwaam terug in de kaomer. Moeder waar ineens veul bleeker geworren, ze flösterde heel zachtjes, zonder de oogen open te doen: "Laot onze Fraans gaaw binnen, ik sterf." Anneke dee de deur open, naam Willeme bij de haand en braocht em veur 't bed: "Kniel neer. Moeder, hier is onze Fraans." Moeder Van Stokkum wilde d'r haand opheffen, mar ze viel terug. Anneke vatte de haand en lee ze op et hoofd van Willeme. "Fraans, m'ne goeie jongen, och, wè bende nat geworren, jonge ik gao sterven, ik heb aaltij veul plezier aon oe beleefd, doe goed oe best..." Ze waochtten of ze nog iets zu zeggen... et bleef stil... traonen stroomden Annekes over et gezicht... De keers waar uitgebraand, et vlemke viel om, stond nog efkes op en viel weer neer, flikkerde nog efkes op en tenslotte waar et moeilijk uit te maoken of er nog licht in waar... Anneke baad weesgegroet nao weesgegroet en ok Willem zaat in z'n eige te bidden tot ie opstond en 'ns goed keek: "Ze is dood, Anneke, God geef haar de eeuwige rust!"

Tegen middernacht kwaam Fraans thuis, et was donker in den gang en hij strompelde over den drempel. "Die verdomde steenen hier overal," bromde-n-ie, "en donker as in 'n hel!" Anneke was in de keuken, hij kwaam de keuken in mee z'n huudje nogal schuin op z'ne kop. Anneke keek 'm aon en wies allang genog. "Heel 't huis lijkt wel uitgestorven", zee ie, mee 'n zwaore tong. "Dè komt uit," zee Anneke, gong recht veur 'm staon en keek 'm in z'n troebele oogen, "ons moeder is 'n uur gelejen gestörve!" "Wè-d-is?..." "Ons moeder is dood!" En Anneke zee et hard, zonder et minste meelijen in d'r stem. Fraans stond er net bij of ie eenen slag veur z'n veurhoofd ha gekregen mee 'nen zwaoren haomer... "En ik daocht dè't veul beter gong!" "Zoo is et ook veul beter. Kom mee!" Anneke ging et irst de kaomer in en Fraans kwaam aachter z'n zuster aon, bleef eerst bang in de deur staon. Moeder laag daor bleek en stil in et bed en ernstig, zoo ernstig as ze heel d'r leeven nie geweest waar. Ze zaag er uit as een vreemde vrouw. Fraans rilde van vrees op et zien van 't gestörve moederke... eventjes... Toen viel ie mee 'nen bons veur et bed op de knieën en begos hardop te schreuwe. De keersen flikkerden onrustig op taoffel en Fraans zaat mee z'n haande veur z'n oogen uit te schreuwen. Anneke dee de deur dicht en gong weer in de keuken. 'n Heel tijdje laoter kwaam Fraans de keuken in en Anneke zaag aon z'n oogen dè-t-ie z'n eige hulpeloos en troosteloos vuulde... "Anneke", zee ie... en verder niks. Anneke kreeg et gevuul asof Fraans nog eenen kleinen jongen waar zooas ze'm vruuger dikkels onder d'ren mantel ha genomen as ze van school thuis kwamen in den regen. "Fraans," zee ze, "nou staon we alleenig op de wereld, mar zèè gerust: ik laot oe nie alleenig." Toen begos ie weer te schreuwen lijk een klein keend. Ok Anneke kreeg de traonen in d'r oogen, mar veur de rest hield ze d'r eigen sterk.

En zoo gong et ook toen moederke Van Stokkum begraoven wier: Anneke gong mee in den stoet, rechtop, rustig, ze zaag alleenig wè bleeker as aanders. Fraans schreuwde en schreuwde en kos mar nie ophaawe, en de moederkes die in de deuren stonden te kijken naor de begraoffenis, kregen er traonen van in d'r oogen toen ze den student zoo zagen schreuwen mee et verlies van de moeder die zoo veul mee hum op ha... "Het is toch eenen goeie jonge - wè heet ie et toch kaod - naa ziede 't verschil mee Annekes, 't is net of et meiske geen hart hee!" Zoo ongeveer oordeelde heel et dörp, mar er waren enkelde uitzonderingen: Willem van Beurden en de pastoor, die daochten er aanders over... En de zon scheen zoo vriendelijk op et nuuwe graf waoronder moederke Van Stokkum begraoven laag, dè't opgewekte vrouwke geenen schoonderen dag uit ha kunnen zuuken om begraoven te worren...

HET KIND

Tien jaoren waren er over de wereld en over het dörpke Baozel en over et klein huiske van Van Stokkum heengegaon. Tien jaor, 'ne korte tijd, want in 'n haandomdraai zijn ze veurbij; eenen langen tijd, want er kan zoo ontzettend veul in gebeuren! In die tien jaoren waar moeder Van Beurden ok gehemeld en Willem van Beurden waar in die jaoren ok al getrouwd, mar z'n vrouw waar nie Anneke van Stokkum. Gestörven waar ok den aawe pastoor en heel et dörp ha geschreuwd toen ie begraoven wier; veul lief en leed, en veul geheimen van al die families naam de goeie priester mee in et graf en wieren begraoven mee hum, veurgoed.

In die tien jaoren waren de klein kender opgeschoten toe flinke jongens en meiskes. De jongens rookten al lang d'r pijpken en scheerden d'r kaoken en deejen al net as groote meensen. De meiskes stonden veul veur d'r spiegels om te zien hoe knap ze waren en of er misschien nog iets aon te verbeteren viel. En allebaai daochten ze hoofdzaokelijk aon één ding, aon vrijen. Zoo as et gao in de wereld en zoo as et wel zal blijven gaon zoo lang de wereld bestao. En daor is niks ergs aon. Onzen Lieven Heer hee-g-et zoo ingericht en we zullen ze mar aon laoten doen. Mar veur Anneke van Stokkum waren zukke gedaachten al lank veurbij, al kos ze d'r eige nog gerust laoten zien. De tien jaor ha'n aon heur nie veul veraanderd, ze waar niks meer veraanderd as et propere huiske zelf waarin ze nog aaltij woonde. Geenen eenen jongen hee heur meer gevraogd om te trouwen, geenen eenen jongen heet er ok mar aon gedaocht, al gaven ze zeker allemaol toe dè ze braaf en degelijk en buitengewoon netjes waar. En waorom? Dè's moeilijk te zegge. Ze waar misschien wè te ernstig naor d'ren zin, de meeste jongens haawen meer van iets lolligs en vrolijks of, wie weet, misschien hielden ze heur wel te goed, dè kan ok al veurkomen.

Mar as iemand gedaocht hee van de lezers, dè't nou wel heel stil zu zijn geworren in et huiske van Anneke van Stokkum, dan heet ie z'n eigen leelijk vergist. 's Mergens vruug wordt et al rumoerig in et huiske: 'n heldere fijne stem kraait over de zulder: "Taante Anna, maag ik opstaon?" Waor komt dè kiendje vandaon?! Taante Anneke hee geen tijd veur ons en onze vraogen, want as dè kiendje 's mergens vruug wakker wordt, dan is et ok mee heur rust gedaon, dan moet ze eruit en aon den slag. Dan zet taante Anna d'r naoimachien stop en gao de slaopkaomer in en dan begient er 'n plezierig lawaai, gelaach en gegiechel en geroep. Alle oogenblikke moet Anneke kalmeeren: "Stil naaw, Anneke (ok al 'n Anneke!), stil, aanders kan ik oe rökske nie aontrekke, kiendje. Anneke, veurzichtig heurre, aanders zal ik oe 'ns veur oe bruukske komen." "Taante Anna, is de zon al op? Zijn de lelies in den tuin al open! Giesteren waren ze nog toe. Oo, en zu'n de kiepkes al aikes hebben geleed!? Waorom staode aaltij zoo vruug op, taante? Kijk daor, er vloog een veugeltje langs et raom, hee dè veugeltje ok 'n nest mee aaikes erin? Mijn konijntje wil mar gin aaikes legge, dè leelijk konijntje toch! En et krijgt zoo'n lekker hooi om op te slaopen." Zoo gao dè deur toe dè't morgengebed aon de beurt komt...

Mar waor komt dè kiendje vandaon? Stil - nou komt et de keuken intrippelen en krijgt d'r bekerke mee roomkes. Ze heeft een heel eigen bekerke om roomkes uit de drinken, een bekerke mee schoone blumkes en kiendjes erop, en kiepkes ok al, van die kleine poelekes. Ze steekt eerst veurzichtig d'r vingerke in de roomkes om te vuulen of de melk nie te heet is, dan zuigt ze langzaam de melk op en aait mee d'r hendje over d'r buikske, want ze pruuft wel dè taante Anna 'n lepeltje suiker in de melk ha gedaon. En dan hee et kiendje veul plezier, mar ge weet nie wie er et meeste plezier aon hee: et kleine kiendje mee d'r krullebölleke en d'r blauwe eugskes, ofwel de taante. Er lee in alle geval eenen helderen schijn over taante d'r gezicht, iets van de zon daorbuiten.

"Taante Anna, maag ik in den tuin?" "Goed, mar geen blumkes afplukken, hoor!" "Neeë, alleen mar van die kleintjes, dè maag ik wel, war?" 't Kleintje waar nou buiten en zaat tusschen de blumkes as een lievenheerenbeestje. Taante Anna keek 'ns efkes buiten of de put ok toegedekt waar, want ge kunt nooit weten: de kender worren alle daogen een heel klein bietje grooter, ge zie-g-et nie, ze groeien zoo stillekes - en, ineens, daor zijn ze groot genog veur 'n ongeluk hier of daor aon. Dan begon ze op te ruimen en zingt daorbij zachjes 'n lieke, iets wè ze vruuger nooit dee, zingen dè dee ze nou alle daogen. Dè kwaam allemaol deur zoo'n kiendje in huis... Mar hoe komt dè kiendje hier in dees huis, dè krullebölleke mee die blauwe eugskes dè as een vlinderke deur et huis wipt... Dè's een treurige, een in-en-in treurige geschiedenis en as ge 't kiendje zoo ziet, dan zudde nie zeggen dè et iets uit te staon hee mee iets treurigs.

Toen moeder Van Stokkum gestörven waar, is Anna jaoren lang alleenig geweest in et aawerlijk huis. In et begien kwaam Fraans nog al 'ns eenen enkelden keer op vacaantie en braocht dan wè plezier in huis, mar Anneke kreeg den indruk dè-t-ie al meer en meer aon 't afzakken waar. Toen ze 'm dè 'ns eene keer op een heel nette manier zee, viel ie verschrikkelijk uit, iets wè-t-ie nooit gewoon geweest waar... En hij ha zooveul geld noodig dè zij et nie bij mekaren gesleept kos krijgen. Hij zakte veur z'n exaomens, mar daor gaaf ie nie veul om. Hij wo z'n zuster nie langer laastig vallen en vroeg heur of ie zijn part nie kos krijgen. Et geld kos ze wel krijgen, daocht ie, want ze had et volle vertrouwen van de meenschen in et dörp en in enkelde jaoren kos ze die schuld weer afbetaold hebben omdè ze veur hum dan nie meer te zörgen ha. Waorveur of ie dè geld dan noodig ha? Daor moes ze mar liever nie naor vraogen, want van et leven in de stad ha zij toch geen verstaand. Anneke hee er d'r eige lang tegen verzet, want schulden te moeten maoken dè vond ze verschrikkelijk erg. Eindelijk hee ze dan mar toegegeven. Hij kreeg z'n geld en verdween. Twee, drie korte briefkes hee ze nog van 'm gekregen, toen heurde ze niks meer van 'm. Overal liet ze informeeren en eindelijk kwaam ze te weten, dè-t-ie getrouwd waar en dè-t-ie een herberg hield die geenen al te besten naom ha. Ze schreef eenen brief mar kreeg er geen antwoord op. Toen waar ze heelemaol alleen, alleen mee d'r zörgen en d'r gedaachten aon d'r bruur. En nou, nao zooveul jaoren nog, as ze terugdenkt aon dieën tijd, dan trekt er een wolk langs d'r gezicht en et zonnige trekt efkes weg.

Stil, daor komt klein Anneke weer binne huppele; et houdt et rechterhendje omhoog: "Kijk 'ns taante Anna wè'k gevangen heb! Een heel klein veugeltje! Paas op, daolijk vliegt et weg, 't doe z'n vleugelkes al open." "Dè's eenen vlinder, Anneke, ge moet et beesje nie zeer doen, ocherm!" "Nee taante, ik doe et geen zeer, tjoep, ziede nie, daor vliegt et weg, deur de deur." "Nou mar weer gauw den hof in, Anneke." As 'n kwikstertje waar et kiendje weer weg. As dè kiendje nie in huis waar, dan zu't donker zijn waor et naaw zoo licht is. Dè hee O.L. Heer heur gestuurd.

Op zekeren aovond hee eenen onbekenden man bij heur aongeklopt mee een klein kiendje op den erm. De man zaag er ermoeiig uit en ze kende hum eerst nie terug... Et waar Fraans, d'r bruur, ze kende hum aon z'n stem alleenig. Toen is ze zoo verschrokken dè ze op eenen stoel moes gaon zitten om te bekomen en Fraans viel veur heur op de knieën en lee et kiendje op d'ren schoot en zee: "Neem et kiendje in huis, Anneke, et hee geen moeder meer, m'n vrouw is weggeloopen... et kiendje hiet Anna, naor ou!" Toen begos et kiendje te schreuwen en Anna naam et aon, lee d'r wangen tegen de wangen van et kleintje en schreuwde mee... Fraans waar alleenig gekomen om hier in Baozel... te sterven. Enkelde weken laoter laag ie al op et kerkhof, vlak bij moederke Van Stokkum, die aaltij zoo trots op d'ren Fraans geweest waar.

As Anneke et kiendje nie gehad ha, dan ha ze't leed nie kunnen verkroppen, mar naaw lukte alles buitengewoon, et kleine ding naam al d'r zörgen in beslag mee nuuwe zörgen, aandere zörgen, nuuw geluk! Mar die zörgen werden mee den dag al minder, want Anneke groeide goed en et geluk van et kleine huiske groeide daormee tegelijk omhoog. Taante Anneke kon d'r huiske en d'r leeve nie meer veurstellen zonder dees blij zunneke en as ze vruuger aaltij ernstig waar, nou waar ze aaltij effen opgewekt en plezierig gestemd.

Klein Anneke staak d'r neuske om et huukske van de deur. "Taante Anna, er loopt een poes deur den hof, ik geleuf dè ze de veugeltjes op wil eten, maag ze dè?" "Jaog ze mar gaaw weg, die stoute poes!"

"Anneke" verscheen in 12 afleveringen in De Zaaier, een ontspanningsbijlage van de Nieuwe Tilburgsche Courant, op:

- vrijdag 7 maart 1941

- vrijdag 14 maart 1941

- vrijdag 21 maart 1941

- vrijdag 28 maart 1941

- vrijdag 4 april 1941

- vrijdag 11 april 1941

- vrijdag 18 april 1941

- vrijdag 25 april 1941

- vrijdag 2 mei 1941

- vrijdag 9 mei 1941

- vrijdag 16 mei 1941

- vrijdag 23 mei 1941