Piet Heerkens s.v.d. - Vertesselkes (1944)

VROUWKE MISÉRE

 

Vrouwke Misére, zo errem as Job,

bewoonde een schuurke, zo klein as 'n schop;

mar aachter dè schuurke daor zaagde gij staon

'nen boom mee duuzende peeren eraon,

van die lekkere, zuute, sappige flappe...

mar iederendeen die kwaam er van gappe!

 

Eens kwaam er 'n menneke, oud en krom,

bij vrouwke Misére-n-aonkloppen, om

wè-d-eten veur z'ne leegen derm;

en vrouwke Misére zee: "Erm helpt erm;

onneuzelen hals, kom gaaw in mijn huiske,

hier hedde mijn brood, maok mar gaaw 'n kruiske!"

 

"En hedde dan éiges nog iet veur oe maog?"

"Bè-neeje, geen kruimeltje meer vandaog!"

"Mar meenske, dan komde in hongersnood!"

"Bè-neeje, 'ne mensch gao zo gaaw nie dood!"

"Ge bent 'n goei ziel! En hedde te klaogen,

dan meugde aon mijn één vraogske vraogen!"

 

En vrouwke Misére verzuchtte: "Och,

ik zee wel erm, mar ik hè' toch genog!

De dieven die zijn hier mijn eenigste plaog,

ze steele mijn peere weg, alle daog'!

Ik wo' dè die dieven en lekkerbekken

vort aaltij aon mijnen boom bleven plekken!"

 

"Dè zal gebeure!" zee 't ventje, en 't gong!

En lijk as den boom stikvol peeren hong,

zoo hong aon den boom, den mergen daornao,

een bende bengels te bemmele, jao,

mee al d'r moederkes aon d'r beene...

mar lós kwaam er van die bengels geenen eene!

 

En vrouwke Misére ha' lol veur tien:

naa kos ze d'r peeredieven dan zíén!

Ze liet ze hange toe 's avons laot,

toe schaand van de buren en heel de straot!

Van dieën dag aaf ha' ze peere mee hoopen,

ze kos er van eten en ok nog verkoopen!

 

Mar, op 'ne merge kwaam... Pietje den Dood...

hij klopte aon de deur en et vrouwke verschoot...

al waar ze versleten en errem en oud

ze waar nie bizunder mee Piete vertrouwd...

"'t Is tijd", zee Pietje, "dus vrouwke Misére,

gao gaa mee me mee, al doede't nie geere!"

 

"'t Is goed", zee vrouwke Misére, wè bleek,

terwijl ze omhoog in den peereboom keek,

"mar 't is vandaog nog al dorstig weerke,

Piet, hedde geen zin in 'n lekker peerke?

Toe, klimt er mar in, ge hè't ze veur 't vatte!

A'k dood zee komen de jong' ze mar jatte!"

 

En Pietje den Dood, onneuzelen hals,

ha trek in die peere: ze zagen er malsch

en sappig en rijp, aonlokkelijk uit...

hij klom in den boom... en bleef plekken aon 't fruit!

"Daor hangde gij naa", riep vrouwke Misére,

"ge hangt er heel goed, al doede 't nie geere!"

 

Van dieën dag aaf gong geniemand meer dood;

al vielde in 't waoter, al aate geen brood,

al ree er 'ne waoge mee tunnekes bier

rats over oe keel, dè deerde oe geen zier;

al hadde soms iemand z'nen hals afgesnejen,

veur dood-gaon had ie geen kaans en geen rejen!

 

Den Dood zaat gevangen, d'ellende die bleef,

en iederendeen die gong buiten de schreef;

de daogen van Noë die kwamen weerom

omdetter den Dood in dieën peereboom klom;

et wier d'r 'n weereld vol lol en misére,

'n kermis vol tobbers, vanwege die peere!

 

Mar vrouwke Misére vroeg zoo 'ns aon Peer:

"Hoe gao-g-et nog mee oe daorbove, meneer?"

"Och, lao' me toch los, ik mot aon den streup,

want heel de weereld die raokt in de kneup!"

"Ge hangt daor veilig", zee vrouwke Misére,

"Ik laot oe nie los, want ik leef te geere!

 

Mar 'k heb 'n veurstel: ik laot oe weer vrij,

wanneer ge mijn aaltij laot leeve! Naa gij!"

"Akkoord!" zee Pietje, "dè neem ik aon,

toe 't end van de weereld toe meude bestaon!"

En Piet ervandeur... En al heurde 't nie geere:

Den Dood leeft nog aaltij, en ok de misére!

 

 

DEN EERSTEN AOP

 

't Waar in de daogen van Sinte Elooi,

den helligen smid, die et leelijkste mooi,

de kapotste dinger weer héél kos smeje,

net of z'n haande soms wonderen deje;

ze déjen et ook, en soms kollossaol,

dè za'k oe bewijze mee 't volgend verhaol:

 

Eens kwaam er 'n vrouwke, oud en krom,

verrimpeld, versleten, z'n smidsen in, om

bij den helligen smid d'ren nood te klaogen...

'nen hellige meensch kan geen klaogen verdraogen:

Elooi viet et wijfken en staak et in 't vuur

van z'n gloeiïge smis wel 'n hallef uur

en trok aon den blaosbalg en stookte en pookte

toe 't vuurke goed gloeide en 't schaawke smookte;

toen viet ie de gloeiïge vrouw mee z'n tang

en lee z'op den aombeeld en haomerde lang;

hij haomerde, klopte en beukte op 't wijfke

toedet er op 't lest, mee 'n aorig, lief lijfke,

een geef jong vrouwke van 't aombeeld sprong

en giechelend: "Daank oe, Elooike!" zong...

 

'ne Concurrent van Elooi ha' van buiten

't kerwaaike stiekem beloerd deur de ruiten;

hij stapte naor huis en ie viet z'n aaw,

verrimpeld vrouwke en stopte ze gaaw

in 't vuur van z'n smis en ie stookte en pookte

toe 't vuur goed gloeide en 't schaawke smookte;

z'n vrouwke kermde en ketterde fel

gelijk eenen duuvel in d'erregste hel;

mar et smidje ha' zin in 'n schoon jong wijfke

mee 'n geef en 'n slaank jongemeiskeslijfke,

hij stookte ze gloeiïg en smeedde er op los...

mar 't wier geen maagdeke, lief van blos,

nee 't wier een monster, zwart en afschuuwlijk,

geen meensch meer gelijk, nee, effenaaf gruuwlijk...

 

Den smid, ocherm, liep ten ende raod

mee de vrouw in z'n tang dwars over de straot

naor Sint Elooi, dieën hendigen smejer...

"Verkoold en verprutst", zee Elooi en ie lee er

't verpeuterde vrouwke in 't vuur van z'n smis

en smeedde 't wè geef mee gebonk en getis;

hij maokte 'r nog van, och, wè zu ie er van maoke?

'n Schoon meiske? Och nee, mar op stuk van zaoke:

't waar tóch weer 'n wonder: ocherrem, et schaop

wier bijgesmeed toe 'nen leevenden aop...

 

Zoo wier den eersten aop hier op eerde geschaopen!

'ne Lomperik mot geen wonder nao-aopen!

 

 

DARTIG JAOR

 

"Dertig jaren moogt ge leven",

zee den Schepper in 't Paradijs

tegen den ezel, grauw en grijs...

"Dartig jaore lang die slaogen

en die zwaore laaste draoge?

God-ochot, maag ik Oe vraoge:

kan et nie korter?" - "Achttien jaar?" -

"Goed", zee den ezel, "'t is veur mekaar!"

 

"Dertig jaren moogt ge leven",

zee den Schepper tegen den hond...

"Dartig jaor? Hoe krijg ik ze rond?!

Zonder taanden, zonder haore,

zonder blaffe twintig jaore?!

God-ochot, Ge moet me spaore!"

- "Twalef jaren zijn dan uw deel;

bijt en blaf en duld gestreel!"

 

"Dertig jaren moogt ge leven",

zee den Schepper tegen den aop...

"Dartig jaor, ik, errem schaop!!

Dartig jaor jong' aopkes wekke,

dartig jaore snuite trekke

naor de zotten en de gekken?!"

- "'k Geef er u tien dan, ja, 't is waar,

uw comediespel is zwaar!"

 

"Dertig jaren moogt ge leven",

zee den Schepper tegen de meensch...

"Dartig mar?! Dan kan ik geeneens

plannen smeje nao m'n trouwe,

geen familie goed opbouwe...

laoten we 't op honderd houwe...!"

- "Neen, geen honderd, luister even:

'k Laat u naar dit schema leven:

 

Na uw dertig menschenjaren

krijgt ge 'r achttien van den ezel!

Draag die last niet als een kwezel!

Dan nog twalef van den hond,

slechte tanden in uw mond,

schor uw stem! En bovendien

van den aap nog 'n jaar of tien;

denk dan: als een aapje leef ik

en comediestukjes geef ik..."

 

"Daankoe, daankoe, lieven Heerke

veur die toemaat van mijn leeve,

'k zal Oe aaltij dankber bleeve!

Dartig, achttien, twaalf plus tien:

zeuventig jaor! Ge zult et zien,

dè'k Oe aaltij ijverig dien!"

Erme meensch, wè liepte werrem!

Naaw is 't een-en-al gekerrem,

ondaank en geklaog, ocherrem!

 

(Vrij naar Goldau)

 

 

WENTER EN LENTE

 

Den aawen Wenter zit in z'n hut;

et is er koud en döster;

ge heurt 'm mompele, löster:

"Ik zee verdraaid nie prut!

 

Ik blaos, en al et waoter

in sloot' en vennen staot er

versteend en stijf van schrik!

Wie is er sterk lijk ik?!"

 

"Klop-klop", klinkt op de deur...

"Wie is er?" vraogt de Wenter...

'n Kenderstem: "Gij bent er

zo maachtig, lijk ik heur?!"

 

"Dè ben ik! As ik blaos

versteent et zachte waoter!"

"Mar ík blaos en et gaot er

weer loopen as 'nen haos!"

 

"Ik koom, en de blaoier vallen

morsdood op waai en weg!"

"Ik koom, en op boom en heg

ontbloeie weer duuzendtalle!"

 

"Ik fluit, en wit as krijt

zijn straote, wege, waaie

de kaawen en de kraaie

zijn al d'r eete kwijt!"

 

"Dan aosem ik, hers en geens,

en al oe krijt is heenen,

en zellef neemde oe beenen

en foetsjie bende ineens!"

 

Daor slao de veurdeur open,

de Lente staot er veur...

gaaw is de Wenter deur

de keuken weggeslopen...

 

Dan klapt et kiendje Lente blij

in allebaai d'r hendjes,

en 't laagt zo zuut en fijntjes...

't was in 't begien van Mei!

 

 

'T VERKEN EN DE MALDER

 

Een spekvet verken zaat in 't kot

en sloeberde z'n zooike;

daorbuiten zong mee zuut genot

'ne malder in z'n kooike.

 

't Verke waar aaltij oppernuut

om nuuwe sloeber aon 't knorre;

en 't sloeberde gulzig zuur en zuut

om lekker vet te worre.

 

De malder zong et plaotske vol

mee zotte tirelatijntjes,

mee luid gefluit, mee hol gerol,

mee fraozelinge fijntjes.

 

Eens, toen de staldeur openstond

begossen die twee te strije;

ik heurde-n-et aon mee ope mond

en lösterde van opzije.

 

et Verke bromde: "Toe boer, toe boer,

'k hè trek in nuuwe sloeber!"

De malder giechelde: "Tirelatoer,

ge bent 'ne gulzigen sloeber!"

 

et Verke riep: "Van Halder, veuruit,

'k moet voer, ik moet voer, 'k moet voeier!"

De malder laagde et verken uit:

"k moet poe-, 'k moet poe-poe-poeier!"

 

"Zeg prulding, haawt oe straante kwijk;

wè hedde aon dè-d-euwige fluite?!"

"Ik fluit omdè'k moet, ik ben er zo rijk,

m'n görgeltje kan ik nie sluite!"

 

"Dè's klets, ge fluit om de duite misschien,

om waoter of zaod in oe kooike!"

"Oei-oeie-nee, leevend spekmasjien,

'ne malder die fluit nie om 't brooike!"

 

"Ik freet me dik, liefst alle ketier,

ik haaw van geen aandere dinge!"

"En ik fluit me dik van puur plezier,

'k moet zingen en zingen en zingen!"

 

"Staopelbesjokke, dè bende gij, bruur!

'n Dier leeft alleenig van vreete!"

"'n Leevend baggermasjien, gebuur,

kan zó iets toch nie weete!"

 

Dees moelgevecht is noot nie beslist

op 't erf van boer van Halder;

want 't verken is 'ne materialist,

en idealist is de malder!