De discussie over dit kinderboek werd echter al enige jaren geleden op CuBra aangezwengeld door Elie van Schilt, naar aanleiding van een internetrubriek van Ed Schilders in het Brabants Dagblad. De reacties uit die tijd zijn hieronder te vinden, en mogen dienen als een waarschuwing voor het anti-semitische en onethische karakter van dit boek.  

Elie van Schilt stelde de vraag:

"Mag ik misschien ook even het voor mij meest onsympathieke boek naar voren brengen?
Dat is "De kleine bloedgetuige". In de oorlog gedrukt door de drukkerij van het RK-Jongensweeshuis aan de Gasthuisstraat in Tilburg.
Dit boekje werd voorgelezen op de Katholieke scholen in Tilburg tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Het is voor mij het meest anti-semitische boekwerk dat ik ooit heb 'moeten' lezen. Voor mij ook een bewijs dat de toenmalige katholieke kerk de jodenvervolging
niet zag als een exces.
Mijn naam is Elie, maar ik ben geen jood.
Ik werd tijdens de oorlog op de ambachtsschool door een NSB-onderwijzer wel omgedoopt naar Frans, omdat hij Elie niet uit wou spreken."

Reacties

W. Heefer - v.d. Molengraft (10-03-03)
Nu pas de inzendingen hierover gelezen. Voorzover de herinnering reikt, komt dit wanstaltige boek mij gelukkig niet bekend voor. Wel kan ik me een verhaal voor de geest halen, ook al zo gruwelijk, over een Afrikaans meisje
dat zich niet liet verkrachten door de blanke meester, waarop hij haar de botten brak en op een termietenheuvel legde, waarvan ze niet weg kon. Wij wisten toen amper wat "verkrachten" inhield... Van tere kinderzieltjes had men blijkbaar nog geen fiducie destijds; Friday the 13th, Scream e.a.horrorstory's verbleken hierbij. Nou mag ik graag horrorfilms bekijken, dan valt het dagelijks leven nog mee tenminste, maar dan op volwassen leeftijd.
Dat men kleine kinderen zoiets aandeed, is onvergefelijk, er is ons destijds al teveel flauwekul wijsgemaakt. Als godsdienst een punt van strijd is, kan het beter achterwege blijven, is een optie. Desondanks ben ik nu toch diepgelovig, maar dan in een God van Liefde voor iedereen.

Gerrie Hermans, Leiderdorp (01-09-02)
Bracht een bezoek aan uw site die werd genoemd in een boekbespreking in de Volkskrant van gisteren, en stuitte op De kleine bloedgetuige. Frappant. Ook ik (nu 67) heb dat boekje nooit kunnen vergeten. Tientallen jaren geleden er al eens naar gevraagd in de toen nog bestaande RK bibliotheek De Roosten in Eindhoven waar ik het als kind vandaan haalde."Nooit van gehoord", zei men daar. Later op Internet wel de naam van de auteur gevonden. Was - meen ik - ook de auteur van Pim en Mien, de katholieke versie van Ot en Sien.

K. Verhoeven (Haaren) (25-02-02)

T. van Oirschot-Sparla (Haaren) (08-02-02)

Bloedgetuige… Het woord alleen al bracht me terug naar een stukje jeugd, waaraan ik nachtmerries heb overgehouden. De tijd van mijn eerste communie. Dan ben je (was je?) dus zeven jaar oud. Alles was erg: die eerste communiedag was er geen Jezus in mijn hartje te bekennen zoals beloofd tijdens de voorbereidingen. Het biechten voor de eerste keer: een volslagen ramp: de biechtvader blééf maar aandringen of ik ècht niet meer zonden had gedaan dan ik had verzameld voor die eerste keer: snoep gejat, ongehoorzaam geweest en kattig, maar néé, eerwaarde vader, met jongens had ik toen echt nog niets ergs (iets vies) gedaan. De vraag was overigens een volkomen raadsel voor me. Verder mocht ik niet meedoen et processies en alle andere meiden uit mijn klas wel. Maar ik ging niet naar de parochieschool en daarom viel ik buiten de prijzen. En als klap op de vuurpijl vond ik toen – waar ook weer? – het boekje: De kleine bloedgetuige.

Omdat ik álles las wat los en vast zat, ook dat boekje. ’s Avonds in bed, stiekem natuurlijk. Gruwelijk! Het woord ‘bloedgetuige’ geeft me nog steeds die beklemming, die dodelijke angst en de afschuw voor álles wat ‘kerk’ is. Inhoudelijk: een kleine jongen (van Joodse afkomst, geloof ik) leert de rooms-katholieke Jezus kennen en beminnen, en een oom en zijn papa willen hem daarvan bekeren. Ze nagelen hem ten slotte aan een kruis omdat hij fier en moedig weigert Jezus op te geven; en onder de kamer waar het gebeurde, zaten zijn moeder en een tante te huiveren, te bidden en te huilen (geloof ik), maar ze grepen niet in. De bloeddruppels sijpelden door het houten plafond en de hamerslagen klonken luid en duidelijk…

Per week lees ik zo’n vijf boeken, maar nooit heb ik iets ergers gelezen. Ik zie de prent nog, waarop die bloeddruppels… etc. Ik ben toen werkelijk een beetje gestorven van angst en afschuw. En mijn moeder heb ik nooit durven vragen: wat zou ú gedaan hebben in zo’n situatie? Toch was mijn moeder het liefste mens van de wereld, maar stel, stèl dat ze gezegd had dat de grote mensen gelijk hadden in dat boekje. Of dat je als katholiek kind altijd bereid moest zijn om als martelaar te sterven. Dat zou / zal me nooit lukken. Ook al geloof ik nóg zo in God. Maar kerken…?

Jef van de Ven (Oisterwijk - 05-02-02)

"De kleine Bloedgetuige" zit ook nog diep (verborgen) in mijn geheugen. Ik heb ook nu nog steeds het wrange gevoel dat wij toch behoorlijk antisemitisch opgevoed zijn. "Zijn bloed kome over ons en over onze kinderen" werd door ons dan ook als heel terecht ervaren.

Nel Timmermans (Kaatsheuvel)

Ook ik heb vroeger 'De kleine bloedgetuige ' gelezen en was daar vreselijk
van onder de indruk. En volgens mij is er een zin die mij te binnen schiet
uit dat kinderboek (wat ik niet in m'n bezit heb): ''Nu niet meer doen, hem
niet meer slaan, kwam de Rabbi tussenbeide''.
Ik heb het een akelig boek gevonden,en had het gevoel dat het geen
kinderboek was.

Jan Vriens

Ik kan Elie van Schilt's standpunt onvoorwaardelijk onderschrijven.

De Kleine Bloedgetuige is een antisemitisch kinderboekje dat in 1941 door drukkerij van het RK Jongensweeshuis te Tilburg werd uitgegeven onder goedkeuring van de Keurraad voor Kath. Jeugdlectuur. Ook geen bezwaar (nihil obstat) van de Katholieke Censor van Tilburg en met het bisschoppelijke evulgetur van Den Bosch. Mijn onschuldige kinderziel werd met dit boekje geconfronteerd op Sinterklaas 1941 of 1942.

In het kort komt het verhaaltje hier op neer:

Een kleine joodse, gepassioneerde, overvrome jongen genaamd Abel (sic!) wil christen worden. Een Rabbi en zijn eigen Vader willen dat ten koste van alles voorkomen en kruisigen en vermoorden de kleine Abel, aan wie Maria ook verschijnt. Het speelt zich af in Praag. Is uit het Duits vertaald en bewerkt.

Ik ben het boekje tijdens de bevrijding kwijtgeraakt, maar weet nog wel dat ik zeer onder de indruk was van de lotgevallen van de jongen.

Ik ben gepensioneerd archivaris en heb tijdens mijn werkzaamheden enige oorlogsarchieven geïnventariseerd en ben vaak in aanraking gekomen met papieren en boeken met een antisemitisch karakter. Ik heb een exemplaar van het boekje via een zusje en Omroep Brabant weer in handen gekregen om aan te tonen dat de katholieke jeugd antisemitische lectuur kreeg te verwerken.

 Dat dit zo is, wordt nog eens goed onderbouwd door het wetenschappelijk boek van de Amerikaans auteur David I. Kertzer "The popes against the Jews"` (New York 2001). Het geeft een goed inzicht in de handel en wandel van de pausen ten opzichte van de Joden vanaf Benedictus XIV (1740) tot en met Paus Pius XII.

De Kleine Bloedgetuige is een ziekelijk boekje en het is onbegrijpelijk en stuitend dat het verscheen en dan ook nog in de verschrikkelijke oorlogsjaren 1940-1945.

Andreas Vermulst

L.S.  U laat in uw artikel [in het Brabants Dagblad; ES] "Bloedgetuige" ene Van Schilt mopperen over het jeugdboek van die naam (omdat het antisemitisch zou zijn) maar U laat zelf een steek vallen doordat U bij het vermelden van de jeugdboeken Puk & Muk hun donker vriendje Moortje verzwijgt, alsook vrouw Holle.

Overigens, tijdens de Duitse bezetting is in alle Nederlandse kerken een herderlijk schrijven voorgelezen waarin de jodenvervolgingen sterk werden veroordeeld.

Tis maar dat U het weet.

Bep Goossens-van Langen
Wat ik nog weet van 'de kleine bloedgetuige' is vooral dat de hoofdpersoon in de gevangenis terechtkwam omdat hij zijn geloof niet wilde afzweren. De martelingen die hij moest ondergaan werden nogal duidelijk omschreven. Kort nadat ik het boek had gelezen deed ik mijn plechtige communie. Daarbij moesten we, met de hand op het evangelieboek, de volgende tekst zeggen: "ik beloof trouw aan Christus mijn koning. Ik zal mijn hele leven lang God eren, God dienen, en mijn evennaaste liefhebben als mij zelf." Daar naast was er ook nog een lied met de tekst: "Ik zweer voor God op dezen stond, met Jezus in mijn harte, trouw tot de dood mijn doopverbond, in 's levens vreugd en smarte' . Ik nam dat allemaal nogal serieus, en heb 'n paar nachten niet geslapen. Ik was er namelijk  van overtuigd, dat ik na maar de helft van de martelingen die in dat boek voorkwamen, alles zou afzweren wat me maar gevraagd werd. Maar als ik al die beloftes zou doen, compleet met hand op evangelieboek, dan was dat meineed en ook dan kwam je in de hel.
Kortom, we waren met vijf meisjes tegelijk op dat altaar, ik heb gezorgd dat ik met mijn rug naar Mijnheer Pastoor stond, en vervolgens mijn kiezen stijf op elkaar gehouden. Natuurlijk ook niet mee gezongen, zodat mij niks meer kon gebeuren!  Later vertelde ik het mijn ouders, en die zeiden" maar kind, dat moet je niet letterlijk nemen, de goede bedoeling is genoeg."  Ik ben nu 68 jaar, maar de teksten ben ik nog steeds niet vergeten.

Jos en Marianne de Bont

Wij hebben vroeger dit boek gelezen. Dit boek viel onder de categorie 'stichtelijke boeken'. Als jong kind waren we er erg van onder de indruk, is ons bijgebleven.

Mevrouw Van de Meerendonk (weergave telefonisch contact)

'Het meest verschrikkelijke kinderboek'. Mevrouw Van de Meerendonk laat er geen twijfel over bestaan. De Kleine Bloedgetuige werd aan haar en haar klasgenootjes, allen op een 'nonnenschool' voorgelezen tijdens de handwerkles. Mevrouw Van de Meerendonk is nu 77 jaar jong, dus dat zal circa 1934 geweest zijn. 'Het is nooit uit mijn geheugen gegaan.' En ze heeft er, nu ze het vertelt, 'nog steeds kippenvel' van. Het speelde zich af in Den Bosch. Mevrouw Van de Meerendonk had het boek cadeau gekregen voor Sinterklaas, en het was uit haar exemplaar dat de zuster aan de klas voorlas. 'Afgrijselijk.' En: 'Hoe iemand het in z'n bolle hoofd krijgt zo'n boek te schrijven.' Ze herinnert zich met name de scène waarin de kleine bekeerling Abel wordt 'gekruisigd op Goede Vrijdag', door zijn vader en handlanger, op zolder. En hoe het bloed van zolder door het plafond sijpelde.

De heer Van de Meerendonk (weergave telefonisch contact)

'Dat zal waarschijnlijk mijn zus geweest zijn', zegt de heer Van de Meerendonk, als we naar het voorgaande contact verwijzen. Ook hij is nog steeds onder de indruk van De Kleine Bloedgetuige, en ook hij herinnert zich de passage waarin 'het bloed door het plafond sijpelt'. In zijn klas (Den Bosch, jaren '30) werd het voorgelezen uit de Klassebibliotheek. Het werd door de kinderen niet direct als antisemitisch ervaren maar wel als uiterst dramatisch, en als verhaal over de 'ware godsdienst'. 'De fraters waren zeer katholiek en zeer koningsgezind.' Hij herinnert zich dat hij circa 1955 op wintervakantie was in het plaatsje Mutters (Oostenrijk, nabij Innsbrück), en dat hij daar meende een kerststal te bezichtigen. Maar het bleek een beeldengroep te zijn die de kleine bloedgetuige toonde aan het kruis, met zijn joodse beulen 'met grijnzende koppen en oosterse tulbanden'.

Frans Graat (weergave telefonische mededeling)

De heer Graat hoorde het verhaal klassikaal voorlezen circa 1948, na de Tweede Wereldoorlog dus. En wel in Cuyck in de derde of vierde klas. Er zat ook een joods jongetje bij hem in de klas. Ook hij herinnert zich duidelijk de 'druppeltjes bloed van de zolder'.