Propaganda

Vandaag de andere kant van de medaille. Spot en humor, luim en lied: ook de Duitse bezetter en de NSB hebben zich daarvan bediend, om de Nederlander te indoctrineren. Ik kreeg op dat gebied niet veel, maar wel interessante bijdragen. T. Muller herinnert zich bijvoorbeeld een liedje dat NSB’ers zongen:

Ja, wij zijn de zwarte soldaten

Bij Anton Mussert zijn wij ingelijfd

Ja, wij zijn de zwarte soldaten

En wij strijden voor vrijheid en recht.

Mogelijk waren er meer coupletten. Ook zulke teksten, hoe navrant ze zelfs na zestig jaar nog zijn, zijn leerzaam voor het nageslacht.

Gerard Luijbets gaf me het boekje ‘Zeg, weet je het al?’ ter inzage. Het is een klein, kleurig cartoonboekje met mooie tekeningen en rijmen. Wie het leest, komt al snel tot de ontdekking dat het zogenaamd komische propaganda is waarmee de bezetter de naderende invasie van de geallieerden als een angstbeeld wilde afschilderen: onze dijken zouden gebombardeerd worden, en heel Nederland zou onder water staan. Een van de tekeningen stelt een man en een vrouw voor die onder het roepen van de verzets-leus ‘Het gaat goed’ ten onder gaan in een overstroomde straat. De rijmtekst daarbij:

Stel u eens voor zo’n bomaanval

verbreekt IJmuiden’s sluizenwal!

Dan bruist de Noordzee, losgelaten,

razend door d’Amsterdamsche straten.

In het ‘Oorlogswoordenboek’ van G.L. van Lennep, las ik dat de zogenaamde ‘Winterhulp’ bij veel Nederlanders verre van populair was. Die jaarlijkse inzamelingsactie was voor een goed doel (medemensen door de winter heen helpen), maar tegelijk ook NSB-propaganda. In de winter van 1943-’44 kreeg iemand die iets in de collectebus stopte, een miniboekje cadeau met Nederlandse liedjes.

Er waren er zes: Drink- en schertsliederen, Minneliederen, Jeugd- en Kinderliederen, en twee deeltjes Volksliederen.  De letters zijn zo klein van druk dat ze bijna onleesbaar zijn. Wat ik vreemd vind, is dat daarin ook de teksten staan van het Wilhelmus, het oude volkslied ‘Merck toch hoe sterck’, en een lied als ‘De Zilvervloot’. Ik heb altijd gedacht dat die teksten en liedjes in de oorlog strikt verboden waren. Als u daar meer over kunt vertellen of andere bijdragen hebt over liedjes in de oorlog, kunt u ons uw bijdrage sturen per post of via e-mail leed@brabantsdagblad.nl.