Fluitketels

Ed Schilders

Bij een autorit over het platteland overrijden Goebbels en Göring een boerenhond. Göring gaat naar de boerderij om het ongeval te vertellen, maar als hij na een halfuur nog niet terug is, gaat Goebbels ook een kijkje nemen. Tot zijn verbazing treft hij Göring, de boer, en de boerin aan in opperbeste stemming achter glazen cognac. Wat is er aan de hand, man?, vraagt Goebbels. Waarop Göring antwoordt: Niks man! Ik kwam hier binnen en zei alleen maar: Heil Hitler! Der Hund ist kaput!’

In een trein worden moppen getapt, en een van de reizigers zegt: Ik weet er nog een. Wie is de grootste leugenaar van Europa? De toehoorders roepen: Ach schei uit, die heeft zó’n baard! Waarop de reiziger antwoordt: Niet waar! Een snorretje!

Dat zijn slechts twee van de exact honderd bezettingsmoppen die J. Kragt in 1941 en 1942 verzamelde onder de titel Moppenspiegel. Na zijn dood bleven de dertien getypte velletjes in de familie, en Kragts schoondochter, Hannie van Hoof, stuurde ons daarvan een kopie. Ik vind het een zeer bijzonder document, zowel inhoudelijk als door zijn omvang. Het bewijst hoezeer de humor in die jaren toch een lichtpuntje is geweest, vooral ook omdat de moppen heel vaak over de beroerde dagelijkse omstandigheden gaan: Heb je al gehoord dat we volgende week een extra rantsoen vlees krijgen? Nee, waaraan hebben wij dat te danken? Mussolini heeft een bok geschoten. Of: Er is geen corset meer te krijgen. Hoe komt dat? Mussolini laat ze allemaal opkopen om het figuur van de Italianen te redden. En: Als Hitler vandaag of morgen naar Holland komt, weet je hoeveel punten hij dan op zijn textielkaart krijgt? Nou? Vijf; meer geef je niet meer voor een dweil! Een van de moppen maakt de verhouding tussen dagelijkse ellende en humor heel duidelijk: Nederlanders zijn in die jaren net fluitketels. Waarom? Ze fluiten de hele dag, maar van binnen koken ze.

Vorige week noemde ik de groet OZO, een verhullende afkorting voor: Oranje Zal Overwinnen. In de Moppenspiegel van J. Kragt staan twee varianten, gebaseerd op twee merken zout. De eerste is JOZO, ofwel: Jij Ook Zo Optimistisch? Wat beantwoord kon worden met NEZO: Natuurlijk, Engeland Zal Overwinnen. Kent u het toppunt van optimisme, zo luidt een vraag. Het antwoord is: Als een NSB’er gaat zorgen voor zijn oude dag. Zelfs de pessimist is onderwerp van humor, getuige een mop over de bevrijding. Die laat wel heel lang op zich wachten. Denk aan de dag waarop ‘een statige oude dame met grijze haren’ op Schiphol uit een KLM-Douglas zal stappen, roept de optimist. Jawel, mompelt de pessimist: Prinses Irene.

Zo brengt de humor ons dicht bij de historie. Het dagelijks brood was schaars, maar elke mop moet een portie dagelijks optimisme geweest zijn. Dankzij de vriendelijke toestemming van de familie Kragt-Van Hoof zal de Moppenspiegel vanaf vandaag compleet verschijnen.