De feesten en partijen van vroeger
Stuur uw bijdrage aan: leed@brabantsdagblad.nl

Aardbolsranden

Ed Schilders

Het is bekend dat melodie, ritme, en rijm behulpzaam kunnen zijn bij het onthouden van feiten. Zulke geheugentechnieken werden vroeger in het onderwijs vaker toegepast dan tegenwoordig. In die categorie valt ook het liedje dat ik vorige week noemde, en dat door de fraters van Tilburg in de aardrijkskundeles werd gebruikt. Het is een opsomming van Aziatische rivieren:

Ob, Jenissei, Lena, Hoangho

Jantsekiang, Ganges en Indus

Eufraat en Tigris, Aralmeer…

Blijkbaar waren de fraters erg goed in het bedenken van zulke ezelsbruggetjes, want Piet Hoskens (Goirle) schrijft me dat de geschiedenisles op de kweekschool van de fraters van Tilburg ‘bol stond van de leerrijtjes’. In die tijd moest een beetje onderwijzer bijvoorbeeld alle concilies uit de kerkgeschiedenis kennen. De eerste negen gingen zo:

Ni-Co-E

Cha-Co-Co

Ni-Co-La.

Dat wil zeggen in Nicea, Constantinopel, Efeze, Chalcedon, en ten slotte Lateranen. Ook de graven van Holland hadden hun rijtje, maar voor zulke teksten kunt u beter de website www.ezelsbruggetje.nl bezoeken.

Jac Sliphorst uit Den Bosch herinnert zich een ander liedje dat in de aardrijkskundeles van de fraters gezongen werd. Het eerste couplet luidt:

Ik heb gereisd in vele landen

Veel schoons heeft zich aan mij vertoond

Ik zakte af tot ’s aardbolsranden

Heb in het Zuidpoolland gewoond.

Het refrein:

Maar toch blijft steeds mijn eigen landje

Voor mij het veilige warme nest

En als ik, oud, nu lees mijn krantje

Denk ik bij het wereldnieuws Oost, West, Thuis Best.

Verder kent hij één ‘aardrijkskundig’ couplet:

Ik voer per prauw naar Jokohama

Een stadje van ’t Japanse rijk

Daar klom ik op de Foedzjijama

Van waar ik had een mooie kijk.

Het lijkt me logisch dat er nog veel meer coupletten waren.

Niet onderwijskundig maar puur amusant was een lied dat Albert Putman vroeger in een koor gezongen heeft, en dat geheel bestond uit Nederlandse plaatsnamen. Hij herinnert zich flarden, zoals:

Rotterdam, Ruikevoort, Rosmalen, Roosendaal, Rucphen, Rouveen

Sevenum, Sassenheim, Stampersgat, Sleen.

Het hele alfabet kwam aan de beurt. Het waren, schrijft hij, ‘muzikale illustraties van vreemdsoortige plaatsnamen’.

De bedenker van het Aziatische lesliedje, schrijft Frank Janssens me, was frater Nivardus. Er waren ook nog coupletten over Afrika en Zuid-Amerika. Maar wie kent die nog? Janssens zat in 1939 bij Nivardus in de klas in Tilburg, en vele jaren later als biechtvader aan zijn sterfbed. Janssens: ‘Ook toen wist hij nog die liedjes te reproduceren!’

Aanvullingen, bijdragen, en vragen kunt u insturen per post of via leed@brabantsdagblad.nl.