HOME CUBRA

INHOUD AUTEURS

Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

63ste Jaargang - juli 2013

 
HOME BC / BL Contact / Reageren Archief Brabant Cultureel Archief Brabant Literair
 
 

 

De cd-/dvd-box ‘Mood Indigo, Symphonic Music of Erik Lotichius’ (NV5913) werd eind mei 2013 op de markt gebracht door Navona Records, het klassieke label van Parma Records, VS.

 

www.eriklotichius.be

 www.navonarecords.com

 

©Brabant Cultureel / Brabant Literair – juli 2013

 

Erik Lotichius’ muziek is nu pas ‘hot’

 

Zijn leven lang roeide de componist Erik Lotichius (Helmond 1929) met zijn muziek tegen de stroom van de modernistische mode in. Hij bleef bij zichzelf en sinds enkele jaren oogst hij de waardering die hem zo lang werd onthouden. Nu is er erkenning en lof alom.

 

door Marjolijn Sengers

 

De ruimte oogt knus, het is er lekker warm. Alles staat dicht op elkaar, bijna binnen handbereik. Twee antieke piano’s nemen een muur in beslag, kasten vol boeken en bladmuziek een andere. Wil je ergens zitten, dan leg je de stapel lectuur gewoon op een andere stoel. Sophocles, Vondel, Vestdijk, het leven van componist Richard Strauss, Het Diner van Herman Koch, de bewoner van deze ruimte is een culturele alleseter. De vellen muziekpapier op het bureau verraden dat de verbindende factor tussen dit alles een musicus is. Erik Lotichius (Helmond 1929), pianist, componist en voormalig muziekdocent voelt zich thuis in zijn atelier, rommelig of niet.

 

Erik Lotichius in zijn werkkamer. persfoto

 

Rechterhand

Erik Lotichius in 1929 werd geboren in Helmond. Zijn vader was Nederlander, zijn moeder Zuid-Afrikaanse. Tegenwoordig woont hij in het Belgische Helchteren. Muziek had hem als klein kind al in de greep en op vierjarige leeftijd kreeg hij van zijn moeder zijn eerste pianoles. In 1940 verhuisde het gezin naar Nuenen Eeneind. Erik ging naar de Nutsschool in de Reigerlaan in Eindhoven en aansluitend naar het Lorentzcollege. Hij wilde pianist en componist worden, maar een ongeluk met zijn rechterhad gooide roet in het eten en hij deed een poging als student medicijnen en rechten. Nadat zijn hand enigszins was opgelapt werd het echter toch conservatorium voor de hoofdvakken piano, compositie en muziektheorie. Jarenlang gaf hij les aan het Sweelinckconservatorium in Amsterdam, waar hij studenten inwijdde in harmonieleer, contrapunt en analyse. Het oeuvre van Lotichius kent diverse stijlen en gezichten. Hij schreef veel vocale muziek, kamermuziek, symfonieën, soloconcerten, (kamer)opera’s en musicals. Erik Lotichius is ook schrijver, van zijn hand verschenen twee kinderboeken, een bundel met verhalen en het boek Eindhoven ’44.

 

Achteruitstrevend

Onlangs is in het Filmmuseum in Amsterdam een cd en dvd met werk en leven van Lotichius ten doop gehouden. Hij is er blij mee. ‘Misschien gaat het niet door, misschien haal ik het niet,’ zegt hij op de trailer van de dvd. Roem en erkenning zijn voor Erik Lotichius niet vanzelfsprekend. De tijd zat hem tegen, hij zat zichzelf in de weg, pas ná zijn zeventigste dacht hij ‘het kan me niet meer schelen, ik doe wat ik zelf wil’.

Afgestudeerd in de jaren vijftig viel Lotichius midden in het avant-gardisme, een naoorlogse stroming van kunstenaars die zich afzette tegen de gevestigde kunstvormen en die in de klassieke muziek leidde tot het loslaten van tonaliteit. Lotichius had er niets mee. ‘Wilde je als kunstenaar meetellen, dan moest je vernieuwend zijn. Ik wilde muziek schrijven die vreugde bracht, waar gevoel in doorklonk, waar mensen van konden genieten, maar dat was tientallen jaren not done.’

 

Erik Lotichius. persfoto

 

Gevolg was dat hij als componist niet voor vol werd aangezien en zijn muziek werd afgedaan als ouderwets. Lotichius – hij noemt zichzelf ‘achteruitstrevend conservatief’ – leed daaronder. Tien jaar lang kreeg hij geen noot op papier. ‘Later zocht mijn creativiteit een uitweg in chansons, in Broadwayliedjes, in muziek zonder al te veel pretentie. Ik richtte mijn eigen theatergroep op, maakte cabaret met een lichte toets, absurdistisch soms, schreef musicals, een operette, muziek voor kinderen en trok met trio Metamorfose door het land. Ik deed leuke dingen, maar voelde altijd de hete adem van de tijdgeest in mijn nek.’

 

Twaalftoonstechniek

Het tij keerde. In de jaren negentig was er genoeg geëxperimenteerd met allerlei bedachte compositietechnieken als twaalftoonstechniek en serialisme. De emotie keerde terug in de muziek en je mocht openlijk afstand nemen van de vernieuwingsdrang. Er kwam meer waardering voor zijn muziek, een kleine groep bewonderaars groeide langzaam maar zeker uit tot een grote schare fans.

Erick Lotichius is een groot liefhebber van de muziek van Simeon ten Holt, in wiens muzikale ontwikkeling hij zich herkent. ‘Verschil is dat Ten Holt zich jarenlang probeerde aan te passen. Maar ook hij liep vast. Pas toen hij de emotie weer toeliet kwam zijn creativiteit terug en ontstond Canto Ostinato,’ zegt Lotichius.

De opera ‘Eline’, naar Couperus en diens boek Eline Vere, ging met veel succes in achtentwintig theaters door heel Nederland, Brilliant Classics en Muziekgroep Nederland brachten inmiddels samen drie cd’s met muziek van hem uit, een Belgische muziekuitgeverij is hem goed gezind, Lotichius’ muziek is ‘hot’.

 

Erik Lotichius. persfoto

 

In 2009 vierde hij onder grote publieke belangstelling en waardering zijn tachtigste verjaardag in de kleine zaal van het Concertgebouw, en nu, als een ultieme hulde, is de cd/dvd-box ‘Mood Indigo, a composer at work’ verschenen. De cd is opgenomen in Sint Petersburg door het St-Petersburg Academic Symphony Orchestra onder leiding van Vladimir Lande. Op de cd onder meer zijn Pianoconcert en Four Songs voor sopraan en orkest met Miranda van Kralingen. De dvd schetst een beeld van een man met een passie, die niet anders kon dan leven voor de muziek en voor de mensen van wie hij houdt.

Miranda van Kralingen heeft nauwelijks genoeg woorden om haar waardering voor de muziek van Lotichius te beschrijven. ‘Bernsteinachtig zou ik willen zeggen, met prachtige melodieën, warme akkoorden, jazzinvloeden, in één woord fantastische muziek, heel vocaal geschreven, een must voor elke zanger.’ In haar conservatoriumtijd had zij les van Erik Lotichius. Een jaar geleden belde hij haar op met de vraag of ze voor het cd-project iemand wist om zijn liederen te zingen. Toen Miranda de liederen zag, was ze meteen om, ze wilde ze dolgraag zelf zingen. ‘Eén van de kwaliteiten is dat de noten prachtig zijn verweven met de tekst. De samenwerking was wederzijds stimulerend. We zijn zielsverwanten, Erik en ik. Hij is een fijnbesnaard, lief en intelligent mens, en zo zijn ook zijn liederen.’

 

Duke Ellington

Aan het eind van het gesprek neemt Erik Lotichius plaats achter de piano en speelt hij een stukje uit Thema en Variaties over Duke Ellington. Zijn handen strelen de toetsen, zijn gezichtsuitdrukking is geconcentreerd, een en al aandacht voor de muziek. ‘Dit schreef ik toen ik twintig was. Het lijkt eenvoudig, maar luister eens hoe de akkoorden gaan… Ik vind het zelf nog steeds mooi. En daar ben ik blij om. Ik ben mezelf altijd trouw gebleven’.

Weer valt het woord vreugde. ‘Vreugde heeft een blije kant, maar ook een serieuze, denk aan Bachs Matthäus Passion. Vreugde is voor mij boven alles mensen ontroeren met mijn muziek, de wereld een beetje mooier maken dan-ie is.’