Brabant Cultureel • Brabant Literair
Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur
62ste Jaargang - oktober 2013
| HOME BC / BL | Contact / Reageren | Archief Brabant Cultureel | Archief Brabant Literair |
¶ Berry van Oers, 75 x Acht van Chaam. Rotterdam: Uitgeverij Trichis, 2013, 175 pp., ISBN 978-94-90-608-64-4, hb., € 19,95.
©Brabant Cultureel / Brabant Literair – oktober 2013
Wielerkoers Acht van Chaam binnenstebuiten gekeerd
Voor de 75e keer werd dit jaar (2013) de wielerkoers Acht van Chaam georganiseerd. Reden voor Chaamenaar Berry van Oers om er een prettig leesbaar boek aan te wijden, met de onontkoombare titel ’75 x Acht van Chaam’.
door Rinus van der Heijden
De blote knieën en kuiten van wielrenners omschreef de burgemeester van Nieuw-Ginneken in 1933 als ‘een vergaande onthulling van benen en dijen’. En dat kon zomaar niet, want al dat bloot leverde een zedelijk gevaar op voor de inwoners van zijn gemeente. Maar ja, zulk bloot droegen en dragen wielrenners nu eenmaal mee. En dus besloot de Chaamse wielerclub Steeds Voorwaarts om Nieuw-Ginneken voortaan links te laten liggen en alleen nog maar koersen te organiseren op het eigen grondgebied. Dan had niemand last van de zedelijkheidsdrang van deze burgemeester.
Om die reden ging op 30 mei 1933 om twee uur in de middag de allereerste Acht van Chaam van start. Meteen een schot in de roos, want het sportevenement trok maar liefst 25.000 toeschouwers, voornamelijk uit Breda en Tilburg. Winnaar van de eerste koers van wat zou uitgroeien tot een legendarische wielerronde, werd Thijs van Oers uit Langeweg.
De Acht van Chaam. foto H. Theuns
Historisch
1933-2013. Als je daar de vijf oorlogsjaren ’41-’46 van aftrekt, dan blijft het getal 75 over. Een getal dat de Chaamenaar Berry van Oers aangreep om een historisch boek te schrijven over het oudste en wellicht bekendste wielerevenement van Nederland. 75 x Acht van Chaam heet het 175 pagina’s tellende boekwerk, met prettig leesbare teksten vol feitelijkheden, verpakt in dertig hoofdstukken. En met vele foto’s van beroepsfotografen en uit privéverzamelingen.
Michael Boogerd wint de Acht van Chaam in 1999. foto H. Theuns
1933 dus. De eerste Acht van Chaam, waar de renners gingen strijden om de prijzenpot van in totaal 275 gulden. Maar het nieuwe spektakel was voor de inwoners van Chaam niet de eerste kennismaking met het wielrennen, want al op 1 mei 1890 gingen op de grintweg naar Breda drie wielerwedstrijden van start. De eerste was voor éénpersoons driewielers, de tweede voor éénpersoons veiligheidswielers (de voorlopers van de huidige fiets) – beide over een afstand van dertig kilometer – en de derde voor nieuwelingen, die twaalf kilometer voor de boeg kregen. Nadien vielen al snel de driewielers af: vanaf 1893 werden er in Nederland geen koersen meer voor georganiseerd. Vijf jaar later werd wielerclub Steeds Voorwaarts opgericht.
Ook toen al ging het wielrennen gepaard met list en bedrog. In een van de eerste Achten bleken renners in het buitengebied zich in een van de twee lussen van het parcours, in het hoge gras te verschuilen. Om in de volgende ronde ongemerkt aan te sluiten bij de kopgroep. Een van de vele leuke nieuwtjes die het boek bevat. Zoals ook de mededeling dat in 1950 destillateur Bols twee kruiken oude jenever schonk met een totaalwaarde van veertien gulden. Dan moet je als wielrenner toch wel naar doping grijpen…
Duizend gulden
Van 1941 tot 1947 werd er geen koers georganiseerd. In 1941 was dat niet het geval vanwege de oorlogsomstandigheden, maar omdat de organisatie het budget van duizend gulden niet rond kreeg. In 1947 werd het Comité Acht van Chaam opgericht, opvolger van wielerclub Steeds Voorwaarts. In de jaren vijftig kreeg de Acht pas echt gestalte, voornamelijk door renners als Wim van Est, Wout Wagtmans, Gerrit Voorting en Rik van Steenbergen.
Een heel hoofdstuk wijdt auteur – en theoloog – Van Oers aan de Acht van Chaam 1968. Een van het legendarische soort, want daarin waagde streekrenner Rini Wagtmans het om Tourwinnaar van dat jaar, Jan Jansen, op de eindstreep te kloppen. Daarmee doorbrak de renner uit Sint Willebrord een ongeschreven code voor de na-Tour criteriums. Daarin was en is nog altijd de zege voorbehouden aan een renner die het in de Tour de France heeft gemaakt. Tussen Rini Wagtmans en Jan Jansen is het nooit meer goed gekomen.
Foto R. Janssen
Dat auteur Berry van Oers behalve kenner en aanbidder van de Acht van Chaam ook heel erg is verweven met de organisatie, blijkt uit het hoofdstuk ‘Sponsors’. Hij houdt er een rechtstreeks pleidooi om sponsors binnen te halen. Dat doet in een historisch opgesteld boek erg amateuristisch aan, evenals zijn consequent volgehouden (foutieve) meervoudsvorm van het woord sponsors: sponsoren. Het is niet de enige taalonregelmatigheid
Middenstander
Geld duikt uiteraard vaker op in het boek. Zoals de intrigerende vermelding van de honderdduizend euro, die Lance Armstrong in zijn gele Tourjaren kreeg als startgeld bij criteriums. Wat een verschil met de eerste Acht in 1933, toen de profs niet moesten, maar mochten komen en zelf 75 cent inschrijfgeld moesten betalen. Niettemin is de Acht van Chaam na 75 jaar financieel een flinke middenstander: de begroting ligt tussen 200.000 en 250.000 euro.
En dat in een tijd waarin zowel geld als wielerliefhebbers moeilijker te vinden zijn. In 1980 bijvoorbeeld waren er nog ruim zeventig vergelijkbare criteriums als de Acht in Nederland, dit jaar waren dat er nog veertien. En in de goede jaren trok de Acht van Chaam zo’n zestigduizend liefhebbers naar het Brabantse plaatsje dat slechts vierduizend inwoners telt. Tegenwoordig komen er zo’n vijftienduizend mensen op het evenement af.
Niemendalletjes
Auteur Berry van Oers propt met zekere regelmaat leuke niemendalletjes door zijn teksten. Zoals dat van de Chaamse bierbrouwerij De Avondster die reclame maakte voor zijn speciale bier Dubbel Gersten: ‘Bedenk: De Avondster die brouwt niet voor de musschen. Bedenk: maar niet te lang en drink ’ns ondertusschen.’ En het onderzoek dat de Nederlandse Hogeschool voor Toerisme en Verkeer in Breda in 2011 deed: zowel de bezoekers als de plaatselijke bevolking hebben de Acht hoog in het vaandel. Hoger zelfs dan andere grootschalige evenementen, zoals de Tilburgse kermis, de Amstel Gold Race en de Ronde van Vlaanderen, waarnaar de NHTV ook onderzoek deed.
Soms is de keuze van onderwerpen van Barry van Oers uiterst discutabel. Zoals de opname van een hoofdstuk waarin Dries van Agt, Michael Boogerd en Rini Wagtmans tijdens een jubileumzitting in mei 2008 hun licht laten schijnen over de Acht. Het zijn niet meer dan de notulen van deze avond.