Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

63ste Jaargang - april 2014

¶ Noortje Haegens, Foto- en videowerken, van 10 mei t/m 14 juni 2014 in Galerie Pennings, Geldropseweg 61-b (eerste etage) te Eindhoven.

Op de zaterdagen 19 en 26 april is de galerie gesloten.

www.galeriepennings.nl

www.noortjehaegens.com

www.noortjehaegens.blogspot.nl .

©Brabant Cultureel – april 2014

Noortje Haegens exposeert in Eindhoven

Het video- en fotowerk van Noortje Haegens is enerzijds meditatief, anderzijds nuchter en aards. Haar eerste solo-expositie in de Eindhovense Galerie Pennings vormt een mooie aanleiding voor een gesprek in haar atelier.

door Joep Eijkens

Het is even zoeken, daar aan de Teteringsedijk in Breda. Het opgegeven adres blijkt zich te bevinden op een bedrijventerrein waar ook Jeugdcircus Woenzini huist, en twee christengemeentes waaronder een voor Chinezen. Achterin doemt een complex op met diverse ateliers. Noortje Haegens deelt er een ruimte met haar collega Lisa Sore. De eerste maakt video- en fotowerken, de ander schildert. In beider werk speelt de eigen persoon een hoofdrol, maar er is een wereld van verschil tussen de twee.

Noortje Haegens met een van haar fotowerken. foto Joep Eijkens

Wandelen

Noortje Haegens werd in 1985 geboren in Steensel, een van de Acht Zaligheden in het zuidoosten van Noord-Brabant. ‘Een mooie omgeving die heel belangrijk is geweest voor wat ik nu maak,’ zegt ze. ‘Tijdens de academie ben ik veel gaan wandelen in de natuur.’ Ze volgde de afdeling Communicatie en Vormgeving op St. Lucas te Boxtel alvorens in 2007 te beginnen aan de Bredase kunstacademie St. Joost. ‘Ik was ook aangenomen voor Rietveld in Amsterdam, maar St. Joost ligt daar aan de rand van Breda zo mooi en in zo’n mooi gebouw. Als je kijkt naar mijn werk, is dat geen gekke keus.’

Ze koos op St. Joost niet voor fotografie en film (‘Die opleiding is in Breda vooral gericht op documentair werk’) maar voor beeldende vorming. In het tweede jaar vond ze wat ze omschrijft als haar ‘fundamentje’. In het kader van de opdracht om ‘een fotografisch dagboek’ te maken, besloot ze een deel van het Pieterpad te gaan lopen. ‘In mijn eentje, met een tentje,’ vertelt ze. ‘Daar is het begonnen. Ik ben gaan wandelen en fotograferen: dingen die ik tegenkwam, zelfportretten, de hele beleving van de reis.’

Drie maanden was ze onderweg. ‘Ik fotografeerde allerlei dingen, landschappen, een stuk schapenvacht in een heg, mijn eigen schaduw, spreeuwenwolken – prachtig heb ik die vastgelegd – maar bijvoorbeeld ook: hoe zet je je tent op. Ik weet nog van een koude nacht, ik hoorde in de verte het geluid van carnaval en ik kon maar niet slapen. Toen heb ik mijn toestel gepakt en ben ik mezelf gaan fotograferen in dat tentje.’ Een ander was misschien opgestaan om een kijkje te nemen bij de carnavalsvierders. Maar niet zij. ‘Alleen zijn is belangrijk.’

Videostill uit 'Intuïtieve werkelijkheid' (2014) van Noortje Haegens. 

  Grotere weergave 

Ervaren

In 2011 studeerde Noortje Haegens af met een video-installatie. ‘Video is er in het derde jaar bijgekomen. Maar dan wel video met een fotografisch karakter, omdat het beeld steeds in een vaststaand kader gefilmd wordt.’ Haar afstudeerwerk noemde zij ‘Experiencing yourself experiencing’ wat ze vertaalt als ‘Ervaren jezelf ervaren’. ‘In dat dubbele experiencing zit een extra beleving en de eerste letters van de Engelse woorden staan voor eye, dus oog.’

Het valt nog niet mee om aan iemand die er niet bij was uit te leggen hoe het kunstwerk in elkaar stak. Duidelijk is wel dat de bezoeker een donkere, met hoogpolig tapijt bedekte ruimte betrad waar ‘klankschaal-achtige geluiden’ klonken en waar twee video’s naast elkaar te zien waren, Eye 1 en Eye 2. Haegens laat op haar laptop de videoloops zien, filmpjes die steeds aan het einde weer opnieuw beginnen. Op het eerste zien we een donkergeklede vrouw uit de mist opdoemen en heel langzaam, voetje voor voetje, dichterbij komen, wadend door het water van een bosven, totdat ze buiten beeld geraakt en enkel nog kringen achterlaat – om na verloop van tijd weer uit de mist te voorschijn te komen en diezelfde tocht opnieuw te maken.

De vrouw is de kunstenares zelf en dat geldt eveneens in Eye 2 waarin we haar silhouet op de rug zien, gezeten op een zelfgebouwd vlot, varend langs een landschap met bomen.

Tranen

Het werk riep bij de bezoekers van de eindexamenexpositie diverse reacties op, zegt ze. ‘De mooiste reactie was van een vrouw die met tranen in de ogen naar buiten kwam. Dat kan me nog steeds raken. “Is dat werk van jou?” vroeg ze. Zelf kreeg ik ook tranen in mijn ogen.’

- Is dat ook wat je in het algemeen met je werk wil bereiken?

‘Nou, ik hoop wel dat ik iets los maak. Een stuk rust, dat is mijn eerste intentie, en stilte... Als een bezoeker rust en stilte ervaart, dan gebeurt er iets.’

- Rust en stilte kun je zo al ervaren in de natuur zelf. Daar hoeft toch geen kunstwerk aan te pas te komen?

‘Het gaat niet alleen over stilte en rust, het gaat om beleving en die wil ik met anderen delen. Ik denk dat de maatschappij het nodig heeft, dat stukje bewustzijn, het helemaal naar binnen keren. En ik hoop daaraan bij te dragen.’

Filmstill uit video zonder titel (2014) van Noortje Haegens.

Kloosterhotel

Op het moment van het interview heeft de Bredase kunstenares net een periode van drie maanden achter de rug waarin ze te gast was in het gastatelier van het door de Fraters van Tilburg geïnitieerde kloosterhotel ZIN in Vught. Het was voor haar een manier ‘om nog meer tot de kern van mijn werk te komen. Ik ben er intensief opgetrokken met de vier fraters die daar nog wonen, at ook elke avond met hen mee. Het leuke is: je bent daar welkom maar je hoeft niets. Er is geen druk om iets te maken. Minstens vier uur per dag ging ik wandelen in de omgeving. Daarnaast deed ik mee met de meditaties.’

Er mag dan geen druk zijn geweest om te produceren, er is heel wat uit haar handen gekomen. ‘Ik heb vijf videowerken gemaakt en vijf fotografische werken. Ja, ik ben in Vught weer teruggekeerd naar de fotografie.’ Ze laat een foto zien van haarzelf te midden van een wirwar van takken en boomwortels. ‘Ik zie mezelf hier als geworteld in de natuur. Mijn werk is aan de ene kant meditatief, aan de andere kant heeft het iets nuchters, iets aards.’

Geluiden

In de Moerputten, een vlakbij ’s-Hertogenbosch gelegen natuurgebied waar ze vaker naartoe gaat, heeft ze een video opgenomen waarop te zien is hoe ze vlak boven het water van een ven schommelt. Daar is geen digitale truc aan te pas gekomen, zo blijkt. ‘Ik heb die schommel zelf aan de brug van het Halvezolenlijntje, zoals het daar heet, gehangen. Als je gewoon lopend over die brug naar het meer kijkt, krijg je er geen grip op. Door die schommel lukt het me dichter bij de omgeving te komen.’

Een ander werk waarop ze staand in een waterplas te zien is, doet aanvankelijk denken aan een foto, totdat je de kleine rimpelingen ontdekt die af en toe het wateroppervlak in beweging brengen. Er is – zoals steeds bij haar videowerk – geluid onder gezet dat ze zelf heeft opgebouwd uit verschillende elementen: sterk vertraagde popmuziek, een machinegeluid uit het Textielmuseum in Tilburg, geruis van de zee en de klanken van een harmonium. ‘Geluid is heel belangrijk voor mijn werk, de beleving wordt daardoor versterkt.’

Filmstill uit de video 'Heen en weer'(2014) van Noortje Haegens.

Weerspiegeling

- Het valt me op dat vrouw en water vaak terugkeren in je werk.

‘Dat klopt,’ zegt ze lachend. ‘Vrouw omdat ik het zelf ben en ik geen model wil inzetten, omdat er dan geacteerd wordt. Het gaat om mijn individuele beleving. En water trekt me aan, ook vanwege de weerspiegeling die jezelf laat zien. De confrontatie met jezelf. Het is ook om mezelf te confronteren dat ik in de winter ga wandelen als het koud is, op zoek ga naar weerstand. In de winter komt het landschap bloot te liggen, die naaktheid spreekt me aan.’

- Over naaktheid gesproken, zou het misschien interessanter zijn als je – zoals wel vaker gebeurt bij videokunstenaars – ongekleed zou optreden in je videowerk?

‘Ik heb het wel geprobeerd, maar nee, dat heeft het beeld niet nodig. Ik toon mezelf ook vaak meer als een silhouet. Het gaat niet om mij, maar om een persoon in een landschap. De kijker kan zich dan meer identificeren.’

We krijgen het nog eens over haar verblijf in Vught. Ze kijkt er dankbaar op terug. ‘Ik ben gegroeid als mens. Het heeft me nog meer rust en vertrouwen gegeven, ik heb mezelf meer geaccepteerd. Een heel warm, tevreden gevoel.’

Ook financieel heeft het haar wat opgeleverd. Ze verkocht in Vught een fotowerk en een videowerk.

Lapland

Zoals de meeste kunstenaars van haar generatie kan Haegens niet leven van haar werk. Ze heeft twee baantjes: ‘Ik werk als suppoost in het MOTI (het vroegere Graphic Design Museum in Breda; red.) en als filmoperator bij Chassé Cinema. Dat laatste is voor mijn eigen werk natuurlijk ook fijn, want ik kan alle filmhuisfilms in mijn eigen tijd kijken.’

In mei en juni 2014 heeft ze haar eerste solo-expositie in Galerie Pennings. Maar minstens zo nieuwsgierig kijkt ze uit naar haar verblijf in Lapland in september en oktober. Ze gaat er naartoe in het kader van het uitwisselingsprogramma ArtSwap. ‘Ik ga daar wandelen van hut naar hut, en alle apparatuur moet mee natuurlijk. Er komen ook beren en wolven voor, dus het is best spannend. De tijd van het jaar is goed omdat het licht dan mooi moet zijn en omdat je dan ook weinig last meer zult hebben van insecten.’