Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

63ste Jaargang - april 2014

Flora. foto Andreas von Einsiedel

¶ ‘Medici. Een vorstelijke wereld van papier’ t/m 15 juni 2014 in Breda’s Museum.

www.breda-museum.org

www.isabelledeborchgrave.com

Woensdag 14 mei 2014 geeft cultuurhistorica Helma van der Horst een lezing over het werk van Isabelle de Borchgrave, de kostuumgeschiedenis van de 15e tot de 18e eeuw, het ontstaan van de Renaissance en over de familie de Medici.

Aanvang 14.00 uur. Kosten € 7,50.

Inschrijven via info@breda-museum.nl

©Brabant Cultureel – april 2014

De familie de Medici in Breda

Een hoedje van papier, dat kennen we, maar kleding van papier lijkt een futuristische gedachte. Dat het tegendeel waar is bewijzen de historische kostuums die Isabella de Borchgrave van papier maakt en die nu te zien zijn in het Breda’s Museum.

door Muriel Boll

Wie wel eens een portret van Catharina, Lorenzo of Cosimo de Medici heeft gezien, herinnert zich gewaden en jassen van prachtig geweven stoffen in de mooiste kleuren, met bontranden, hermelijn, mooie borduursels en ragfijne kanten kragen. Welnu, die elegante, vorstelijke couture uit de renaissance valt nu te bewonderen in Breda’s Museum. Alles uitgevoerd in... papier!

Maria de Medici, die maar zeventien jaar is geworden, staat er in een jurk van blauw, wit en goudgalon. Eleonora van Toledo, getrouwd met Cosimo I, met een gevlochten netwerkje van parels in de vierkante halsopening en goud en parels om haar haar. Lorenzo, il Magnifico, ziet er inderdaad magnifiek uit, met een heupstukje van gouden schubjes op zijn rok. De scheppingen van Isabelle de Borchgrave zijn fascinerend.

Isabelle de Borchgrave, een drietal Medici-kinderen. foto Andreas von Einsiedel

Couture

De Brusselse kunstenares Isabelle de Borchgrave opende al op haar zeventiende een klein coutureatelier. Daar ontwierp ze jurken voor vriendinnen en verkocht ze mooie spullen: bijous, sjaals, jurken in bijzondere stoffen als vilt, leer en zijde. Die stoffen beschilderde ze zelf.

Op jonge leeftijd ging ze naar het Centre des Arts Décoratifs en leerde daar de klassieke schildertechnieken. Haar schilderijen werden regelmatig geëxposeerd, ze ontwierp kleding- en interieurstoffen en voor de beroemde porseleinfabriek Gien een uitbundig zomers servies.

In 1994 bezocht De Borchgrave de grote overzichtstentoonstelling van Yves Saint Laurent in New York. Daardoor kwam ze op het idee om zelf couture te gaan maken, maar dan van papier. Het moest een soort historisch overzicht worden op het gebied van kleding. Ze maakte een schitterende Elizabeth I-robe die in het Londense Victoria & Albert Museum is tentoongesteld, en japonnen zoals Watteau die schilderde. Steeds van papier. En met die papieren mode is ze doorgegaan.

Eleonora van Toledo. foto Andreas von Einsiedel

Schilderijen

Het papier krijgt eerst een laag kleur in gouacheverf, daarna wordt het met de hand beschilderd of worden er met behulp van stencils damast- of andere patronen op geverfd. Voor sluiers, manchetten en kragen gebruikt ze heel dun, teer papier dat op tissues lijkt en dat heel soepel valt. De fijnste kragen en manchetten zijn gemaakt van heel smalle afsnijdsels van grof golfkarton die ze op de zijkant legt, zodat door de golfjes en gaten iets als kant ontstaat, zeker als het wit wordt geverfd. Doordat het makkelijker wijd uit blijft staan geeft de papieren kleding vaak een mooier silhouet dan echte stof.

Gekleed en casual in Breda’s Museum. foto Piet den Blanken

De kleding die in het museum is te zien, is gemaakt naar kleding zoals die op schilderijen is afgebeeld. Er is bijvoorbeeld een mooie Flora van het bekende schilderij La Primavera van Botticelli. Met groene guirlandes waarvan de blaadjes aan de ene kant in een andere kleur groen zijn beschilderd dan aan de andere kant. Johannes VIII Palaeologus, keizer van het Byzantijnse Rijk, is zeer modieus gekleed in zijden goudbrokaat met bontranden, daarop een ceintuur van goud en cameeën, en met weelderige krullen en ringbaard. Het witte paard waarop hij zit, heeft paardentuig in rijk geweven brokaat. Er zijn prinsen met prachtige kuiten in rode laarzen en gouden sporen, fantastische hoeden en kronen. Juwelen van goudkleurig crêpepapier en geschilderde edelstenen en papieren parelkettingen.

Maria de Medici. foto Andreas von Einsiedel

Personen

In een aparte ruimte van het museum is een studio van De Borchgrave in het klein te zien. Er liggen rollen papier, lappen, je kunt voelen hoe soepel een en ander is, en er staan potten verf. Een filmpje laat zien hoe de kleding wordt gemaakt. Hoe de fijne plisseetjes ontstaan, de passementen. De kleding die je op de schilderijen ziet, is er niet meer, maar je zou kunnen zeggen dat de papieren kleding die weer tot leven brengt. De Borchgrave heeft de trouwjurk van Jackie Kennedy in papier nagemaakt voor de John F. Kennedy-Library. De echte jurk was helemaal dof geworden, in papier straalt hij weer.

De tentoonstelling laat niet alleen de historische kostuums zien, het museum geeft ook een toelichting bij de afgebeelde personen in tekst en soms door middel van een video. De bezoekers krijgen zo ook een goed idee van de Renaissance en van de rol die de Medici eeuwenlang in Italië en Europa speelden, van hun grote invloed. De familie had een bank, beheerde het geld van het Vaticaan en leverde drie pausen. De onvoorstelbare pracht die daarbij hoorde komt goed tot uitdrukking in de rijke kleding van De Borchgrave.

Zaaloverzicht in de tentoonstelling. foto Piet den Blanken