Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

63ste Jaargang - augustus 2014

Susan Reijnders. foto Gemma van der Heyden

¶ www.susanreijnders.com

Atelierroute in ’s-Hertogenbosch op 4 en 5 oktober 2014. Het atelier van Susan Reijnders bevindt zich in de Willem II-fabriek, Boschveldweg 471, ’s-Hertogenbosch.

De expositie Natuurlijk Evenwicht met Susan Reijnders, Marianne Benkö en Lydia Schröder, van 6 september t/m 4 oktober 2014 bij Galerie Hans Persoon in Domein Oogenlust te Eersel.

www.galeriehanspersoon.nl

Werk van Susan Reijnders is ook te zien bij Gallery Michael Goedhuis (gespecialiseerd in Chinese inktschilderkunst) in Londen.

©Brabant Cultureel – augustus 2014

Susan Reijnders verstaat de kunst van het inktschilderen

De schilderkunst van Susan Reijnders (1968) is een mooie mengeling van oosterse en westerse cultuur: de techniek van inkt op papier is Chinees, de bijna abstracte beeldtaal Europees. In september is haar werk te zien bij Galerie Hans Persoon in het nog nieuwe Domein Oogenlust in haar geboorteplaats Eersel.

door Irma van Bommel (tekst) en Gemma van der Heyden (foto’s)

In december 2013 was het werk van Susan Reijnders vertegenwoordigd op de Internationale Inkt Biënnale van Shenzhen in China. Zij was de enige westerse exposant. De reden daarvoor is dat deze techniek buiten China niet veel wordt toegepast. Eerder, in 2011, verbleef Reijnders in het kader van een uitwisseling in China als artist in residence. Aansluitend kwam daaruit een solo expositie voort in hetzelfde jaar in het Shenzhen Fine Art Institute.

Susan Reijnders, It is a beauteous evening calm and free, 2011. 68 x 138 cm.

Reijnders beschouwde het als eervol te mogen exposeren met werken van inkt op papier in een land waar men opgroeit met die techniek. Andersom waren de Chinezen verbaasd en verrast dat zij los kon komen van de traditionele onderwerpen als landschappen, de lotusbloem en bamboe en niet alleen koos voor nieuwe onderwerpen, maar ook de mogelijkheden van een bijna abstracte beeldtaal liet zien. Er was dus werkelijk sprake van een uitwisseling. Reijnders kon leren over een eeuwenoude techniek, de Chinezen konden van haar leren hoe je tot vernieuwing in de kunst komt.

Op de Biënnale van 2013 waren zowel traditionele werken te zien als ‘verwesterde’ werken. De catalogus toont aan dat geen enkel werk zo abstract was als dat van Reijnders.

Susan Reijnders met studenten van de Inktpaint Class, Universiteit van Shenzhen nadat ze haar werk op de expositie hebben bezichtigd. foto familie Reijnders. 

Oesters

Tijdens haar periode als artist in residence werkte ze twee onderwerpen uit: tropische planten en oesters. Oesters was een onderwerp wat nog door geen enkele Chinees tot onderwerp was gekozen. De oesterteelt fascineerde haar enorm. Oesters worden gekweekt aan touwen die vanaf vlonders in het water hangen, of langs kabels die in het water hangen en blijven drijven door blauwe jerrycans. In een aantal werken is het blauw van de jerrycan terug te vinden. De serie toont de wereld onder water. Ook dat was in China niet eerder vertoond.

Reijnders maakt eerst foto’s van haar onderwerpen. Deze groepeert ze soms tot drieluiken of in groepen van vier. Ook deze foto’s vond het museum in Shenzhen interessant, niet alleen vanwege de onderwerpkeuze (haar westers blik), maar ook om te zien welke stappen Reijnders maakt om tot abstractie te komen. Naar de foto’s maakt Reijnders eerst realistische schilderingen. Na vele versies komt ze tot een bijna abstracte schildering die alleen nog de essentie van het onderwerp toont.

Susan Reijnders, Visibility, 2011. 68 x 138 cm.

Susan Reijnders. foto Gemma van der Heyden

Expressie

Susan Reijnders volgde eind jaren tachtig, begin jaren negentig haar opleiding aan AKV|St. Joost te Breda en de Academie voor Beeldende Kunst te ’s-Hertogenbosch. Hier leerde ze weinig technieken, maar des te meer over vrije expressie. Het kunstonderwijs in China is voor wat betreft inkt op papier nog erg traditioneel. Daar ligt de focus juist op techniek. Studenten moeten eindeloos het werk van de oude meesters kopiëren, net zolang tot ze de techniek beheersen. Maar zo’n technische opleiding remt de ontwikkeling naar een vrije expressie en een moderne beeldtaal.

Na haar academietijd ging Reijnders in de leer bij de Chinese inktschilder Zhou Jun. Deze gaf les in Den Bosch. Omdat het inktschilderen is gelieerd aan kaligrafie is het een techniek die je niet eenvoudig onder de knie krijgt. Het vergt jaren training. In tegenstelling tot een schilderij van olieverf of acrylverf, waar je foutjes kunt wegwerken door er overheen te schilderen, moet de tekening bij een inktschildering op papier meteen goed zijn; er is geen verbetering mogelijk. Bij het inktschilderen maakt de witte achtergrond, het uitgespaarde papierwit, wezenlijk deel uit van het kunstwerk. Het zorgt voor ruimtelijkheid en levendigheid.

De traditionele Chinese schilderkunst kent geen gebruik van perspectief en schaduwwerking. Wat in werkelijkheid achter elkaar staat, bijvoorbeeld bergen, wordt in de traditionele Chinese schilderkunst boven elkaar geplaatst.

Het Westers oog staart naar één punt, het Oosterse zweeft over de werkelijkheden.

Onder invloed van de westerse kunst is perspectief en schaduwwerking inmiddels toegetreden tot de Chinese inktschilderkunst.

Traditioneel is de zwarte inkt overheersend, kleur is ondergeschikt. Reijnders laat in haar werk juist wel kleur toe. Ze gebruikt weliswaar gematigde kleuren, samengesteld uit een Chinees kleurenpalet van veelal aardse tinten afkomstig van minerale pigmenten. Deze verf kan ze vanuit China meenemen in poedervorm of in blokjes. Maar in Den Bosch heeft ze zich middels cursussen verdiept in oude schildertechnieken en heeft ze geleerd zelf verf te maken, caseïneverf.

Reijnders maakt haar schilderingen op xuan papier, vervaardigd uit de vezel van de moerbeiboom. Het is zo dun als sigarettenvloeitjes. De zwarte inkt en de gekleurde aquarelverven vloeien naar mate je meer water toevoegt uit over het dunne papier en trekken er direct in. Het geeft een speciaal effect. Daarentegen vergt het maken van een strakke, rechte streep behendigheid, kracht en snelheid. Het zijn deze details die alleen opgemerkt en gewaardeerd worden door kunstenaars die dezelfde techniek hanteren, veelal Chinezen dus.

Susan Reijnders, Soft shell, 2011. 68 x 138 cm.

Doubleren

Als een schildering klaar is, moet het papier eerst opgespannen worden. Door het vele vocht gaat het immers rimpelen. Als het na zo’n drie maanden (!) droog is kan het worden ingelijmd en opgeplakt (gedoubleerd) op steviger papier of op een linnen ondergrond. Het is een bewerkelijke en moeilijke techniek, een vakmanschap apart.

Van de twee series die zij tijdens haar periode als artist in residence in China maakte, oesters en tropische planten (en bomen), zal Reijnders in Oogenlust vooral de serie tropische planten tonen omdat deze zo goed past bij de locatie. Voor deze serie heeft ze ingezoomd op het onderwerp. Er wordt slechts een detail van een plant weergegeven, de essentie. Het werk van Reijnders is heel poëtisch. Er mag wat te raden blijven.

Reijnders werkt drie dagen in de week als vormgever bij het Brabants Dagblad. Haar overige tijd besteedt ze zoveel mogelijk aan haar vrije werk. Haar atelier bevindt zich in Den Bosch in het net opgeknapte complex Willem II-fabriek.

Susan Reijnders. foto Gemma van der Heyden