Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

63ste Jaargang - oktober 2014

Flaircks Sylvia Houtzager. foto Gemma van der Heyden

¶ www.flairck.nl

©Brabant Cultureel – oktober 2014

Flairck en ‘de lady’ zijn terug

Flairck is terug aan het muzikale front. De folkgroep die vanaf de jaren zeventig internationale faam verwierf, bezoekt vijfenzeventig theaters met de show The Lady’s Back en brengt daarnaast een gelijknamige dvd en cd uit. ‘In de pauze moeten we met z’n drieën aan de zuurstof.’

door Rinus van der Heijden

Nou nee, weg geweest is Flairck eigenlijk niet. Althans niet naar eigen zeggen van leider, gitarist en medeoprichter Erik Visser. ‘Ik ben altijd bezig gebleven, nooit gestopt. Het laatste programma met zigeuners van de Basily-familie hebben we in drie seizoenen honderd keer opgevoerd.’ Violiste Sylvia Houtzager zegt het wat preciezer: ‘Erik is altijd verder gegaan. Maar vanaf begin dit jaar zijn we met zijn drieën dit programma, The Lady’s Back gaan bedenken. Daar gaan we dit najaar en winter vijfenzeventig keer de theaters mee in.’ De drie zijn de harde kern van Flairck: Visser, Houtzager en Peter Weekers, fluitist en in 1978 medeoprichter van de groep. En nu aangevuld met de Mexicaanse basgitarist /gitarist Pablo Ortiz.

Flairck aan het slot van het concert in Sittard met vlnr Peter Weekers, Sylvia Houtzager, Erik Visser en Pablo Ortiz. foto Gemma van der Heyden

Als geheugensteuntje eerst maar even een korte terugblik op de roerige geschiedenis van Flairck. In 1978 brachten de gitaristen en broers Erik en Hans Visser – geboren in Ulvenhout – fluitist Peter Weekers en violiste Judy Schomper de lp ‘Variaties op een dame’ uit. De Variaties werden vertolkt door de spil waar Flairck om draait: fluit, viool, gitaar en basgitaar. Platenmaatschappij Polydor distribueerde het album meteen in vijfenveertig landen en dit bleek een ongekend succes: het album behaalde maar liefst dubbel platina. In de winter van 1978 verliet Judy Schomper de groep. Haar plek werd ingenomen door Sylvia Houtzager.

Succesjaren

Flairck bracht vanaf de start vijfentwintig cd’s en theaterprogramma’s uit en verzorgde zo’n 2500 concerten. In de succesjaren, die lagen tussen 1985 en 1990, werden tournees ondernomen naar het Verre Oosten, de Verenigde Staten, Chili en door geheel Europa. De groep kreeg vele onderscheidingen, waaronder in 1989 de Gouden Harp en ook enkele Edisons. Sylvia Houtzager verliet Flairck na twaalf jaar, Peter Weekers met enkele tussenpozen. Vorig jaar besloot de harde kern om met Flairck weer terug te keren naar de muziek waarmee het ooit allemaal begon. The Lady’s Back is daar het tastbare resultaat van. Het nieuwe programma betekent een terugblik op de veertig jaar dat de groep bestaat.

Erik Visser. foto Gemma van der Heyden

In het theater The Lady’s Back wordt op het podium gebracht zonder toevoeging van video, omdat de groep het vooral kaal wil houden. ‘We brengen een serie interessante stukken die een bepaalde chronologische volgorde hebben, met als onderwerp de levensloop van Flairck,’ zeggen Erik Visser en Sylvia Houtzager. ‘In de voorstelling wordt dat uitgebeeld in de levensloop van de mens. Het wordt een vrij sober geheel, omdat we de aandacht uitsluitend op de muziek willen richten. We gaan in een ruk door naar het einde. Het publiek krijgt weinig gelegenheid om te applaudisseren. En in de pauze moeten wij drieën aan de zuurstof. Ik krijg niet eens tijd om mijn viool te stemmen,’ lacht Sylvia Houtzager.

De voorstelling gaat tweemaal vijftig minuten duren. ‘De basis rust op oud werk. Het laatste half uur worden er nieuwe stukken gespeeld. Zo hebben Peter en ik het altijd gedaan,’ licht Erik Visser toe. ‘De muziek gaat van folk tot ingewikkelder stukken en zelfs dissonanten. Bij wijze van grap hebben we ook jazz – volksmuziek van Amerika – toegevoegd, daar eindigen we mee.’

The Lady’s Back is een bombardement aan kleuren en allerlei soorten muziek. Sylvia Houtzager bespeelt naast de viool ook een harp en gaat met Peter Weekers een percussieduet aan. Waarbij ze ook nog eens als tapduo oer-Hollandse klompen in beweging brengen. Weekers bespeelt allerlei fluiten, maar ook een doedelzak en hij zingt. En hoe. De twee gitaristen houden zich weliswaar bij hun stiel, maar zij verkennen de verste uithoeken van hun instrument. De show is geënt op een groot publiek, terwijl ook ware muziekliefhebbers volop worden bediend.

Sylvia Houtzager in de kleedkamer. foto Gemma van der Heyden

Terugkeer

Of de titel van de nieuwe show, The Lady’s Back, ook te maken heeft met de terugkeer van Sylvia Houtzager? ‘Jazeker, zoals Sylvia ook terug komt in de titel van onze eerste plaat ‘Variaties op een dame’. Sylvia is hier de lady die nu weer een prominente plaats binnen Flairck komt innemen. Met ‘the lady’ bedoelen we ook de vele vriendinnen die ons de rug toekeerden. Onze muziek gaat altijd over drie zaken: vrouwen, drank en muziek en wel in deze volgorde. De drie elementen handelen niet alleen over seks, drugs and rock’nroll, maar gaan over alle lagen van de betekenis van die woorden. Wat drank betreft bijvoorbeeld over moedermelk. We denken in blokken van zeven jaren: na de moedermelk komt de limonade, daarna het bier en de wijn,’ lacht Erik Visser.

The Lady’s Back vergde honderd repetities. Driekwart van het oude werk is opnieuw gearrangeerd. ‘We moeten dus veel onthouden en dat vergt een enorme concentratie. Zal wel aan de leeftijd liggen. We deden zes try-outs om er zeker van te zijn dat we alles konden onthouden. Vanaf 1 september hebben we dag en nacht gewerkt en op 13 oktober ging de show in Breda in première,’ vult Sylvia Houtzager aan.

De aanloop naar Flairck begon al in 1976 toen de twintigers Peter Weekers en Erik Visser begonnen te componeren en bandleden gingen zoeken. In 1978 kwam de groep van de grond; violiste Judy Schomper uit de eerste bezetting ging weer studeren en Sylvia Houtzager nam met graagte haar plaats in. ‘Na ongeveer vijftien jaar ben ik met Flairck gestopt,’ zegt de violiste. ‘Ik verveelde me daarna geen moment, want ik kreeg twee kinderen die ik in mijn eentje opvoedde. Ik speelde in het Noordhollands Philharmonisch Orkest, deed veel evenementen en speelde met het Rosenberg Trio. Maar door de recessie stortte het hele evenementencircuit in. In april vorig jaar belden Erik en Peter: of we het nog een keer zouden proberen met Flairck. Ik zei: Waarom niet?’

Sylvia Houtzager (in de ballon) met floormanager Jasper de Laat. foto Gemma van der Heyden

Keltisch

De muziek van Flairck is vanaf het begin akoestisch. Het is een mengeling van klassieke muziek met Europese ritmiek en Keltische melodielijnen. Dat laatste aspect is een logisch gevolg van Erik Vissers voorliefde voor Ierland. ‘Als jonge hippie reisde ik veel. Ik kwam terecht in Ierland en toerde er vele jaren. Ik woonde er twee jaar toen Peter Weekers naar Dublin kwam om te vragen of we geen akoestische band konden beginnen met muziek uit de richting waar ik al veel mee te maken had in Ierland. Van de bezetting viool, fluit en gitaar had in Nederland nog niemand gehoord. Men sloeg er van verbazing achterover. Terwijl dat in Ierland al eeuwenlang dagelijkse kost is. Voor ons betekende dat een gat in de markt. We hadden goed naar Scandinavië en Oost- en Zuid-Europa gekeken. We gebruikten de ritmiek uit Oost-Europa en de melodie uit Keltische streken.’

Erik Visser. foto Gemma van der Heyden

En ja, hoe omschrijf je nu eigenlijk de muziek die Flairck maakt? ‘We speelden een tijd met Georges Moustaki. Die noemde ons concept ‘musique de chambre en plein air’, kamermuziek voor de openlucht dus. Iemand anders kwam met symfonische volksmuziek. En Paul de Leeuw omschreef het als adhd-folk,’ lachen Visser en Houtzager.

De samenwerking met Georges Moustaki kwam tot stand toen de Frans-Egyptische zanger Flairck zag en hoorde spelen in Carré in Amsterdam. ‘Hij kwam op ons af om te vertellen hoe fantastisch hij het vond,’ herinnert Erik Visser zich. ‘In een van zijn huizen aan de Côte d’Azur repeteerden we. Daarna hebben we drie weken in een theater in Parijs gespeeld.’

Een hele tijd schuwde Flairck het gebruik van theatrale effecten niet. ‘We doen die dingen nog wel,’ zeggen Houtzager en Visser, ‘maar alleen nog vanwege het beeld. Je moet die zaken niet overdrijven, dan wordt het circus. Op deze leeftijd moet je alleen nog met muziek omgaan,’ zeggen de zestiger en bijna-zestiger.

Peter Weekers. foto Gemma van der Heyden

Zigeunerfamilie

Flairck heeft het avontuur nooit geschuwd. Het speelde met de zigeunerfamilie Basily, waagde zich aan een opera-achtige voorstelling als De Gouden Eeuw, aan een heuse volksopera en zette een orchestrion in. Wat dat dan voor iets mag zijn? ‘Het is een mechanisch instrument dat als een orkest moet klinken, op basis van een pijporgel. Het Boekorgelmuseum heeft de pijpen gemaakt, de bekende firma Decap uit België de elektronica. Aan het instrument zat ook een accordeon en die gebruiken we nu weer in The Lady’s Back.’

Behalve aan avontuur ‘doet’ Flairck ook aan improviseren. ‘Ik niet erg veel,’ biecht violiste Houtzager op. ‘Maar Peter en Erik improviseren hele stukken. In de muziek zitten structuren die telkens op een andere manier worden ingevuld. De stijl van vioolspelen bij Flairck is de mijne. Die is heel ingewikkeld. Als je klassiek geschoold bent is er sprake van heel afwijkende ritmes. Die krijg je niet gemakkelijk onder de knie, je moet er aanleg voor hebben.’

Erik Visser spreekt van ‘hele complexe muziek. Zij heeft raakvlakken met die van Frank Zappa. Wij met z’n drieën hebben zo’n stijl ontwikkeld, dat er moeilijk musici zijn te vervangen. Dat houdt wel in dat als we er honderd procent energie in proppen, de hele zaal plat gaat. We hebben heel hard gewerkt aan een goed geluid. Licht en geluid hebben we altijd zelf geregeld.’

Klassieke muziek is een onderdeel van het Flairck-concept. ‘We hebben al met vijf verschillende orkesten gewerkt. Dat ging van het Metropole Orkest tot Het Brabants Orkest en het Gelders Orkest. Op dit moment zijn we in gesprek met de philharmonie zuidnederland. Wij hebben daar een voorstel neergelegd waarvan we nog niet weten hoe er op wordt gereageerd.’

Sylvia Houtzager met de geluidstechnicus Frans Ockeloen. foto Gemma van der Heyden

Jeroen Bosch

Tot slot: Flairck deed in 2001 een project rond Jeroen Bosch: Circus Jeroen Bosch. Een bijdrage aan het Nederlandse Hieronymus Bosch-jaar. Vanzelfsprekend wordt de groep dus in 2016 ook weer gevraagd voor het project Jheronimus Bosch 500, waarin de vijfhonderdste sterfdag van de Bossche schilder wordt herdacht? ‘Nee,’ zegt Erik Visser, ‘we zijn niet benaderd en dat verbaast me ten zeerste. Ik weet veel van Bosch, bovendien zouden we onze voorstelling van toen zo weer tevoorschijn kunnen halen. Wij stonden toen echt in die schilderijen te spelen. We maakten die voorstelling destijds speciaal voor ’s-Hertogenbosch en speelden ’m twee seizoen. Dus waarom niet nog een keer?’

Gezamenlijke soundcheck. foto Gemma van der Heyden