Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

63ste Jaargang - oktober 2014

¶ ‘Ria van Eyk. Een oeuvre’, t/m 30 november 2014 in De Pont, Tilburg.

www.depont.nl

https://www.youtube.com/watch?v=0yL4TPVcs10

©Brabant Cultureel – oktober 2014

Beeldende Kunstprijs 2014 voor Ria van Eyk

Op 20 augustus 2014 kreeg Ria van Eyk de Beeldende Kunstprijs 2014 van het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant uitgereikt door de Commissaris van de Koning. Ze ontving deze prijs voor haar consistente en uitgebalanceerde oeuvre en de even heldere als krachtige uitgangspunten: ‘raster, ‘kleur’, ‘lijn’ en ‘licht’.

door Muriel Boll

‘Het oeuvre van Ria van Eyk kenmerkt zich door eenvoud en helderheid in vorm en materiaal, zowel in de textielkunst als – vanaf halverwege de jaren tachtig – in haar schilderijen. Bijzonder is ook haar zoektocht naar het spanningsveld tussen pure vorm en persoonlijke lyriek.’ Zo luidde de omschrijving van het werk zoals uitgesproken bij de uitreiking van de prijs. ‘Voor de kleuren in haar oeuvre gaat Van Eyk steeds weer uit van de kleuren van het spectrum, en zwart en wit.’

Die kleuren op zich zorgen al voor helderheid. De duidelijke lijnen, vaak rasters, die zij gebruikt, versterken het beeld nog eens. Zo ontstaan reeksen en een mooi ritme: steeds weer wikt en weegt de kunstenares als het gaat om afmetingen en afstand. Deze methode levert zuiver werk op. Er kan niets meer bij en er kan niets uit weg.

Ria van Eyk, Sterrenhemeltapijt, 1997-1998, Paleis op de Dam. Tapijt van 600 vierkante meter. fotograaf onbekend

Sterrentapijt

Wie haar werk wil zien kan tot en met 30 november 2014 terecht in museum De Pont in Tilburg. Van Eyk (Venlo 1938) werd vooral met deze prijs beloond omdat zij één van de eersten was die zich bezighielden met de ontwikkeling van de abstracte textielkunst, die in de jaren zeventig van de vorige eeuw inzette.

Een van Van Eyks mooiste creaties vind ik het nachtblauwe Sterrentapijt (1996-1998), dat zij in opdracht van de Rijksgebouwendienst ontwierp voor het Paleis op de Dam. Daarvoor ging ze uit van een vage afbeelding van de aarde zoals je die ziet op een kaart in de atlas – het is ook Atlas die op het randje van het Paleis staat, met de aarde op zijn schouders – en daar overheen heeft ze een sterrenkaart gelegd. Zo heeft de komeet Hale-Bopp eind vorige eeuw het heelal gezien. Het kleed ligt op de marmeren vloer van de Burgerzaal die het zeventiende-eeuwse wereldbeeld in drie ‘Heemels- en Aardkloten’ verbeeldt. In De Pont kun je studies voor dit tapijt zien in verf op glas. Van Eyk heeft meer textiele werken gemaakt in samenhang met een architecturale omgeving.

Tegenover de verfproeven worden twee vazen getoond, identiek van vorm maar met stippen in verschillende kleuren beschilderd. En dan, dan kom je bij enkele rasters van Van Eyk. In een raster, verdeeld in vierkantjes, heeft ze een aantal van die vierkantjes opengesneden en een aantal dichtgelaten, zodat een patroon ontstaat. In andere rasters, soms op een punt staand, soms een rechthoek in een rechthoek, zijn de vierkantjes elk met een kleur beschilderd – paars, rood, bruin, blauw. Daaroverheen is bladgoud gelegd. Bladgoud heeft nooit kaarsrechte randen, dat lukt domweg niet, het is te dun, met als gevolg dat flintertjes kleur onder het goud uitpiepen. Die kleuren zie je pas als je iets langer kijkt, en dan lijkt het net of ze door de reflectie van het goud gaan trillen. Heel mooi, zoals een strenge vorm toch vrijheid kan opleveren, die nog eens verhoogd wordt door de reflectie van licht op het goud.

Ria van Eyk, Reminiscentie aan Siena, 2009. Bladgoud en acrylverf op doek, 40x40x4 cm. foto De Pont

Siena

Het is vanwege dat licht, dat Van Eyk graag goud gebruikt, niet om de materiële of symbolische waarde; en ook omdat het eeuwig bestaand materiaal is waar mensen sinds de oudheid ontzag voor hebben. Dat heeft ze allemaal verwerkt in deze Reminiscenties aan Siena. Opvallende titel, omdat Siennese kunst uit de dertiende eeuw figuratief en verhalend was, terwijl Van Eyks kunst abstract en concreet is.

Dat licht belangrijk is voor Van Eyk vind je terug in een aantal robuuste vlakverdelingen in hout. Vierkanten met daarop in verschillende hoeken een driehoek gelijmd. De kopse kanten zijn elk in een verschillende kleur geverfd. Doordat de driehoeken steeds op een andere plek in het vierkant zijn geplakt, zorgen die kopse kanten telkens voor een andere zachtgekleurde reflectie op de ondergrond. Heel simpel, op het eerste gezicht niet opzienbarend, maar mooi om zo de werking van licht te laten zien.

Ria van Eyk, Europa, 1992/1993, Good luck or bad luck, tekening op papier, 65x50 cm. foto De Pont

Sereen

Het is een kleine maar interessante tentoonstelling in De Pont, sereen ook, die laat zien hoe Ria van Eyk steeds heeft vastgehouden aan dezelfde uitgangspunten. Soms roept haar werk herinneringen op aan Jan van Schoonhovens witte reliëfs. Schoonhoven heeft trouwens ooit dezelfde prijs gekregen, die toen nog de David Röell-prijs heette. Röell was directeur van het Amsterdamse Stedelijk Museum vóór Willem Sandberg. Hij was het die, heel modern, de museummuren wit liet verven.

Ria van Eyk heeft na haar studie aan de Academie voor Industriële Vormgeving in Eindhoven enkele jaren in Denemarken en IJsland gewerkt. Zo’n veertig jaar later bezocht zij IJsland opnieuw en deed verslag van die reis in een serie IJslanddozen. Op de linker binnenkant van de dozen zie je foto’s van een IJslands landschap dat je vertaald ziet aan de rechterkant, die toont de kleuren van het landschap in verf. Zo vallen het abstracte en het persoonlijke samen, iets waar de kunstenares naar streeft. Van Eyk was docent aan academies in Eindhoven, Krefeld (Dld.) en ’s-Hertogenbosch.

Ria van Eyk, Landschapsnotities De Berg Montgó, 1998. foto De Pont