Gewaagde posen in Heukelom

Op een rommelmarkt in Brussel vond ik ooit een foto-album van een begrafenis. Vanaf het moment dat de kist met de overledene in een lijkwagen werd gezet tot dat de kist de grond inging had de fotograaf alles keurig vastgelegd. Zodat de nabestaanden het allemaal nog eens terug konden zien. Of ze dat inderdaad ooit gedaan hebben, weet ik natuurlijk niet. In elk geval lag het album nu letterlijk op straat, op de Brusselse kasseien.

Het zou kunnen zijn dat u, die dit leest, ook wel eens zo’n menselijk document gevonden hebt of nog zult vinden. In dat geval mag u me altijd aanklampen. En het hoeft echt niet alleen over de dood te gaan natuurlijk. Ik zal een ander voorbeeld geven.

Het betreft een vijftal gekopieerde foto’s die ik in bruikleen kreeg van de Berkelse heemkundige Rinus van der Loo. Op alle vijf spelen twee vrouwenbenen een niet geringe rol. Vast staat dat de foto's gemaakt zijn in de jaren dertig van de vorige eeuw. En wel in Heukelom (tegenwoordig gemeente Oisterwijk) op het terrein van villa Zonlicht, ooit bewoond door een struise, boerse dame die bekend stond als de Russische Madame. Maar verder?

Ome Victor

Natuurlijk heb ik wel eens zitten fantaseren over die kleine serie foto’s. Favoriet was het verhaal van een al lang geleden overleden oom die graag fotografeerde en daarbij niet op de laatste plaats oog had voor vrouwelijk schoon. Ome Victor was een beetje het zwarte schaap van de familie. Hij werkte op het kantoor van de Oisterwijkse leerfabriek en ging af en toe jagen met de man van de Russische Madame. Hij was nooit getrouwd geweest maar had wel vaak vriendinnen. Dat zag ik aan de foto’s die van hem bewaard gebleven zijn. Sommige foto’s waren gemaakt tijdens dansavonden, maar meestal fotografeerde hij zijn minnaressen als hij met hen ging wandelen in de bossen van het Galgeven.

Met één vrouw echter had hij een speciale relatie. Je zou kunnen denken dat hij verliefd was op haar benen. En die benen zijn ook het belangrijkste in de serie die we hier laten zien. Waarom hij de vrouw over de auto liet lopen? Ik zou het oom graag willen vragen. Maar misschien ging het hem enkel om een goed voorwendsel om eens vanuit een andere hoek een blik te kunnen werpen op het lichaamsdeel dat hij het meest aantrekkelijk vond.

*

Bovenstaande tekst, inclusief het gefantaseerde deel, schreef ik jaren geleden, kort nadat ik de opmerkelijke foto's in bruikleen had gekregen van de eerder genoemde Rinus van der Loo. En er is nu een mooie aanleiding om ze te gebruiken voor de 50ste aflevering van deze rubriek.

Vorige maand vond namelijk in café Mie Pieters de presentatie plaats van een boek over de Russische Madame, geschreven door de in Oisterwijk geboren en getogen heemkundige Martin van der Waals uit Oss. Het kwam uit als deel 10 van de Oisterwijkse Historische Brochurereeks en is getiteld: De Russische Madame. Antonine Wilhelmine Eschauzier-Bersin – Een levenspad van Letland naar Heukelom. Het boek is mede interessant vanwege tal van bijzondere foto's uit lang vervlogen tijden die erin staan.

Een deel van die foto's is gemaakt door André (Dries) Eschauzier (1906-1997), zoon van de Russische Madame en een bekende naam uit de geschiedenis van de Nederlandse jazz. Hij wordt een fervent amateurfotograaf genoemd. Verschillende foto's komen ook uit de heemkundige collectie van Van der Loo. “Maar de foto's met die benen was ik kwijt geraakt”, zegt hij. “Ze zouden anders zeker in het boek gekomen zijn.”

Stalbenen

De Berkelse heemkundige is er zeker van dat ook deze foto's door Dries Eschauzier gemaakt zijn. “En ik denk dat die vrouw zijn eigen vrouw of verloofde is.” Lachend: “Nee, die benen zijn niet van Wilhelmina van Heukelom zoals ik de Russische Madame wel noem, die had stalbenen!”

Hoe is Van der Loo eigenlijk aan deze aparte fotoserie gekomen? “Begin jaren negentig ben ik eens op bezoek geweest bij Dries Eschauzier die toen in een appartement in Vught woonde”, vertelt hij. “Ik heb toen een paar foto's van hem gekregen en zijn werkster is daarna nog twee albums bij mij  komen brengen, waar deze vijf foto's ook bij zaten. Best gewaagde foto's, zeker voor die tijd. Nadat ik alles wat ik uit de albums wilde hebben, heb laten fotograferen door Frans van Ameijde, is de werkster ze weer op komen halen.” En hij begint herinneringen op te halen aan de te vroeg gestorven fotograaf Van Ameijde...

PS Voor mijn artikel over het boek van Martin van der Waals over de Russische Madame verwijs ik naar de site van Brabant Cultureel: https://www.brabantcultureel.nl/tag/russische-madame/