Joep Eijkens

De Tilburgse schietvrouw Ria van Dijk is uitgeschoten (1920-2021)

 

Deze aflevering van de rubriek Eigen weg wijkt in één opzicht af van alle andere afleveringen. Zoals de rubrieksnaam al aangeeft, gebruik ik uitsluitend foto's van eigen hand. Maar ditmaal wordt het een coproductie met Ria van Dijk. Zonder dat ze daar weet van heeft. Maar Luchtbuks Ria, zoals de Tilburgse ook wel genoemd wordt, zou daar geen bezwaar tegen hebben, denk ik. Op 18 november blies zij, 101 jaar oud, haar laatste adem uit na een rijk gevuld leven. Ze liet een unieke verzameling kermisfoto's na die zowel landelijk als internationaal bekend werd.. En het was die verzameling die leidde tot onze jarenlange vriendschap.

Ria was een stoere meid van 16 toen zij op 5 september 1936 in een schiettent op de Tilburgse kermis haar eerste kermisfoto schoot. Letterijk schoot, want voor de niet-ingewijden onder ons: een schutter moet raak schieten om een camera te activeren die een foto maakt van hem of haar plùs de al of niet toevallig ernaast staande mensen en eventuele voorbijgangers. In Ria's geval waren het vaak vriendinnen of familieleden en op zeker moment zelfs een 'fan-club'..

Ria ging bijna elk jaar wel naar de kermis – meestal in Tilburg – om weer minstens één trofee mee naar huis te kunnen nemen. Alleen tijdens de Tweede Wereldoorlog toen er écht geschoten werd, ging het jaarlijks terugkerende feestje niet door. En ook dat ene jaar toen ze tijdens de kermis in het ziekenhuis lag - al had een vriendin gelukkig wel gezorgd voor een geweer waarmee Ria vanuit haar bed kon oefenen op een schietschijf.

Zo ontstond een unieke collectie die in 2008 - nadat ik haar onder de aandacht had gebracht van Erik Kessels - te boek werd gesteld in zijn serie 'In almost every picture'.  Het jaar daarop werden de foto's aangekocht door het Stedelijk Museum Amsterdam – Centre Pompidou in Parijs viste achter het net – en oogsten in 2010 veel succes op het wereldberoemde internationale fotofestival Rencontres d'Arles. Ria reisde ook naar Arles en genoot met volle teugen. Sowieso had zij een groot talent voor genieten.

(voor het vervolg van de tekst: zie onder de hieronder geplaatste kermisfoto's van Ria die zij schoot in 1938, resp. 1954, 1969, 1973, 2010 (in Arles en Tilburg) en 2016.)

(vervolg van de tekst)

Op 24 juni 2020 vierde Ria haar 100ste verjaardag (zie de intro foto). Ondanks de corona-beperkingen werd het een geweldig feest. Het mooiste cadeau was misschien wel een heuse schiettent die neergezet was in de tuin van Het Laar, het servicecentrum waar de Tilburgse vrijgezellin vele gelukkige jaren sleet. Maar misschien genoot ze nog het meest van de meer dan 700 kaarten en brieven van mensen uit het hele land die haar feliciteerden.

Ja Ria, die jarenlang haar kost verdiende als zelfstandig gevestigd drogist, was een bijzonder mens. Eigenzinnig, nieuwsgierig, heel direct, buitengewoon geïnteresseerd in van alles en nog wat – niet op de laatste plaats in het snel veranderdend straatbeeld van haar geliefde geboortestad Tilburg. Verbazingwekkend was het te ervaren hoeveel mensen zij kende, compleet met gegevens over wie familie van wie was. Ze hield van beeldende kunst, ging graag naar de schouwburg, zong in een koor en maakte diverse reizen en uitstapjes met vriendinnen, tot op hoge leeftijd met haar eigen auto. Én ze was een groot liefhebster van witte wijn. Ik zie haar weer voor me op een zonovergoten caféterras, hartje Arles, waar ze een nieuwe fles liet aanrukken voor ons gezelschap. Niemand heb ik ooit zo verzaligd van wijn zien genieten als Ria van Dijk.

 De 'updated edtion'  van het boek dat in 2016 verscheen 'with 8 new shots'.

(vervolg van de tekst onder de hieronder geplaatste vier foto's die ik tussen 2010 (Arles) en 2017 van Ria maakte).

In de afgelopen jaren was op de Tilburgse kermis een steeds weer terugkerend ritueel te zien. Dan kwam Ria in haar rolstoel weer schieten, omringd door fotografen en cameraploegen van onder meer Tilburg TV, SBS6 en Omroep Brabant. De hoofdpersoon zelf vond het soms wat overdreven maar genoot er wel van. En na afloop was het steevast poffertjes eten.

Het schieten ging vanzelfspreken steeds moeilijker, maar de dienstdoende kermisexploitant wist daar altijd wel een mouw aan te passen zodat de Tilburgse schietvrouw steeds met minstens één nieuwe trofee huiswaarts kon keren, blij dat het haar weer eens gelukt was.

En nu is ze er niet meer. Hoewel.... dankzij haar 'kermis-selfies' zal ze beslist voort blijven leven. Als we vroeger door haar fotoboek bladerden – waarvan in 2016 een tweede druk verscheen 'with 8 new shots' – wees ze wel eens aan wie er ondertussen allemaal overleden waren. Nu is ook de schutter zelf uitgeschoten. De Tilburgse kermis zal het voortaan met één attractie minder moeten doen.

(De twee volgende  foto's maakte ik op 22 juli 2021 tijdens Ria's allerlaatste schietsessie op de Tilburgse kermis en op 17 november bij haar thuis).

Op 27 november namen familie en vrienden afscheid van Ria in het Tilburgs crematorium, preciezer gezegd in het Grand Café Ode aldaar. Ze werden traditiegetrouw onthaald met worstebood en koffie. Er was een mooie terugblik op tante Ria's leven, uitgesproken door haar neef Kees Zoontjens. Een vriend nam het woord namens de vriendengroep waar Ria vele jaren deel van uitgemaakt had.  Er was live muziek en zang van twee achterneven ( de bekende, licht melancholische Nocturne 20 in cis mineur van Frédéric Chopin en een nummer van Bob Dylan met de toepasselijke titel 'Forever Young'). Namens de Belgische tak van de familie deed ook Janine van Dijk haar zegje, waarbij zelfs de speciale zalf voor schrale babybilletjes de revue passeerde die Ria ooit als drogist ontwikkeld had.

En daarna werd het tijd om in de café-achtige ambiance nog veel meer herinneringen op te halen onder het genot van drank naar keuze en diverse hapjes waaronder uiteraard ook bitterballen, zoals tante Ria het al jaren geleden verordonneerd had. (Ze had een nog veel uitbundiger feest gewild, maar dat komt nog op haar 102de geboortedag, zo is de bedoeling).

Aan het einde van de bijeenkomst vormden de aanwezigen een lange rij en begonnen te klappen toen de kist met de overledene weggereden werd onder de overbekende klanken van de Tweede Waltz van Strauss. Mooi, op één van de witte sierlinten stond in gouden letters 'een laatste groet' van Leonie en Micky, de eigenaren van de schiettent waar Ria afgelopen zomer op de Tilburgse kermis haar laatste schot loste.

PS Voor een iets uitgebreider In Memoriam, zie: https://www.brabantcultureel.nl/2021/11/21/de-tilburgse-schietvrouw-ria-van-dijk-is-uitgeschoten/