|
Steenfabriek
Hendrikx in Gilze
deel 1: 1897 tot
1991
steenproductie
Ondernemer
Johannes Botermans is rond de vorige eeuwwisseling actief in zaken. Hij
bezit een schoenfabriek in Dongen, koopt de watermolen van Goirle en bouwt
rond 1897 een steenfabriek in Gilze aan de Alphenseweg 19. De kleilagen
rond Gilze blijken zeer geschikt voor de fabricage van baksteen en
Botermans zorgt in Gilze voor de eerste werkgelegenheid buiten de
agrarische sector. De fabricage van baksteen is zwaar werk,
seizoensgebonden en slecht betaald, maar veel te kiezen was er in die tijd
niet.
Een van de oudst bekende
foto's van de steenfabriek zoals Botermans die gebouwd heeft.
Waarschijnlijk begin 20ste eeuw.
(Foto uit bezit van Mevrouw Hendrikx uit Gilze)
Reeds in 1918 wordt de steenfabriek overgenomen door de
heer Hendrikx, eigenaar van een leerlooierij in Dongen. Steenfabriek
Hendrikx groeit uit tot een gerenommeerde producent van bakstenen.
Geschilderd portret van de
heer Hendrikx,
van 1918 tot 1946 directeur van de steenfabriek.
(Portret in het bezit van zijn schoondochter, mevrouw Hendrikx in
Gilze)
Het personeel van de steenfabriek vormt een
hechte gemeenschap van hardwerkende arbeidslieden. Het gebeurt vaker dat
verschillende mensen uit een familie op de fabriek werken. Je werkte toen ook
niet zoals tegenwoordig voor een paar jaar bij een werkgever, maar je werkte er voor je leven. Zo heeft een boekhouder van de
fabriek het gepresteerd om bijna zestig jaar in dienst te zijn bij een en
dezelfde werkgever.
Feest ter gelegenheid
van het 25 jarig jubileum van de bedrijfsleider
in 1920. Op de foto zittend tweede van links de heer Hendrikx
en zittend midden de bedrijfsleider Manus Witteveen.
(Foto in het bezit van Mevrouw Hendrikx in Gilze)
Klik op de foto
om hem uitvergroot te bekijken.
Sjef, de
zoon van de heer Hendrikx werkte eerst in vaders leerlooierij in Dongen en
sinds 1937 in diens steenfabriek. In 1946 is het zover; J. Hendrikx (Sjef)
neemt de fabriek over. Hij had geen beter moment kunnen kiezen want de
vraag naar bakstenen zal een recordhoogte bereiken. De wederopbouw is in
volle gang. De fabriek die in de tussentijd een moderne ringoven heeft
gekregen zal diverse malen uitbreiden. De Gilzersteen, zoals het product
in de markt is gaan heten, is een zeer gewilde kwaliteitssteen. Aan de
vraag naar leem kan nog steeds voldaan worden door omliggende
grondgebieden te ruilen met de boeren zodat steeds een nieuw stuk in de
buurt van de fabriek kan veranderen in een leemkuil.
Het afgraven van de
leemberg achter de fabriek. Het transport geschiedt met een smalspoorbaan.
(Foto in het bezit van Mevrouw Hendrikx in Gilze)
Voor het
vervoer van de leem van de leemberg naar de fabriek werd een smalspoorbaan
gebruikt. De
locomotiefjes van de steenfabriek Hendrikx zijn trouwens bewaard gebleven
en maken nu onderdeel uit van de collectie van het smalspoormuseum in
Valkenburg (ZH).
 |
 |
| Twee
locs, afkomstig van de steenfabriek Hendrikx. (Foto's van de
internetsite van het smalspoormuseum in Valkenburg.) |
Sjef Hendrikx met enkele
personeelsleden, waarschijnlijk gemaakt
in de jaren vijftig. (Foto
in het bezit van Mevrouw Hendrikx in Gilze)
De vernieuwde fabriek met
ringoven.
(Foto in het bezit van Mevrouw Hendrikx in Gilze)
De deuren naar de
droogkamers. (Foto
in het bezit van dhr A. Hendrikx in Nuenen)
Interieur van de fabriek. (Foto
in het bezit van dhr A. Hendrikx in Nuenen)
Interieur van de fabriek. (Foto
in het bezit van dhr A. Hendrikx in Nuenen)
Interieur van de fabriek. (Foto
in het bezit van dhr A. Hendrikx in Nuenen)
De vormen worden
leeggehaald om te transporteren naar de droogkamers.
(Foto in het bezit van dhr A. Hendrikx in Nuenen)
Het mengen van de leem.
(Foto in het bezit van dhr A. Hendrikx in Nuenen)
Het tasten van de gebakken
stenen.
(Foto in het bezit van dhr A. Hendrikx in Nuenen)
Luchtfoto, de schoorsteen
rookt. (Foto in het
bezit van Mevrouw Hendrikx in Gilze)
In 1978
neemt een van de zonen van Sjef Hendrikx het roer over van zijn vader. Het
directeursschap van Ton Hendrikx zal echter slechts van korte duur zijn.
De fabriek is verouderd, de concurrentie moordend en de investeringen niet
meer op te brengen. Bovendien is er in die tijd een overschot op de
steenmarkt. In 1989 neemt het
Belgische concern DeSimpel, reeds eigenaar van de steenfabriek ‘De
Bahrsche Pol’ te Lathum aan de Ijssel, de fabriek over. In 1991 volgt
sanering van de fabriek en het verval gaat intreden.
Ton Hendrikx op
bovenstaande twee foto's, de laatste directeur van de steenfabriek.
(Foto's in het bezit van
Mevrouw Hendrikx in Gilze)
Bronnen:
1: Natuurlijk mevrouw
Hendrikx uit Gilze, weduwe van de heer J. Hendrikx, directeur van de
steenfabriek van 1946 tot 1984. Zij leverde mij de nodige feiten en vooral
foto's.
2: Ad Hendrikx uit Nuenen, zoon van directeur J. Hendrikx,
leverde mij een aantal oude foto's van de fabriek
2: Artikel uit de Stem van 17-8- 1977 ter gelegenheid van het 40 jaar
werkzaam zijn bij de fabriek van de heer J. Hendrikx
3: G.B.
Janssen - Baksteenfabricage in Nederland (ca. 1850-1920), Zutphen 1987.
4: Molens in Goirle en Riel, artikel van Jef van Gils over de watermolen
van Goirle. ISBN 9-15-276-8
|
