De houtzagerij van Johan Kessel bij Uden

De zagerij met op de voorgrond een zelfgemaakte kraan op handkracht die de bomen van het terrein op pakt en op de zaagmachine  kan leggen.

De laatste tijd zwerf ik behoorlijk wat door de provincie. Voornamelijk op zoek naar Bijzondere Brabantse bomen en wat verder zo al op het pad komt. Enkele weken geleden kwam ik op zo'n tocht in gesprek met Rik Ruigrok. Hij runt een bedrijf in Loosbroek dat tafels maakt. Natuurlijk kwamen mijn activiteiten voor CuBra ter sprake en hij adviseerde om eens te gaan kijken bij Uden. Daar zou nog een oude houtzagerij in werking zijn. 'Da's mooi voor mijn rubriek Vergane Glorie' zei ik. Rik dacht daar anders over. 'Hoezo vergane glorie? Het is nog volop in bedrijf hoor. 

Vandaag ben ik eens gaan kijken. Dicht tegen het gehucht Moleneind bij Uden heb ik het gevonden. Als je de zagerij voor het eerst ziet denk je meteen aan een decor van Rawhide of een andere cowboy-serie uit de jaren zestig. Het gebouw is geheel opgetrokken uit dakpansgewijze gespijkerde planken, grijs van regen en zon. In het gebouwtje staat een zaagmachine aangedreven door vele aandrijfriemen die in beweging gezet worden door of de originele Deutz stationair motor of een trekker die onder een afdakje staat. De zaagmachine is uit ongeveer 1910 en de Deutz is uit 1929. De oude Deutz wordt niet vaak meer gebruikt om hoge kosten aan na te maken onderdelen te voorkomen. Al tientallen jaren zaagt Johan Kessel hier bomen tot planken. Niet alleen de machinerie is oud, Johan wordt binnenkort 86! Maar nog zo'n drie dagen per week is hij in zijn eentje bezig met het takelen en zagen van bomen. 

Een boom wordt op een soort verrijdbaar treinonderstel gelegd en vastgeklemd. Een losse accukabel gedrukt tegen de startmotor zet de trekker in beweging. Op deze trekker zit een vliegwiel dat een hele lange aandrijfband laat ronddraaien. Deze aandrijfband zet vele vliegwielen in beweging die elk een deel van de machine in werking kunnen zetten. Het onderstel waar de boom op ligt, de zaag enz..

De heer Kessel vertelde dat een tijdje geleden de zagerij tot monument verklaard is. Heel goed, op deze wijze zal een stukje industrieel erfgoed bewaard kunnen blijven.

Het was een bijzondere middag in Uden. De tijd stond hier écht stil. Maar ik moet achteraf Rik gelijk geven. Het is eigenlijk geen Vergane Glorie, het leeft nog steeds. Het is gewoon Glorie.

Han van Meegeren

Een populierenstam wordt vastgezet op de 'trein' van de zaagmachine.

Het is belangrijk dat de boom goed vastzit.

De trekker is gestart en wordt in zijn stationair gezet.

Het vliegwiel op de trekker drijft alles aan.

De aandrijfband van trekker naar zaagmachine. Het hele gebouw schudt op zijn grondvesten als de machine draait.

Enkele van de grote vliegwielen.

Een kleiner vliegwiel hangt bovenin.

Johan Kessel zet de zaag aan het zagen.

Met dit wiel stelt hij de benodigde hoogte van de horizontale zaag in.

Het zagen in volle gang.

Als een mes door de boter. Het zaagblad heeft tanden wijzende naar links en naar rechts.

Het zagen wordt goed in de gaten gehouden. 

De trekker loopt, er komt rook uit de schoorsteen.

De deur naar de oude machinekamer.

De originele Deutz met gegoten vliegwiel.

Anno 1929. Deze motor is nog gebouwd in dezelfde vorm zoals vroeger de stoommachines gebouwd werden.

'De trein'.

De zaag, aandreven door een vliegwiel met daarop excentrisch een as bevestigd om de heen en weer gaande beweging te verkrijgen.