Kubke Kladder
Uit 't klokhuis van Brabant 2
Nieuwe Tilburgsche Courant 16 oktober 1929


Illustratie: Kees Koster; digitale bewerking van omslagtekening 'Terugblik op Tilburg' door Pierre van Beek (1994)

Uit 't Klokhuis van Brabant

 

Ik zaat giesteren aovend op m'n gemak m'n pepke te rooken achter de kachel toen den brawer kwaam vertellen dè-t vergadering van de hermonie was gewist en dè ze Bartje Bollekes in 't bestuur hôn gekozen.

Zukke nuuws is niks bezunders want iedere drie maonden trekt er een of aander bestuurslid tusschenuit en dan mot er vanzelf 'n nuuw komen. Ieder bij ons wit genog dè't bij de hermonie nie goed botert, daor hoeft gin praot mir over gemokt te worden.

't Was dan ok nie m'n bedoeling om over de hermonie te vertellen mar ik wilde alleen zeggen dè 't nuuws van den brawer me op 't idee brocht om te schrijven wè-t-er naa komen gaot. "Bartje Bollekes" flitste-n-'t ineens dur m'ne kop, hoe hè'k die kunnen vergeten. Hij is 't schonste menneke van hil 't dörp en ik hè d'r nog gin eens over geschreve. "Dè kan zoo nie langer duren", docht ik, en ik hè sebiet m'ne bloknote en penhawer vur den dag gehold.

Bartje beheurt tot de kalme meenskes, zooas er veul op 'n dorp lèven die Zondags vlak nô de liste Mis 'nen stevigen borrel vatten, in de week iederen mèrgen om kwart veur aachte op de zwartgelakte klumpkes nor de kerk klefferen, overdag wè boeren in d'ren hof, 's aovends kaortspeulen, vur 't nor bed gaon prompt 'n rozenuke bidden en iedere gebeurtenis van veul of weinig beteekenis ongrèpen as 'n welkome gelegenheid om 'n half motje in de flesch te haolen. Behalve deze eigenschappen toch hee Bartje nog iets aparts, wè-t-'m van z'n soortgenoten onderschaait en waor ie zelf gin bietje freet op gao. Hij geniet de bezundere belangstelling van de jeugd! Z'n postuur brengt dè trouwens al eenigszins mee. Op 'n paor korte beentjes torst-ie 'n gezellig kogelbuikske waorover 'n laokensche-broek-mee-presenteerblad spant, die zô gruun zie alsof er mos op groeit. Onder een eeuwig zijën petje dè Methuselem nie misstaon zô hebben, zit zoo mar zonder nek op den romp geplekt z'n radijs-aachtig köpke mee twee spleten erin, waordeur verkenseugskes langs 'n dikke neus piepen. On den vurkaant hangt op z'n frontje 'n labbige onderkien te kwabberen... afijn hij is zô'n menneke glek as ge kunt maoken van lucifers mee 'nen grooten en 'nen kleinen èrdappel... Vural z'n ugskes zen vur de jeugd onleiding tot veul lol. As de jongens van de fraterschool d'r verwondering erover te kennen geven en vraogen warrum die toch zô klein zèn dan dient Bartje ze altijd mee 't zot klinkende antwoord: "Jè jongens, dè komt omdè'k gin soep zij!"

Omdè de kender daor niks van snappen lee-t-ie verder uit: "hoe vetter ik wor, hoe kleiner m'n oogen worren. Mee soep is 't krek aandersom; hoe vetter, hoe grotter oogen erop! Hi, hi, hi!... Dès 't verschil tusschen mijn en soep."

Hoe oud Bartje is, wit-ie zelf nie. As ge 't 'm vraogt klinkt z'n antwoord altijd 't zelfde: "Ik zè 'nen vier en veftiger en dan motte 't zelf mar uitrekenen!" Hij bedoelt hiermee dè-t-ie in achttienhonderd vier en veftig geboren is.

Geleerd is ie ôk nie; letters hee-t-ie nooit gegeten mar toch kent ie er een. Dè is de "o".

Warrum precies de die? Om daor nor te vraoge krijgde gin kaans, want al vur dè ge dè kunt doen hee 't menneke mee z'n tong 'n versje van twee regels utgeflitst, waor de verklaoring inzit. Ze lot on duidelijkheid wel iets te wenschen over mar ge hed toch gin zin mir om nog verder te vraogen. De jeugdige toehoorders - vur hullie mot Bartje altij z'n versje opzeggen - kennen dan alleen mar de behoefte om in 'nen klaoterenden laach ut te barsten zo dè d'r buiken ervan schokkeren. En Bartje laacht ferm mee, terwijl de traonen ut z'n verkensugskes kraolen. Zis keer per dag lot de jeugd 't hem vertellen en zis keer hebben ze plezier as zotten.

Bartje kan ok schoon vertellen van toen ie nog nor school gong waor ie niks geleerd hee. Om 'm op z'n praotstuultje te krijgen beston er vaaste fermules, die as ze in de goeie volgorde gebruikt worren, succes van teveure verzekeren. Of de jongens van de fraterschool die ok kennen! Beter dan d're katechismus! As meneer pastoor vraogt: Wie kent 'n zeuvende gebod, dan motten ze 't irst op d'r vingers utrekenen, mar as ie 'ns vraogen zô: wè mot ik doen om Bartje Bollekes van de school te laoten vertellen dan zullen zeker wel alle vingers tegelijk omhoog vliegen as er tenminste al nie vanteveure geroepen wordt: "sloegen de misters vruger ook!"

Dè is de slagzin, waarop Bartje in geuren en kleuren, mee veul leugens en weinig waorheid de dramatische geschiedenis van zijn jeugd begint af te draaien. Hij vertelt dan hoe ie nor school ging bij mister Kruissen, die bij de brug over 't rivierke wonde. Daor neffen was den hof van Jan de Visser en daor stond, half over 't waoter hangend, 'ne witte maaidoornboom, die 's zomers vol lekkere krieken hong.

As Bartje mee z'n geschiedenis zô wijd gekomen is, dè den awe Jan de Visser 'm ut den boom gepeuterd hee en 'm mee z'n ooren nor de mister slept dan is de spanning op d'r hoogtepunt gekomen. De oogen van de dicht op elkaar gedrongen luisterèrs begienen te glunderen, ze kunnen d'r eigen nie mir inhawen en van 't vurhaandsche plezier nijpen ze mekare geniepig in d'r vel. Na gao-ge-'t komen, dè weten ze. Ze hebben 't wel honderd keer geheurd mar 't is altij weer nuuw. "En dan", zee Bartje, terwijl ie prebeert bij deze droeve jeugdherinnering een traan uit z'n oog te laoten lekken, "sloegen oe die misters van vruger mee 'nen stok van 'nen errem lang en 'nen vinger dik..."

Deze woorden gon vergezeld van 'n verkeerdelijk illustreerende beweging, waorbij Bartje om de dikte van den stok on te geven over z'nen strak uitgestoken errem strekt en om de lengte onschouwelijk vur te stellen z'ne dikken wijsvinger omvat. Hier aozen de jongens op; dè geldt as 't afgesproken teeken! In koor herhaalen ze dan op lijzige toon terwijl ze allerlei scheeve snuiten trekken en de verkeerde bewegingen sterk overdreven naodoen: "van-'nen-errem-lang-en-ne-vinger-dik"... Dan zie Bartje z'n "vergissing" in en ie vertelt 't nog 'ns opnuuw mar nou goed... Bart zit zô vol grappen as 'nen bok vol keutels en daordeur is ie de vriend, of misschien beter gezee de "martelèr" van de jeugd en 't schonste lid bij ons ut 't dörp geworren.

En naa hebben z'm er nog bestuurslid van de hermonie bijgemokt!

 

KUBKE KLADDER