CUBRA

INHOUD PIERRE VAN BEEK
HOME 
BRABANTS
KUNST
FOTOGRAFIE
TEKSTEN
AUTEURS
AUDIO
SPECIAAL

PRINT

Pierre van Beek - Heemkunde-artikelen

 redactie: Ben van de Pol

 

"Vreemde vogels" uit crimineel archief

Het Nieuwsblad van het Zuiden - dinsdag 28 mei 1974

 

Leegkomende negentiende-eeuwse kerken kunnen een belangrijke bijdrage leveren in de groeiende behoefte aan gevarieerde en sfeervolle ruimten. Er zijn voldoende voorbeelden in Nederland van niet-kerkfuncties in kerkgebouwen om duidelijk te maken, dat sluiten nog geen slopen behoeft te betekenen. Dit is de algemeen gestelde conclusie van een artikel, waarmee N.C.M. Maes van de Werkgroep Leefbaarheid Tilburg het onlangs verschenen dubbelnummer van Actum Tilliburgis, het orgaan van de Heemkundekring Tilborgh opent. Het periodiek zit hiermede voor ditmaal volop in de actualiteit, want de auteur houdt zich bezig met de Tilburgse kerkgebouwen met de bedoeling een stuk informatie aan te dragen teneinde in het probleem, dat geen zaak van de Kerk alleen maar ook van het gemeentebestuur is, tot "meer evenwichtige adviezen" te komen.

 

Vier aspecten

Met dit oogmerk worden achtereenvolgens vier aspecten belicht. Dat zijn:

a. kerkhistorische betekenis van Tilburgse kerkgebouwen,

b. kunsthistorische betekenis,

c. stedebouwkundige betekenis,

d. pluriform en nieuw gebruik van kerkgebouwen.

Verschillende Tilburgse kerken worden hierbij onder de loep genomen, waarbij men feitelijke gegevens krijgt opgedist, welke ook interessant zijn voor hen, die zich niet bij de problematiek direct betrokken voelen.

 

De verdwenen gedenknaald van koning Willem II krijgt aandacht door Ronald Peeters, die de suggestie doet de vier marmeren gedenkplaten van de in slechte staat verkerende "naald" aan te brengen op de betonnen vlakken van de fontein vóór het paleis-raadhuis. Kern van zijn artikel is echter een historische terugblik, waaruit naar voren komt, dat de plaats waar het monument gestaan heeft voor een oppervlakte van 96 vierkante meter - volgens een destijds aangegane overeenkomst - steeds "Oranjegrond" is geweest. Het laatste stukje van de 106 bezittingen, die de koning in Tilburg bezat. (Het moet dan hier niet de jongste plaats van het monument maar een vroegere betreffen. De naald is, bij de restauratie van het paleis tot raadhuis, enkele meters naar het noorden verschoven. Hiervan wordt in het artikel geen melding gemaakt.) Of en hoe die "Oranjegrond" (kadastraal sectie M. nr. 2633) nog bestaat of verdwenen is, zien we niet opgehelderd. De schrijver maakt wél een "pikant" rekensommetje. Misschien is de oplossing van wat ook juridische perikeltjes zouden kunnen zijn echter wel doodsimpel als men over alle gegevens beschikt.

 

Wielerbaan

Een postume publikatie van de hand van Piet van Ierlant neemt de lezer in een derde artikel verder mede in de geschiedenis van de Tilburgse Wielersport rond 1900 met de baan op de Koningshoeven. Daaruit komt sterk naar voren hoe de wedstrijden aldaar voortdurend slachtoffer van het slechte weer werden. Het was of de duivel er mee speelde! Daar bleek de ondernemingslust van de initiatiefnemers niet tegen opgewassen. De heer Coldewijn uit Den Haag probeerde het toen nog eens op eigen houtje met een 24-uurs wedstrijd. Het was "volle bak" maar ook... regen en nog eens regen! En na afloop geweldige herrie omdat de renners naar hun centen konden fluiten. Het luidde: "Hoera, de penningmeester is er met de kas vandoor!"... Op zondag 21 september 1902 vond de sluitingswedstrijd "van het seizoen" plaats. Dat werd nooit meer geopend. Aan het einde van dat jaar liquideerde de baan, welks latten toch eens gekraakt hadden onder het stampen van de fine fleur uit de toenmalige wielersport.

 

"Vreemde vogels"

Omdat het allemaal toch zo lang geleden is, kan het geen kwaad om eens wat rare snuiters, zwervers, flierefluiters en bandieten op te voeren, die eertijds langs onze wegen zwierven en soms in het cachot geraakten. Op afstand bekeken krijgt men dan een bonte verzameling van kleurrijke figuren en zonderlinge zielen. Wim van Hest laat een viertal van die "vreemde vogels" paraderen. Dat zijn dan Matthieu Colsoulle, een "beurzensnijder" oftewel zakkenroller uit het Luikse land, Jan Smeets en de zielverkoper (ronselaar), Jacob Gombert, die wegens moord gezocht werd en Roeland Bourdon, de kruidenhandelaar. Het gaat hier om niet-Tilburgse figuren, die in onze omgeving opereerden en met de sterke arm in aanraking kwamen. Van Hest heeft zijn gegevens dan ook ontleend aan processen-verbaal, die zich in het crimineel archief te Tilburg bevinden. Hij behoefde derhalve niet af te gaan op overlevering of volksverhalen. Het gaat om keiharde feiten, die desondanks fleurig worden opgedist zodat er historisch verantwoorde en desniettemin boeiende lectuur ontstaat, welke een facet van een tijdsbeeld laat oplichten.

Voor ons persoonlijk was het verrassend hier nadere bijzonderheden aan te treffen van de moordenaar, die in 1778 in Tilburg werd gearresteerd toen hij verbleef in herberg "De Roskam". In een vroeger in dit blad verschenen artikel hebben wij terloops van die arrestatie melding gemaakt.

 

Eeuwen geleden

Actum Tilliburgis sluit met het zesde (postume) artikel van de bij uitstek deskundige Ferd. Smulders over "Tilburg rond 1450". Het houdt zich bezig met de Hasselt, de Stokhasselt en het Kraaiven. Dit artikel wemelt van oude namen, speciaal veld- en akkernamen, en de ligging van de terreinen zoals die vermeld staan in oude Schepenprotokollen. Deze gegevens overziend ontstaat een beeld van drie levendig bevolkte woonkernen, welke tot een apart dorp hadden kunnen uitgroeien. De Hasseltse kapel vond de auteur nooit vermeld, het kasteel van de Hasselt evenmin.

Ten slotte bevat het periodiek een "Ingezonden Stuk" met de suggestie te komen tot de opstelling van een stamreeks van het geslacht Mutsaers, dat op de Veldhoven regeerde en in de vorige eeuw drie leden van Gedeputeerde Staten heeft geleverd.

 

Schepenzegel

Het dubbelnummer brengt voor het eerst een nieuw beeld op de omslag nl. een afdruk van het oudste schependomzegel van Tilburg en Goirle voor zover die tenminste nog in het Tilburgs archief aanwezig is. In een "Ten geleide" geeft Martin de Bruin een toelichting op dit zegel.

Actum kenmerkt zich door de grote variatie van zijn inhoud, die inderdaad voor "elck wat wils" biedt. Dit belooft veel voor de dit jaar ingegane vijfde jaargang van het streekgebonden blad. Deze aflevering is rijker geïllustreerd dan ooit. Niet minder dan tien foto's en tekeningen! De laatste zijn heel leuk van visie.

 

PIERRE VAN BEEK