"De Groene Long" nader bekeken

Het Nieuwsblad van het Zuiden - zaterdag 16 oktober 1976

 

"Het Groene Long"-gebied bezit grote, cultuur-historische waarde, niet alleen voor Tilburg, maar voor heel Noord-Brabant." Deze uitspraak vinden we in de conclusie van een reeks historische notities, waarin M. de Bruijn zich in het jongste nummer van "Actum Tilliburgis", het orgaan van de Heemkundekring "Tilborch", bezighoudt met het gebied in kwestie. Het extra dikke nummer is zelfs geheel aan die "Groene Long" gewijd en draagt er, als zelfstandige brochure, de titel van. Aan de geciteerde conclusie ontlenen we nog het volgende, waaruit dan meteen duidelijk wordt, waar het in hoofdzaak om gaat:

"Er zijn in deze provincie geen structuren aan te wijzen, waarin zóveel facetten van het maatschappelijk leven van een aanvankelijk agrarische, later pre-industriële gemeenschap, binnen een klein gebied en over een periode van méér dan duizend jaar, op zo'n duidelijke wijze tot uiting komen. Allereerst is daar het Hasseltplein, in zijn vorm een voorbeeld van de kern van een vroegmiddeleeuws, Frankisch akkerdorp. De kapel is een treffend getuigenis van volksvroomheid en gemeenschapszin. De bebouwing er omheen geeft de ontwikkeling in Tilburg aan van landbouw naar huis- en fabrieksnijverheid. Dit geldt ook voor de weverswoningen in de Bokhamer en de Reitse Hoevenstraat. Deze straat, die in ieder geval al in de vijftiende eeuw bestond, is het enig bewaard gebleven straatdorp in Tilburg, waar de boerderijen "Den Oliemeulen" en vooral de "Tongerlose Hoef" indrukwekkende restanten zijn van de hoeven die er vroeger gelegen hebben. Laatstgenoemde herinnert bovendien aan de werkzaamheid van de Tongerlose Witheren in Tilburg gedurende zes eeuwen. De Bokhamer ten slotte is een gaaf en uniek geworden overblijfsel van een Tilburgse buurtschap, die haar eeuwenoude, dorpse karakter wist te bewaren tegen alle druk van een expansieve verstedelijking. Samen met de waardevolle, historische elementen in de Hasseltstraat (jagershuizen, weverswoningen, de Kasteelhoeve en wellicht in de toekomst restanten van het voormalig kasteel) biedt "De Groene Long" het nageslacht vele aspecten van de ontwikkeling van het maatschappelijke en culturele leven van de Tilburgse gemeenschap."

 

Veel facetten

Talrijke facetten van het gebied worden, naast de reeds in de conclusie tot uitdrukking komende, in de brochure onder de loep genomen. Daartoe behoren bijv. archeologische vondsten, de bodemgesteldheid en de natuurlijke vegetatie (N. Maes). Zo vindt ge er een lijst van niet minder dan 142 soorten van planten.

C. Robben houdt onder de titel "Hoe denkt u over het een en ander?" een gemoedelijk praatje van oud-Tilburgs kaliber met de geboren en getogen Reitenaar Graard de Kok, met Jan Kolen en de gebroeders H. en C. Kolen, de voormalige bewoners van de Tongerlose Hoeve. Voor de vuist weg en recht van de bron. "Woonerven" en "Wensen en ideeën van bewoners" komen ook aan de orde.

De waarde van de brochure wordt in zeer hoge mate mede bepaald door de veelheid van illustraties: foto's en tekeningen van plattegronden. Deze laatste zijn niet alleen bijzonder instructief maar ook attractief want men krijgt die waarlijk niet iedere dag onder ogen. Zo vindt ge er drie fragmenten van de kaart van Zijnen van 1759, een fragment van een kaart van onze stad van plm. 1880, plattegronden van 1974 en drie kaarten over bebouwing, wegen en waterlopen omstreeks 1830. Dit alles als oriënterings- en vergelijkingsmateriaal. Voorts een kaart met de ingetekende vegetatie, twee tekeningen over archeologische vondsten plus een getekend "puntdicht" van C. Robben.

 

Veel medewerking

De medewerkers aan de brochure zijn velen. Te veel om op te noemen. We vermelden daarvan nog: een inleiding van de afdeling Voorlichting van de Gemeentesecretarie Tilburg, plus de archiefdienst en Publieke Werken, de inspraakgroep "De Groene Long" met vier blokgroepen daarvan en ten slotte de werkgroep "Leefbaarheid Tilburg". In vereende samenwerking werd deze aantrekkelijke uitgegeven brochure een gedegen stuk werk, dat de geboren en getogen Tilburgers niet onberoerd zal laten maar ook ieder ander vermag te boeien. De prijs is belachelijk laag. Op een expositie in de Tiendschuur van de Tongerlose Hoef zagen we het 76 pagina's tellende boekje tenminste voor één gulden aangeboden.

 

PIERRE VAN BEEK