INHOUD WILHELMUS
HOME
INHOUD VAN DOORN
AUTEURS
TEKSTEN
KUNST
FOTOGRAFIE
BRABANTS
AUDIO
SPECIAAL

Print Pagina

Het Wilhelmus

Analyse van de inhoud, de structuur en de boodschap

Dr. Theo H. van Doorn

Informatie over mijn werk en studie

Op het ogenblik dat ik dit schrijf ben ik al een aantal jaren gepensioneerd. Ik ben mijn loopbaan begonnen als onderwijzer, daarna werd ik leraar Nederlands aan het Sint-Odulphuslyceum, hoofddocent aan het Mollerinstituut en tenslotte rector aan het Cobbenhagencollege, genoemde instellingen bevinden zich in Tilburg.

Ik ben getrouwd met Greet Welten, we hebben vier kinderen: m m j j en drie kleinkinderen: j m m.
Ik heb Nederlands gestudeerd aan de Katholieke Leergangen en aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Daar ben ik gepromoveerd op een proefschrift getiteld Terminologie van riviervissers in Nederland, promotor prof. dr. A.A.Weijnen.
Poëzieanalyse heeft mij vooral prof.dr. Karel Meeuwesse geleerd, mij is vooral bijgebleven zijn analyse van ons volkslied. Zijn persoonlijke invloed en de invloed van zijn publicaties zijn nog duidelijk aanwezig in mijn verhaal over het Wilhelmus. Ik heb er vooral naar gestreefd zijn gedachten en geschriften over het Wilhelmus zo leesbaar en gestructureerd mogelijk weer te geven voor een breder publiek.
Ik heb gedurende een aantal jaren voordrachten gehouden over ons volkslied ongeveer 32 keer door heel ons land. Nu ben ik het reizen een beetje beu en hoop via internet veel mensen te bereiken die belangstelling hebben voor ons volkslied.


Inleiding

De kern van mijn site over ons volkslied het Wilhelmus is de structuur en de boodschap van dit lied. Maar we moeten eerst samen weten wat er staat in dit rederijkersgedicht nota bene uit de zestiende eeuw.
Onder de volksliederen van alle Europese landen is het Wilhelmus het mooiste en het oudste volkslied. Van alle Europeanen kennen Nederlanders hun volkslied het slechtst. Ik mag dat zo hard stellen, omdat er onderzoek naar verricht is, op kleine schaal in het basisonderwijs, op grote schaal via de NIPO-enquête in 1992. Door een zevental leden van de Tweede Kamer is de minister van Onderwijs uitgenodigd, om opnieuw een initiatief te nemen in de richting van het onderwijs, omdat de kennis van het Wilhelmus daar te wensen overlaat. De minister, de heer Ritzen, reageert per brief van 9 juli 1993 als volgt:
"Er zijn mij geen gegevens bekend, waaruit blijkt dat de kennis van het Wilhelmus te wensen over laat". Een argument voor de stelling dat die kennis wel meevalt, zou kunnen zijn, dat het Wilhelmus in onze eeuw is opgenomen in 22 kerkelijke liederenbundels en in 13 lied- en gezangboeken voor zondagsschool en vereniging. Er zijn meer dan 500 publicaties verschenen over het Wilhelmus.

De laatste jaren neemt de belangstelling voor het Wilhelmus nog meer toe. In 1994 haalde een kamerlid de pers, omdat hij zijn ergernis uitsprak over de geringe kennis van ons volkslied onder sportlieden en jongeren. De minister van onderwijs Ritzen verzocht leraren Nederlands aan het Wilhelmus meer aandacht te besteden. Nog niet zo lang geleden verscheen er een tv-spotje van Postbus 51 waarin koeien het Wilhelmus loeien en waarin de mensen kijken van: "Nooit van gehoord." Vorig jaar is er een cd verschenen met het Wilhelmus erop, en twee jaar geleden een bierblikje van Grolsch met strofe 1 en 6 erop als spiekbriefje te gebruiken. Doven "zongen" het Wilhelmus in gebarentaal. Het waren de bewoners van De Gelderhorst in Ede. (Tv, Brabants Dagblad 23 april 1998.)

In de NRC van 29 maart 2004 beargumenteert E.Hofman de stelling: dat het Wilhelmus een van de kerndoelen zou moeten worden in het lesaanbod op de basisscholen en cursussen voor inburgering. Hofman bedoelt met het Wilhelmus niet alle 15 strofen, maar strofe 1 en 6. Niet minder dan 64 % van de Nederlanders is van mening dat kinderen het Wilhelmus verplicht moeten leren. Het is te hopen dat de overheid snel maatregelen neemt om de achterstand op dit gebied in te halen.

( E.Hofman, Inburgeren met het Wilhelmus, NRC 29 maart 2004.)

Het Wilhelmus is verschenen als gelegenheidsgedicht in de vorm van een pamflet, in deze website staat de versie uit Een nieu Geusen Lieden Boecxken van 1581. In 1996 heeft neerlandica Martine de Bruin in de Parijse nationale bibliotheek een geuzenboekje gevonden van 1578. En in 2001 ontdekte zij er nog een. Op inhoudelijke gronden vermoedt De Bruin, dat het verschenen is te Antwerpen 1576-77. In totaal kent het geuzenliedboek en dus ook het Wilhelmus 32 drukken. Tekstueel vertoont elke druk kleine verschillen. Hofman constateert na grondige vergelijking, dat er tussen de verschillende uitgaven van de geuzenliedboeken tientallen spelling- en interpunctieverschillen bestaan. Ze betreffen hoofdzakelijk de hoofdletters, de spelling ‘ghe’ of ‘ge’ en de leestekens aan het slot van de versregels. "De spellingpraktijk is in de zestiende eeuw zo divers, dat daaruit nauwelijks conclusies te trekken zullen zijn over de verhouding van de verschillende versies onderling". (Hofman blz. 32)
Het Wilhelmus is ook opgenomen in de Nederlandtsche Gedenckclanck van Adriaan Valerius (1625). De melodie die in de Gedenckclanck is afgedrukt, zingen we nu nog, alleen wat trager.
Het is koningin Wilhelmina geweest die het Wilhelmus heeft gekozen tot ons volkslied in plaats van het toenmalige Wier Nederlands bloed door d'aderen vloeit van de negentiende-eeuwse ridder dichter Hendrik Tollens en op muziek gezet door de componist J.W.Wilms. Het Wilhelmus is tegenwoordig ons officiële volkslied, maar is dat niet altijd geweest. Toen het Koninkrijk der Nederlanden in 1815 werd geproclameerd, moest een nationaal volkslied worden gekozen. Het Wilhelmus viel eigenlijk af. Dat was het 'strijd'lied van de patriottische/oranje partij en was dus niet objectief Nederlands. Maar al vóór 1932 werd het Wilhelmus bij officiële gelegenheden regelmatig ten gehore gebracht onder meer bij de inhuldiging van Koningin Wilhelmina in 1898. 'Wien Neerlands bloed' is nooit uitgegroeid tot het Nederlandse volkslied. Iedereen bleef het Wilhelmus gebruiken. Vooral tijdens de strubbelingen tussen de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden (met de onafhankelijkheid van Belgie in 1831 als gevolg) werd het lied mateloos populair in het noorden. Op 10 mei 1932 werd bij besluit van de ministerraad het Wilhelmus tot enig officieel volkslied verklaard.
We vierden dan ook o.a. op tv, radio en met studenten van de universiteit Leiden het 75 jarig bestaan van het Wilhelmus als ons volkslied. Gewoonlijk zingen we het eerste en het zesde couplet.

Als u de tekst van het Wilhelmus uit het Geuzenliedboek zou vergelijken met die in Valerius Gedenck-clanck dan vallen u de vele wijzigingen op: Valerius verbeterde het rijm (zie hoofdstuk Datering en Auteurschap, scroll naar Onzuivere rijmen), veranderde plaatsen die kennelijk onduidelijk waren, of wat hij niet welluidend vond.

 

Majesteit, wat lees ik nu weer…

Saida Erahoutan stelde mij telefonisch enkele vragen over de uitspraken van Koningin Beatrix over wanneer het Wilhelmus mag worden gespeeld. Saida schreef onderstaand artikel over dit onderwerp in de Haagsche Courant van 8 juni 2004.

JUIST OM NEDERLAND TE BEATRIX DRIJFT BAND ORANJES EN NEDERLANDSE VOLK UIT ELKAAR WILHEMINA KOOS WILHELMUS VERENIGEN

 

Koningin Beatrix eist dat bij staatsontvangsten het Wilhelmus alleen in haar bijzijn mag worden gespeeld. Het volkslied is van haar, vindt de koningin. Louis Grijp, onderzoeker van het Meertens Instituut en co-auteur van het boek 'Wilhelmus en de anderen' vindt het opmerkelijk. Beatrix gaat lijnrecht in tegen haar oma, wijlen koningin Wilhelmina, die het Wilhelmus tot volkslied bombardeerde om het verdeelde volk en de Oranjes te verbinden.

Van wie is het volkslied nu eigenlijk?
"Het volkslied, dat niet altijd het Wilhelmus is geweest, heeft altijd twee functies gehad; het was vroeger het lied van de Nederlandse republiek en van de Oranjevorst. Als een Nederlands schip in een ander land aanlegde, dan hoorde je het Nederlandse volkslied.

Het Wilhelmus is dus van ons allemaal?
"Het is zowel van haar als van het Nederlandse volk. Het is wel bijzonder dat de koningin zich het volkslied zo toeeigent. Zij is echt de eerste die dit zo zegt. Koningin Wilhelmina, de grootmoeder van Beatrix, heeft in 1932 officieel het Wilhelmus als volkslied naar voren geschoven. Je had toen namelijk ook nog het volkslied 'Wien Neerlands bloed in d'aderen vloeit'.

Waarom?
"Omdat Wilhelmina het Wilhelmus mooier vond. Het Wilhelmus moest in Nederland voor eenheid zorgen omdat er verschillende groepen waren. Zoiets moet natuurlijk wel groeien. Dat gebeurt meestal in tijden van nood, zoals een oorlog. Aan het eind van de negentiende eeuw werd het volkslied door iedereen aanvaard, de katholieken, de socialisten, maar ook de protestanten omarmden het lied.

Wat zou Wilhelmina hier van vinden?
"Ik denk dat koningin Beatrix ruzie had gekregen over deze kwestie met haar grootmoeder, als die nog had geleefd. Het is wel gek dat Hare Majesteit de band die tussen Oranje en het Nederlandse volk is ontstaan uit elkaar wil drijven. Het lijkt me niet het werk van een koningin om dat tegen te werken.

Moeten de ministers niet gewoon zeggen: 'Majesteit, het volkslied is niet alleen van u'?

Dat is wel de zaak van de ministers, ja. Stel dat een minister een collega uit Duitsland ontvangt, dan wordt wel het Duitse volkslied ten gehore gebracht, maar niet het Nederlandse. Onze minister staat dan gewoon voor aap. Misschien kijkt de koningin gewoon hoe ver ze kan gaan.

Waarom zou de koningin dit zo graag willen?

"Ik weet het niet. Misschien dat zij haar aanwezigheid op deze manier extra waarde wil geven. Ik heb een tip voor Hare Majesteit. Misschien moet er een nieuwe versie van het volkslied komen. Een nog majesteitelijker Wilhelmus met een groot orkest. Dan doen wij het wel met een eenvoudig Wilhelmus".

Een soortgelijk artikel en waarschijnlijk van dezelfde hand, verscheen er in Brabants Dagblad op 9 juni 2004. Nieuwe informatie was de paragraaf:

 

Tattoo-koning

Ook tattoo-koning Henk Schiffmacher protesteert tegen het feit dat Beatrix het Wilhelmus voor zichzelf claimt. Hij zoekt

33 Nederlanders die zondagmiddag op het terras van café Hesp in Amsterdam één woord van het Wilhelmus op hun lijf willen laten tatoeëren. Schiffmacher benoemt hen daarmee tot de ware beschermers van ons volkslied. Het eerste couplet van het Wilhelmus bestaat uit 33 woorden. Zeven mensen hebben zich inmiddels aangemeld. De Kunstenaar Albert Mandje neemt 'Wilhelmus' voor zijn rekening. Het woord 'getrouwe' heeft Schiffmacher gereserveerd yoor zijn vrouw.

 

Koningin Beatrix heeft nooit gezegd dat het Wilhelmus van haar is

In het Brabants Dagblad van 16 juni 2004 las ik onderstaand berichtje, ik was daar heel blij mee. Ik kon me ook niet goed voostellen dat de Koningin zo iets gezegd zou hebben.

"Koningin Beatrix heeft nooit gezegd dat het Wilhelmus van haar is. "En dat vindt zij ook niet." Dat staat sinds gisteren te lezen op de site van het Koninklijk Huis.

Op 5 juni kwam het bericht de wereld in dat de koningin zou hebben gezegd: "Het Wilhelmus is van mij." Dat heeft ze nooit gedaan aldus de RVD in de rubriek Veel gestelde vragen. In een mondelinge toelichting zegt de RVD dat het iedereen vrij staat het Wilhelmus te zingen en te spelen. "Hoe meer mensen het volkslied uit het hoofd kennen. hoe beter." De dienst vindt het doodnormaal dat het Wilhelmus voorafgaand aan een interland tussen Nederland tegen -pakweg- Duitsland wordt gespeeld al is er geen lid van het Koninklijk Huis op de tribune te bekennen".


Voorgeschiedenis van deze webpagina's

Voordat de webpagina's van Theo van Doorn over zijn gedetailleerde studie van het Wilhelmus op CuBra verschenen (10 april 2005) waren ze een zelfstandige, door Theo van Doorn zelf onderhouden website. Theo van Doorn zal ook op CuBra de website nog steeds inhoudelijk blijven beheren; CuBra neemt slechts de technische kant van het onderhoud van hem over.

Aan het vorige adres van Het Wilhelmus, brachten 36.800 fans van ons volkslied een bezoek. We hopen dat er nog vele zullen volgen.