BRAABANS

Brabant's Knipoog uit het Verleden 5
Wil van Pelt

• De ouwe mannekes en vrouwkes.

• Onze Lieve Heer die goed klem zit.

• De filosoof.

• Het verhaal van Peerke.

• De wezelijke dingen in het bestaan.

In dit hoofstuk komen de ouw mannekes en de ouw vrouwkes aan bod. In 'd'n 'achteraf' zijn dat er niet zoveel. Da komt door de zwaarte van het leven. In dit hoofdstuk zullen we het dus mar mee 'n paar exemplaren moeten doen. De schrijver heeft daarvoor een fiets aangeschaft om die paar mèènskes te bezoeken. Tís unne zogenaamde 'deurjasser' geworden en d'n auteur denkt dagge daar mee deur 't klapzand kunt jassen. Soms schiet de schrijver daar z'n doel mee voorbij omda ge met een dergelijk rijwiel niet direct stil kunt staan. Zo'n rijwiel moet uit kunnen drijven en de schrijver heeft dat nog niet onder de knie. Verder zullen we in dit hoofdstuk zien, dat Onze Lieve Heer goed klem komt te zitten, hij kan ginne kant meer uit. Wederom zal de schrijver unne haan laten kraaien. In dit hoofdstuk zal 'n tekort ontstaan aan unne filosoof omdat 't om wezenlijke dingen in het bestaan van de ouw mèènskes gaat. Het hoofdfiguurke in dit hoofdstuk tobt 'n bietje op zunne ouwe dag en het was makkelijk geweest, als zonne geleerde mèèns er iets van kon zeggen. In dit hoofdstuk zullen de ouw mèènskes het dus zonder moeten doen. De schrijver laat de afwezigheid van die geleerde mensen nog 'n tijdje hangen, totdat de filosofen 'het bestaan' eens goed uitgezocht hebben en het er mee mekare 'n bietje over eens zijn. Vooralsnog gaan we eerst naar de kerk, de schrijver heeft gin hoogmis mee drie heren uitgekozen omdat 'm die te lang duurt.

In 'd'n achteraf' zijn er niet zoveul ouwe mannekes en ouw vrouwkes. Als ge ze gaat zoeken, dan vinde ze nie, ge moet er toevalligerwijs tegenaan lopen. Natuurlijk kunde s'Zondags in het kerkportaal gaan staan maar het kan zijn, dagge ze dan nog nie ziet. De meeste ouw mèènsen uit 'd'n achteraf' hebben dispensatie gekregen van de pastoor omdat ze niemer uit de voeten kunnen. Ze hoeven dan niemer naar de kerk te komen.

In zo'n kerkportaal ziedde de ouw vrouwkes dan een voor een binnenschommelen in d'n arm van een van d'r dochters. Dat ze zo schommelen komt omdat ze zo slecht uit de weg kunnen. Ook groeien ze omlaag, ze krimpen!! D'n arm van d'r dochter is dan veul hoger dan durre eigenste. Wa kromgebogen, mee 't kopke nog vief recht vooruit soppen ze d'r gerimpelde wijs en ringvingerke's zorgvuldig in het hardstenen wijwatersvat. Ze maken dan 'n klein kruiske. Voordat ze naar binnen gaan, trekken er nog 'n paar d'r witte muts nog effe goed. Ze zien er fors uit voor d'r leeftijd maar dat ligt aan de kleren die ze aan hebben. Al vallen de mussen van het dak, ze hebben d'r dikke jakken en rokken aan. Deze kleren gaan laag over laag, ze krijgen zodoende nogal brede heupen. Vanaf die brede heupen hangen dur lange wijde rokken recht omlaag en ge krijgt d'n indruk dat al die rokken en jakken, het lijfke daaronder nog 'n bietje bij mekare moeten houden. De korte beentjes komen daar niet recht meer onderuit, het lijkt wel ofdat die schuin naar binnen zijn gegroeid. Ge kunt 't zien aan de twee voetjes, die bij elk kort stapke tegen elkaar dreigen te komen. Het gaat telkens nog net goed. Ze zien er topzwaar uit en als ze efkes alleen lopen, wordt da vooruit schommelen zo erg, dagge bang wordt dat ze ieder moment om gaan vallen. Zo slecht kunnen ze uit de voeten.

'N paar ouw mannekes lopen anders, mee heel d'r ouw lijf gooien ze d'r benen een voor een zo'n bietje vooruit. De grootste hoop heeft 'n stokske nodig want ze zijn met de jaren goed kromgegroeid. Sommigen lopen bekant haaks en schuieren zo het kerkportaal binnen. D'r pet gaat dan af en het wijwaterkruiske is vluchtiger dan bij de ouw vrouwkes.

In zo'n kerkportaal ziede natuurlijk ook, dat bijna al de ouw mannekes en vrouwkes ver voor de tijd de kerk binnenkomen. Dat komt omdat ze dichter bij de eeuwigheid staan als het jongk volk. Ze komen er om d'r eigen te laten zien aan Onze Lieve Heer zodat ie ze nie zal vergeten. Voor de zekerigheid bidden op voorspraak tot Maria, 'ofdat Onze Lieve Heer ze nie over de kop gaat zien voor 't te laat is.' Voor 't ouw volk dringt de tijd, ze vinden dat ze onderhand 'ns recht hebben op z'n paradijs, hij moet woord houden. Daar hebben ze stuk voor stuk goed voor opgepassen. Ze hebben d'r kinderen in d'n èèremoei opgevoed en ze hebben altijd durre pasen gehouden. Moeizaam hebben ze d'r dagelijks brôôd bij mekaar gescharreld en ze hebben veul rozenhoedjes gebeden. Novenen hebben ze gehouden tegen de ziektes van de kinderen en het vee. Ook de litanie van alle heiligen kennen ze bijna uit durre kop. Ook de catechismis zit nog in d'r kopke's en van de rozenkrans weten ze wat elk kraaltje voorstelt. Daarom laten ze d'r eigen zien en komen krom van de rimmetiek de kerk binnenschuifelen zodat Onze Lieve Heer er dan niemer omhene kan. Deze ouwe kromme mèènskes willen weten hoe da ze d'r voorstaan.

D`n barmhhartige Lieve Heer zal de ouwe kromme mèènskes dan eens aanzien en hij zal woord gaan houden omdat ie ginne kant uitkan. Z'n moeder kijkt immers mee over zunne schouder want die hebben de ouwtjes allang ingeschakeld. Onze Lieve Heer zal dan de kleine zonden afwegen tegenover d'n grote èèremoei die dees mèènskes geleden hebben. De weegschaal zal dan flink deurslaan aan de èèremoejige kant. Onze Lieve Heer zal dan erbarmen gaan krijgen, hij kan dan niemer terug omda ie da beloofd heeft.

Vanuit de verte kunde zien dat er ene bijloopt met z'n handen in z'n zakken en ge krijgt d'n indruk dat ie ze er nooit uithaalt. Toch trappeerd 'm daarop want nog gauw veegt ie de tabaksap langs z'n mondhoeken weg. Niemand hoeft te zien dat ie onder de mis lekker gaat zitten te pruimen. Hij zal proberen om da kleine pruimke op te hebben voor de communie. Zo heeft ie 't uitgemikt en het manneke zal dan evenzogoed, "nuchter zijn van middernacht af" als al de anderen. Het ouw pastoorke zal daar niks van zeggen als ie den hostie op z'n bruine tong legt. 'T ouwe pastoorke snapte dat wel, hij maakte daar ook nooit ginne praat over in d'n biechtstoel. Hij begreep heel goed dat ouw mèènsen, die op d'r leste benen lopen, nog 'n bietje willen snoepen van de goei dingen in het leven.

Voor de mis, in het kerkportaal hebben de ouwe mèènskes ginne tijd om eens efkes te praten, ze moeten d'r ok voor zorgen, dat d'r goei plek niet bezet is. Daarom zijn ze vroeger van huis afgegaan. Als ze durre tijd verdoen, zit er al iemand anders op d'r goeie plek. Daarin hebben ze gelijk. Daarom zal de schrijver de mèènsen niemer opzoeken als ze naar de mis gaan. Da moet ie door de week maar doen. De mèènskes zijn dan in d'r eigen omgeving en ge ziet dan al scharrellend bezig. Daarom zal de schrijver dieje ouwe pruimende communikant straks eens gaan opzoeken. Zo te zien is er dat ene van 'd'n achteraf'.

Toen de schrijver al die kromme ouwe mèènskes in het kerkportaal gezien had. docht ie bij z'n eigen, 'die hebben een bar en slecht leven achter de rug'! De schrijver heeft d'r gerimpelde handen bekeken boven het wijwatersvat, hij heeft de diepe groeven, de vele rimpels en de ingevallen monden gezien. Ook ging zunne aandacht uit naar durre rimmetiek, de kromme ruggen en de moeizame tred. Sommigen hadden gin tanden meer in durre mond. Dees gekrompen mèènskes hebben 't niet goed gehad. Heel d'r leven hebben ze hard gewerkt en zijn kromgegroeid op 't land. 'N zwaar huishouwen en weinig vertier is eigenlijk al genoeg om het slecht te hebben. Als ge dat werken daar nog bij optelt, is het dubbel op. Ge snapt dan nie, dat sommigen nog vlot negentig worden. De schrijver zal dat toch eens vragen als ie mee z'n fiets in de buurt komt bij Peerkes, de pruimende communicant, die z'n eigen onder 't lopen nog meej bietjes vooruitgooit.

Maar, voordat de schrijver bij Peerkes aan zou komen, moest ie toch nog vier keer van de fiets af omdat ie in 't klapzand goed vast reed. Ook mee unne deurjasser komde daar nie doorhene.

Peerke is achter in zunne hof bezig, hij is aan 't schoefelen. Dat doet ie al jaren, ge kunt dat zien aan 't schrepeltje. Dat is zo dun als 'n scheermes en in de loop van de jaren is 't alsmaar kleiner geworden. Da schoefelen is ook 't credo van Peerke, 'as ge oud wil worre, dan moette aan de gang blijven en asem blijven halen. Ge moet zorgen dat oewe roepert en ouwe poepert in orde blijft.' Peerke wordt komende zaterdag acht en tachtig, hij is van 1847. 'Het is da gij er over wilt beginnen', zei Peerke, 'maar toen was er pas èèremoei. Bij ons thuis waren we met z’n negenen en als alles goed was gegaan waren het er vijftien geworden. Ik ben de leste die t'er nog van over is. We moesten ons freten tussen de kraaien weghalen en da was dan nog maar genoeg voor vijf man. We werkten van s'morgens vroeg tot s'avonds laat bij de boeren, maar d'r was niks, dan kunde ook niks anders doen dan te zurgen dagge in 't leven blijft. Soms, als de winter te lang duurde, ging de kuus die moes jongen, gewoon van d'n honger kepot. Zo weinig bleef er voor 'm over. Naderhand is 't 'n bietje beter geworden maar veul was 't nog nie. Als 't toen te nat was of te droog, dan was er nog niks. In alle huishouwens zat er dan de schrik weer goed in.

Achteraf bekeken heb ik het zo slecht nog nie gehad, maar diegene die 't beter hadden, waren ook nie slecht af. Ik mag nie zeggen dat alles niks was, ge gaat oew eige leven nie afbreken maar goed was 't nie! Mèènsen onthouden alleen de goei dingen en ze houwen d'r eigen daar aan vast. As ik eerlijk moet zijn, en ik zou 't nog eens over moeten doen, dan di'k allenig mar wa'k gère wou. Ge mot er zin in hebben en ik kan nie zeggen da ik da altijd heb gehad. Ge staat zo maar aorig te kijke als de vrouw van d'n èèremoei na twee weken al ginne melk meer had voor de kleinste. Ze kon dan niemer vort omdat ze elke keer van d'r eigen viel. Het enigste wa ge dan had was 'n sneeke brôôd mee wa zout of spek, da was goed tegen de flauwigheid, neeje,... voor mijn hoeft dieje èèremoei en da gesjouw niemer. We moessen toen alles te voet doen en dat viel nie mee als er sneeuw laag. Het kon dan wel eens gebeuren dagge hier in drie weken, gin ander volk zaag. Ook ben ik nog un jaar of tien naar Holland gegaan, daar konde goed verdienen mee gras maaien en ander boerenwerk. Hier uit 'd'n achteraf' gingen we dan mee z'n driejen. Ieder van ons kon elk jaar bij hetzelfde adres terecht. Ze zagen ons gère komen want we verstouwden veul werk. Ik kwam ook elk jaar bij dezelfde boer, da was goei volk. Ge moest er wel hard werken maar ze betaalden goed. Mee 't eten konde van alles krijgen, het meeste wagge op oew brôôd kreeg was kaas omdat ie da zelf maakte. Ik ben d'r ook unne keer goed ziek geweest, wel drie weken. Heel m'n knoken deejen zeer en ik kon bekant ginne asem krijgen. Ik dee niks als hoesten en slijm meej bloed opgeven, da deed vernakend zeer en benauwd da'k 't had! D'n boer heej toen d'n dokter laten komen omdat ie docht da'k de pijp uit ging. Gadsamme wa waar 'k ziek zeg, ik waar gelijk van de wereld af. Toen 't weer 'n bietje ging gaf ie me wa locht werk. Hij heej me toen gewoon deurbetaald, dat ha'k nie verwacht van 'm want hij was er ene van penning zestien. De boerin was anders, die gaaf altijd nog twee bollekes kaas mee op 't end van 't jaar. Da was voor de kinderen', zee ze dan. Bij d'andere boeren kreegde 't nie, daar kreegde niks mee naar huis als oew verdiende centen en de afspraak voor het volgende jaar. In Holland hadden ze ginne honger, ge kunt oe eigen nie voorstellen hoe'n grote waajen ze daar hebben. Volgens me'n waren er meer koei als mèènsen. Ge kont er in de grond douwen wa ge wilde, 't groeide daar, zonne goeie grond was da. Agge dan hier terugkwam, dan zaagde d'en èèremoei weer op deze schrale grond. Maar ge wou 't nie zien omda ge dan blij was dagge weer thuis waart. Ge moest dan ok weer vlug zurgen da ge voor de winter wa te doen had, anders waren oe centen zo op. Neeje, voor m'n hoeft 't allemaal nie meer, ik heb zat afgezien. D'r was niks moois aan, ge zat tot oewe nek in d'n èèremoei en de zurregen. Somtijd's waarde al bang voor d'n ander dag. Alleen zou ik nog 's willen weten hoe de boerin 't maakt, 't was 'n goei mèèns. Ik heb gehoord dat d'n boer dood is, ge kunt dan wel unne brief schrijven maar da doede nie naar 'n weduw. Ik weet ook nie of ze nog leeft en of ze daar nog woont, 't is al zo lang geleden. Het kan best zijn dat ze nog leeft, ze was nog jonger als ik. Maar toch is 't die kaanten uit aander vollek. We waren 'ns unne keer mee z'n tweejen op de terugweg, toen unne schipper ons aansprak of da we z'n schuit wilden trekken Hij kon nie aan 'n pèèrd komen. We zouwen dan wa centen krijgen en mochten dan mee eten. Omda we toch dieje kaant uit moessen deejen we da mar. Tegen 't vallen van d'n avond waren we d'r en de schipper dekte de taofel. Hij zette d'r goeie botter op, 'n stuk kaas en mik. Ik smeerde flink botter op 't brôôd en legde daor 'n gèèf stuk kaas op. In eene keer zeej dieje schipper, 'neen waarde vriend, men neme brood en men doet er boter op. Of,... men neme brood en men doet er kaas op maar geen boter en kaas op dezelfde snede.' Wanneer Peerke de schipper naogedaon heej, komt er unne breeje glimlach over z'n gezicht. Maar allee ,..we zullen eens gaan kijken of de vrouw de koffie al klaar heeft, gij lust toch zeker ok wel 'n bakske'?

Maar de schrijver hoort dat amper, Hij ziet de glimlach nie op Peerkes z'n gezicht. De schrijver is onthutst over het negatieve verhaal van Peerke. Hij had gedacht dat de ouw mèènsen na een werkzaam leven 'n bietje konden uitrusten op het bankske onder de seringenboom. De mooiste herinneringen zouden dan verteld worden en de oudjes zouden versteld staan van elkaars goeie geheugen. Ze zouden altijd goeie zin hebben omdat ze 'n leven achter de rug hadden mee veul leut. Veul bakskes koffie mee krentebrôôd zouden ze krijgen want de ouwelui hadden 'n stripke voor. Tegen de passanten zouden ze vriendelijk zwaaien en 'houwdoe eej' roepen. De ouw mannekes zouwen dan 'n potje kaarten en 'n pepke tabak roken. Wanneer 't ging vervelen zouden ze misschien de ouwe geschillen nog 'ns op gaan halen. Strijend zouwen ze alsnog proberen om gelijk te krijgen op durren ouwen dag. De ouw vrouwkes breiden in de schaduw van de notenbomen zwarte kouskes voor 't leste kleinkind. Op de warme s'zomerse dagen zouden ze daar fijn zitten met durre mèèns en ze zouden bij d'r eigen denken, dat ze 't goed hadden. Ze hoefden gin freten meer te koken voor de kuus en niemer mee zware ketels te sjouwen. In de winter als de sneeuw hoog lag, of als er unne kouwe noordenwind stond, zouwen ze achter de plattebuis kunnen zitten om de soep in de gaten houden als ze daar zin in hadden. Als ze goed ter been waren, mochten ze hooguit wa zaad in het bakske van het kanariepietje doen, nie meer,... tis zat na zo'n leven! Op vrijdag zouden ze lekkere pap krijgen of paling, naargelang ze beliefden. Niks gesticht waar de echtparen op durre oude dag gescheiden worden, gewoon lekker thuis waar ze altijd hebben gewoond en in d'r eigen bedstee. Zo ongeveer had de schrijver 't gedacht voor de ouw mèènsen. En nou gaat het eerste en beste ouw manneke zeggen, 'dat da niemer hoeft en dat ie er gin zinne meer in heeft.' De schrijver zal daarom dat eigengedraaide drolleke uit 'd'n achteraf' eens rap op andere gedachten brengen. Zulke opvattingen van Peerke zijn ginne goeie reclame voor de mèènsen in 'd'n achteraf'. De lezers zouden gaan denken dat ze besodemieterd worden. Die denken dat d'n Brabander nog 'n bietje bourgondisch ingesteld is. Ze denken dat ie om de anderste week zit te feesten en dan flink wa bierkes pakt. De tafel staat dan vol mee hammen en reeje ruggen en iedereen kan zomaar toe-per-toe van alles pakken. Wa later op d'n avond loopt iedereen dan nog 'n flink zatsel op. De lezers gaan dan denken, dat da botterhammeke mee zout daar dan nogal schril tegenaf steekt. D'r idyllies beeld van Brabant gaat dan naar de kloten en de lezers hebben weer 'n frustratie meer te pakken. Peerke mag da schilderachtige beeld van de lezers zo maar nie ongedaan maken, dat zit nie in d'n Brabantse aard. Daarom zal de schrijver eens 'n stichtelijk woord naar Peerkes richten. Hij mag nie depressief zijn, ook al is 't allemaal waar, dan nog kunnen we da nie hebben. Hij moet maar optimisties blijven, gin gesodemieter mee da sjaggerijnig gedoe en die aparte dingen! Hij hoort z'n eigen te besodemieteren. D'r zijn d'r meer, die de tranen in d'r ogen krijgen van 't lachen, als ze van de pijn in d'r broek gepiest hebben. Stuk voor stuk laten ze d'n èèremoei thuis, daar gaan ze 'n ander nie mee vervelen! Al zien we blauw van kou, dan nog zeggen we, 'dat 't lekker fris is'! Ook nie stiekum d'r tussenuit willen trekken als oe vrouw dood is, want da zit er aan te komen bij Peerkes. Da past nie, Onze Lieve Heer gaat dieje voorbedachte rade nie goed vinden. Peerke moet dan maar stillekes deurgaan mee leven, da doen ze hier in 'd'n achteraf' allemaal. Ieder ouw manneke en vrouwke dat van hier komt zegt, 'da ze 'n goei leven achter de rug hebben.' Dat moet Peerke dan ook maar doen. De waarheid zegde nie, en dat wit Peerke verrekte goed omdat ie hier geboren is. Hier in 'd'n achteraf' heddet 't nie over zulke dingen, da doede nie, ge houwd oe eige goed, tot op 't leste en ge laat oew eige nie kennen. Hoe moet 't dan mee de ouwe Brabantse groet 'houdoe?' Telt da 'houwd oe goed' niemer?

Daarom gaat de schrijver proberen om Peerkes op andere gedachten te zetten, hij moet weer 'n bietje zin in z'n leven krijgen. De schrijver zal 't net doen als unne ouwverwetse pastoor. Eerst zal ie zeggen dat Peerkes opvattingen nie goed zijn. Peerke zal dan gaan denken, 'was da nou, zit ik nie goed in mekare'? Hij zal dan aan z'n eigen gaan twijfelen. Daarna zal de schrijver 'm nog wat meer onzekerder gaan maken. D'n auteur gaat dan meej de hel en de verdoemenis dreigen. Peerke zal daar eeuwige pijnen lijden door zo'n gedachtes. Als ie daar dan goed bang van geworden is, dan pas zal de schrijver met d'n hemel voor d'n dag komen. Die moet verdient worden, da's de zin in het bestaan. Daarom moet Peerke dan nog efkes mee 'n blij gemoed wat af gaan zien. Dan pas kan ie daar terechte komen.

Maar de schrijver is ginne goeie pastoor, hij denkt daar te simpel over. De schrijver begint al gelijk verkeerd en Peerke kan meej z'n antwoorden alle kanten uit. De lezers zullen da wel in de gaten krijgen. Meepersant zijn ze nou verwittigt, dat 't geschrijf over zo'n zware geestelijke materie, niet zo simpel is! De schrijver is daar ok ginne goeie in, eigenlijk kan ie 't veul beter aan unne filosoof overlaten maar die zijn nog nie mee mekare eens.

De schrijver had gedocht dat Peerke 't zo moest zien. Unne mèèns is 'n vremd iets, de dingen die tie doet, moeten unne achtergrond hebben, ze moeten niet voor niks gedaan zijn, ze moeten zogezegd unne zin hebben. Peerke is tenslotte toch op aarde gekomen om d'n hemel te verdienen?

Peerke heeft z'n antwoord al klaar. 'Agge dat op de man af aan mijn vraagt, dan had ik d'n èèremoei toch maar liever overgeslaan. Ge moet gewoon d'n hemel al krijgen meej asemhalen. Waarom moette toch alles verdienen? As ik 'm zo nie krijg, dan hoef ik 'm nie. En 't is ok nog zo, dat de mèènsen altijd bang gemaakt worden meej de hel. En as ge dan goed bang bent, dan hebben ze oe. En da paradijs, da ge moet verdienen meej èèremoei lijen, daar witte ok niks van hoe datter da uitziet. Neeje, zo zit da kot nie in mekare. De pastoor kan daarover zeggen wat ie wilt mar zo ist mooi nie. Mijn maakt ie niemer bang. Agge terug gaat denken aan d'n èèremoei van vroeger en op mijne leeftijd kunde nie anders meer denken als aan vroeger, dan kunde toch nie denken, nou he'k ’t verdiend Ik ben even ver as m'n ouwelui zaliger gekomen. En die hadden ok niks anders als een groot huishouwen. Die paar jaar die ik misschien nog te goed heb kunde moeielijk toekomst noemen waarin ik nog vooruit kan komen. Neeje, ik lever steeds meer in maar dat doet daar ook niks mir aan af. Ge moet nie denken da'k nie gère mir leef. Ons Kato is er ok nog, anders ha'k er misschien niks meer om gegeven. Maar zij heeft er nog zin in, zij is nog blij mee al die kleine dingen. Diep in m'n eige denk ik wel eens, dat het 't beste zou zijn, als zij het eerste gaat. Ze heeft dieje ellende en zurg van mijn versterven dan nie. Omdat ik ze slecht kan missen, duurt 't bij mijn dan nog maar een of twee maanden voordat ik aan de beurt ben om te hemelen. Daarom wil ik nou nog nie dood, ik wil daarop wachten. Voorlopig is 't nog nie zo, Kato heej nog gere schoon groot èèrepels en malse labbonen. De kleintjes heeft ze 't liefste. Ze zie nog graag mooie blommen en seringentakken. Daarom zurg ik daar maar voor, da zie ze graag. Ge moet daar allemaal maar niks van zeggen tegen ons Katoo, mar zo is't wel!'

Wanneer we binnen zijn in Peerkes kleine kotje, scharrelt Kato de koffie voor mekaar. In de loop van de jaren is ze goed doof geworden, daarom roept ze zo hard, dagge gaat denken dat ze oe niet moet. Dat harde roepen schrikt af. Ook is ze wat achterdochtig geworden, dat ligt ook aan d'r dovigheid. Op 'n gegeven moment docht ze dat de kippen ziek waren van d'n inteeld. Ze zag dat ze elk jaar flink teruguit gingen. Ze riep toen tegen Peerkes, 'de kippen gaan teruguit, 'n tedje geleden kraaide den haan nog en nou gaapt ie alleen nog mar.' 'Ge het 'm toch wel wa kruimels gegeven van de hubkes'? Peerke hoorde d'n haan toch duidelijk kraaien. Toen ze in de gaten had dat ze doof was, is dieje achterdocht naar de mèènsen en durre haan 'n bietje bijgetrokken. Ze zal daar nooit helemaal meer vanaf komen. Ze denkt nou nog dat de mèènsen achter durre rug om kletsen. Ze moet het van 'ziens' hebben en da's ook lastig als oew ogen aan 't achteruit gaan zijn. Het is daarom moejeluk om te praten mee Kato. De meeste mèènsen vermijden dat dan ook. Zodoende is Kato aangewezen op Peerkes, da's d'n enigste nog waar ze wat aan heeft. Hij is 't langste bij d'r gebleven van allemaal, heel z'n leven al. Ze heeft nooit veul schelles van Peerkes gehad, 't was altijd goed wat ze deed. Daarom is ze zuinig op durre Peer, ze houwt veel van 'm. Samen hebben ze acht kinderen grootgebracht en ze zijn allemaal goed terechte gekomen. Ene d'r van hebben ze af moeten geven, die was vooraan in de vijftig toen ie verdronk. Kato had er altijd al 'n voorgevoel van gehad. Toendertijd had ze dikwijls gedocht, 'onze Tiest wor nie oud, die brengen we nooit groot.' In de grond is Kato 'n warm vrouwmèèns mee veel schoon herinneringen aan d'r vrijerij mee Peerkes. Nog steeds pakt ze af toe z'n gerimpelde handen nog 'ns vast en zegt dan, 'ge zijt unne goeie klôôt Peer, ik kan oe nie missen.' Maar hij vergeet wel eens om zunne jas aan te doen als ie naar buiten moet en dan loopt ie 'n klets op. Daarom komt ie de deur niet meer uit voordat ze zunne jas en zunne das omgedaan heeft. Ze ziet ook wel dat Peerke met de jaren flink achteruit gaat, daarom mag ie nie ziek worden want dan kan het wel eens gedaan zijn met d'r Peerke. Een griepke en hij is weg! Toch moet Peerke af en toe naar buiten van Kato. Ze wit mit d'r eigen ginne raad als ie maar binnen zit en uren voor z'n eigen uit zit te staren. Ze wit dan nie wat er deur dat kleine kopke gaat, misschien wit ie wel veul te veul voor unne mèèns? Daarom moet ie d'n hof maar bijhouden en het bloementuintje. Natuurlijk kunnen de kinderen dat net zo goed en misschien nog wel veul beter. Maar ze vindt de èèrepels van Peerke veul lekkerder en ze zijn veul groter. 'Ook zijn bloemen zijn mooier', dat zegt ze elke keer tegen Peerkes. Kato voelt precies aan dat Peerke het gevoel moet krijgen, dat ie nog nodig is. Het is wel moejeluk want Kato loopt ook op d'r leste benen. Ze kookt nog steeds zelf de èèrepels en de bonen. Ze denkt wel 'ns bij d'r eigen, 'dat ze 't langer moet volhouden dan Peerke.' Als zij er niet meer is, wie zal er dan voor Peerkes koken? Hijzelf niet, want hij kan 't nie, hij kan niet voor z'n eigen zorgen. Als Kato het voor het zeggen had, zou het 't beste zijn, als Peerke mar het eerste hemelde. Hij zou dan de ellende van heur afsterven nie hebben. Da zou het beste zijn voor Peerke want als zij toevallig eerder uit de tijd raakt, zal ie verhongeren en z'n eigen gaan vervuilen. Van het huishouwe kan ie ok niks, daar staat ie helemaal verkeerd voor.'

Dees verhaal zouwen we van Kato gehoord hebben als ze vrijuit kon praten en nie zo achterdochtig was. Ook zou ze zonne praat nooit verkopen als Peerke d'r bijzat. Die zou optimistisch d'r gedachten hebben weggewoven zonder z'n eigen zelf bloot te geven. Hij zal zeggen, 'dat de tijd best zal gaan dringen en ge kon op de gebeurtenissen nie vooruit gaan lopen. We hebben daar niks in te zeggen hoe dat 't allemaal zal gaan. Ge kunt 't nie afdwingen maar da zal allemaal best wel mee gaan vallen. Da komt allemaal van eiges en een voor een.'

Toen de koffie op was is Peerke naar z'n èèrepelveldje gegaan om te schoffelen, da moes hoognodig gewied worden. Daarna moessen de toppen uit de labbonen omdat er al zwarte luis in zat. Maar da kon morgen ook nog. Hij zou z'n stroppen maar eens na gaan lopen want Kato had nog graag 'n knijnenbilleke op tafel. Onderwijl kon ie z'n gedachten eens verzetten want af en toe ging dat allemaal door elkaar. Als ie mee 't een bezig was docht ie steeds aan al het andere. Soms moes ie wel drie keer terug om te kijken of ie het schuurdeurke wel dicht had gedaan. Diep voorovergebogen liep ie mee z'n gedachten de zandpad af naar z'n strikken in het hakhout. Misschien wies ie wel te veul voor unne ouwe mèèns, misschien waren z'n hersens al vol en kon er niks meer bij. Het kon ook zijn dat ie al goed versleten was en Peerke docht bij z'n eigen, 'dat 't da leste wel zou zijn.'

Daar zitte dan als schrijver,... die aan 't ouwe Peerke nog unne 'n zin aan het leven wilde geven. Ge krijgt daar 'n genant gevoel van als ge 't beter meent te weten dan 't ouw volk dat hier al eeuwenlang overleeft. Achteraf gezien had Peerke zelf al unne zin aan z'n leste jaren gegeven. Hij leefde nog volop omdat ie heel veul om z'n Kato gaf. En Kato gaf nog veul om hem omdat 'n goei manneke was, da was durre zin in het leste stukske van d'r bestaan. Da's toch vernakend schoon as ge mee de liefde dur 't leste stukske van oew bestaan henenkomt! Veul mèènsen hebben da nie. Die zouwen 'Onze Lieven Heer' op d'r blote kniejen bedanken as ze op durren ouwe dag nog 'n bietje liefde zouwen kennen. 'De liefde vor mekare' denkt de schrijver, 'misschien is da wel de zin van 't bestaan.' Agge dan de liefde he't, dan kunde mekare aonkijken,... tot op het bot toe en ge gaat da goed vinden van mekare. Misschien is da wel het hoogst haalbare wa mèènsen in d'r leven kunnen bereiken? Daar moette dan helemaal vor naar 'd'n achteraf' om daar achter te komen! Neeje,... den auteur kan van 't ouwe volkske nog veul leren!

In ieder geval viel 't voor Peerkes, nie mee om te lachen als ie pijn had. Mar ook voor Peerkes en Kato gaoget leven verder. De schrijver hoort dat assie weer op zunne deurjasser stapt. Hij hoort hoe Kato d'r kippen roept omda ze wa kouw èèrepels heed overgehouwe. Een langerekt en doordringend tie-ie-ie-iejt, tie-ie-iejt, tie-iejt, tiejt, tiet, tiet, tiet, tiet, tiet, moet de kiepen over dur startproblemen hene helpen. Die leste tietjes zee ze dan steeds vlugger achter mekaar om dur kiepen tot spoed aan te manen en op het lest liepen die kiepen mee dur geel poten precies gelijk op het ritme van Kato's geroep. Ternouwernood kon de schrijver mee zunne deurjasser 'n kiep ontwijken omda ge mee unne deurjasser nie zomaar kunt stoppen. Dat opstappen gaat ook moejeluk omda ge gelijk moet beginnen te trappen. Misschien was 't beter om un pinneke aan d'n achteras te schroeven. Daar kunde oewe voet op kwijt om op te stappen. Ge moet dan wel steppend 'n aanloopke maken om un bietje gang te krijgen.

Toen de schrijver op de terugweg voor de zoveulste keer in het klapzand vastzat dacht ie 'nondeju, alwir,... dasse toch gauw dees klapzaand opruimen, 'tis zô ginnen doen.'