BRAABANS

Brabant's Knipoog uit het Verleden 8
Wil van Pelt

• Het voorzichtige 'nee' in ons taalgebruik.

• Alweer de filosoof.

• Kiske en de spoken.

• 'N autodidacticus in het liegen.

• Zijn sterk verhaal.

In dit hoofdstuk doet d'n ingehuurde filosoof nog mee. Hij mag dat omdat ie niet lastig is. Hij zegt nog steeds verrekte weinig. Zodoende is 'r weinig kans dat ie in dees hoofdstuk in ene keer zever gaat verkopen. Er worden spookverhalen verteld rond de plattebuis omdat unne autodidacticus in het liegen daar heej plaats genomen. Deze gaat in 'd'n achteraf' wereldberoemd worden meej z'n elastieken verhalen die tie erregens gelezen heej. Er komen volop geesten en spoken in voor die meej mekare overhoop gaan liggen. Er is ok unne aanzet voor café-achtige aktiviteiten. Deze gaan niet deur bij gebrek aon muziekinstrumenten. Ok dit hoofdstuk zit weer stikvol meej clichés. De schrijver trekt daar z'n eigen niks van aan omdat ie da mag van z'n eigen. Hij begint gewoon meej een stukske taalgebruik omdat da wel eens makkelijk kan zijn voor de mèènsen van buitenaf. Nog een eigenaardigheid is, dat de mèènsen via de dingen spreken, mar daar zal de lezer zelf wel achter komen.

De meeste mèènsen in 'd'n achteraf' zijn niet rechtstreeks tenminste, da zeggen die van buitenaf. Als 't zo is, dan is da gin kwaajigheid van dees mèènsen. Ge wit nie waar dat da vandaan komt, 't zal in d'n tijd wel zo gegroeid zijn. Als ge iemand nodig he't om te helpen, dan zulde het nie oew hersens halen om dat al meteen te vragen. Ge probeerd eerst of dagge oew eigen wèèrek zelf nie kunt, en als 't dan nie gaat, dan pas gaadde da vragen. Mar ge moet 't nie rechtstreeks doen, ge moet 't eerst over andere dingen hebben zoals het weer, de kinderen of de kuus. Onder 't buurten kunde dan de klink van de deur vasthouwen en op het lest weette niemer meer zo precies waarvoor dagge gekomen waart. Ge kunt dan zeggen, 'oja, wa'k nog vragen wou.'

Mar da gaat afgeleerd worren, da kan nie meer in unne tijd waarin gejakkerd en gejaagd gaat worden want dat duurt te lang. Dieje tijd zit er aan te komen, vraag dat maar aan de mèènsen in de febrieken. De moeders zullen da nog wel een tijdje kunnen volhouden. Niet dat het vrouwvollek op d'n dag van vandaag al van gisteren is, dat ligt wel efkes anders. Het vrouwvollek moet d'n èèremoei over heel d'n dag verdelen en zijn al blij, als ze wa praat over iets anders kunnen hebben. Als ze s'Zondagmiddags bij d'r zusters gaan buurten, of naar d'r ouwelui gaan, moeten ze samen altijd efkes het hofke in, of 't tuintje gaan bekijken. Via de bonen en de bloemekes worden dan de moejelukke dingen besproken. 'T praat dan wa makkelijker en ge kunt oe gedachten verzetten, als ge ziet, hoe goed de peejen en de sjalotten d'r bij staan.

Ok kunde oew ogen dan efke's afwenden, ge kunt ze dan op 'n dooi punt zetten. Het is dan niemer zo moejeluk om het eens te hebben over 'n communiepakske voor de twidde omdagge begot nie wit, hoedagge daaraan moet komen. D'r zusters of moeder zullen dan mee uitkijken voor unne lap stof mee 'n foutje, of iets wat nog goed te keren is. Meestal hebben de zusters of moeders nog wel iets liggen, wat uit mekare getornd kan worden. D'r zal dan eerst 'n bakske gedronken worden en daarna word er unne lange jas voor het communiepakske opgeduikeld. Samen zullen ze dan bekijken waar de broek uit kan en 'n kort jek. Heel dieje jas moet uit mekare getornd en gekeerd worden omdat ie er aan d'n binnenkant nog goed uitziet. Misschien is de voering ok nog te gebruiken.

Mar da moet nog efkes bekeken worden.

Deze leste uitspraak is meer dan 'n uitspraak alleen, daar zitten 'n aantal begrippen achter, die ge alleen mee ferm oefenen kunt ontdekken. Voor unne buitenstaander valt da nie mee om dat te begrijpen. Stelt oe eige mar eens voor, dat 'r unne mèèns van buitenaf bijvoorbeeld zou vragen, 'of ge 'm de komende zaterdag wil komen helpen'? Hij zou als antwoord kunnen krijgen, 'ik zal dat eerst eens efkes moeten bekijken.' Het kan ok zijn, 'dat er eerst eens over gedacht moest worden.'

Het is ok mogelijk, dat ze het er eerst eens meej thuis over moeten hebben. Dieje mèèns gaat dan heel de week onnozel en stillekes zitten denken, dat er bekeken en gedacht gaat worden over zijn karweike. Hij kan dan nog lang wachten, want er zal op dieje zaterdag niemand komen. Wanneer ge hoort, 'da moet ik nog eens efkes bekijken', betekent da gewoon, 'nee' en dan aan de voorzichtige kant.

'N voorzichtig 'nee' dus. Ge wilt dieje mèèns nie voor zunne kop wilt stoten mee 'n keihard 'nee'. Dat geld natuurlijk ok over dieje ruggespraak meej 'thuis. Mooi nie dazze er thuis ok mar iets vanaf weten. Natuurlijk kan diejen buitenstaander dan zeggen, 'dat is nie zo fraai, dat valt me goed tegen van die mensen, op zo'n manier weet ik nooit waar ik aan toe ben.'

Maar, da valt af te strijen, ge kunt nooit keihard 'nee' zeggen omdat ge weet, dagge op unne andere dag zelf de hulp van de buren nodig he't. Da kunde nie doen, want wat hedde er aan wanneer ge oew leven lang mee unne buurman zit, die voor zunne kop gestoten is. Neeje, as ge toevallig unne buurman he't in d'en achteraf, dan moette daar zuinig op zijn en nooit rechtstreeks ‘neeje’ zeggen.

Dieje mèèns van buitenaf had ok kunnen vragen, of da ge misschien op unne andere zaterdag ginne tijd had. D'r viel dan over te praten. Dieje mèèns van buitenaf zou wel doorgevragen hebben, als ie goed mee z'n karwei omhoog zat, mar dat deed ie nie. Het zal dus wel nie zo nodig gewiest zijn. Daar gaadde dan tenminste vanuit.'

Maar,..da voorzichtige 'nee', gaat afgeleerd worden, da past niemer in unne gejaagde tijd omdat er dan teveul deur gevragen moet worden. Da duurt dan veuls te lang!

Ondertussen is de schrijver bezig meej de tijd tussen october en Kerstmis. Voor de huishouwes is het dan unne drukke tijd. De kinderen gaan de leste bramen plukken en de kuus heej nog kans op 'n maoltje mee eikels. De kastanjes en hazelnoten worden geraapt. Ok de mastappels voor de plattebuis worden verzameld. De vaoders kijken nog eens naar de taskes mee masthout en de musterd. D'r mot nog bij, voor de zekerigheid want de winter kan lang en koud zijn.

Daarom gaat Kiske mee zunne kruiwagen de bossen in. Voor hem is ’t extra moejeluk omdat ie nie aan de aangekruiste bomen mag komen. Die zijn dur de gemeente aangewezen en verkocht vor ’n paar centen en zelfs die had Kiske nie. Daarom moet ie dieper de bossen in, wijer van huis dus. Hij zal voor d'n donkerte binnen moeten zijn want ge hoeft voor leut nie te gaan. Mee de donkergrijze lucht, de wind die door de kruinen ruist en de schemer onder de dennen ziedde van alles, ok al is er niks. 'N bietje gejaagd zaagt ie de afgevallen takken op lengte. As ie zo allenig is hoort ie van alles, hij schrikt al op van het gekras van 'n late kraai. Die probeert tegen de wind in te vliegen. Hij zal zunne kruiwagen mar nie aflaajen, anders is ie te zwaar in het karspoor. Dieje ene dikke tak zal ie nog kort zagen en meeneme en dan is 't gedaan. Hoog boven 'm krast die verwaaide kraai opnieuw, 'd'r zal toch niks gaande zijn', denkt Kiske. Kraaien zijn altijd voorboden van onheil dood en verderf. Ok brengen de kraaien de kwaaie dingen uit, die de mèènsen gedaan hebben. Nie vor niks zeggen de mèènsen, 'blaost oewe kraaienmars mar want de kraaien zullen het uitbrengen!'

Unne grote donkere wolk vanuit het noorden versnelt het vallen van de avond. Het wordt donkerder onder de bomen en hoog in de dennetoppen begint de wind te ruisen. Af en toe valt er unne mastappel naar benejen. Kiske schrikt daarvan en hij wordt daar nog ongeduriger van. 'Neeje', denkt kiske, 'd'r is niks aan zo allenig, als er iets mee oe gebeurd ligde hier morgenvroeg nog.' Dieje dikke tak liet ie mar liggen, die liep nie weg. Vlug aveseerde ie zunne kruiwagen het karrespoor in en ging op huis aan. Da karrespoor kwam van 't durp af. Soms kwam daar 'n lijkkoets over die naar het jodenkerkhof moes. Mar 't pèrdje kwam nie ver meej die koets op z'n smalle wielen in da klapzand. 'N eindje verderop werd er voor die koets 't pèèrd van boerke Bastiaansen gespannen. Zonne 'Belze knol' meej rooie kwasjes aan z'n haam omdat da aangift dat ’t gin gemak pèèrd is. 'Tis zo'n pèèrd, dat alle dagen voor de ploeg kan staan en op z'n gemak, voor na voor kan trekken. Die trok dan de dooiekoets door leste stuk klapzand naar het jodenkerkhof. Dat ligt helemaal achteraf, goed verstopt tussen de bossen. In zo'n pèèrdenspoor is het moejeluk om te kruien. Da zand raakt flink los als 'n pèèrd er hard aan moet trekken. Als het geregend had, werd dat modder. Daarom reed Kiske nou in het spoor van de wielen, da's vaster. Allenig, dees pèèrdenspoor liep regelrecht naar het kerkhof. De verhalen over het hengstenspoor geloofde ie nie, 'da's allemaal gin waor.' In 't hengstenspoor rijen gin kwaaie spoken en er komen s'nachts om twaalf uur gin dwalende geesten van dooien terug van 't kerkhof.' Mar in d'n donkerte,.. en zo alleen,.. bleft da toch mijelijk. Af en toe keek ie toch voor de zekerigheid mar eens rond, om te zien waar 'tie bleef en of het 'm allemaal nog bekend voorkwam.

De opmerkzame lezers zouden hier kunnen zeggen, 'dat de schrijver niet doorzet meej het opbouwen van de spanning.' De schrijver zou meer elementen moeten beschrijven om deze spanning op te voeren. Er is ginne climax, de spanning is weg, da lees nie lekker'! Het schrijverke is 't aan 't begaoien!

Mar,..hadden die lezers dan liever gezien dat het schrijverke wat meer wind in de broek van Kiske had gejaagd? Hadden ze liever gehad dat er wat slierten mist aan te pas kwamen, of wa glimhout? Of had de schrijver, 'de gloejige herder' uit Galderen op moeten laten draven omdat Kiske daar toch vlak in de buurt was? Hadden die lezers dan gehoopt, dat de schrijver in dieje donkerte, unne knoepert van 'n spook meej 'n rotgang door dat hengstenspoor liet sjezen, of èèrreger nog,.. da magere Hein neffe da karspoor staat te wachten?

D’n auteur was dat schrik aanjagen niet van plan, hij is daar op tegen. Die lezers krijgen durre zin nie! D’n auteur gaat daar voorliggen. Kiske zou z'n eigen dan te barste schrikken en zunne kruiwagen mee hout vergeten. Van bangigheid zou ie er dan de sokken in zetten, om mee 'n bloedgang op huis aan te gaan. Heel d'n avond zou ie nie goed zijn en mee 'n wit gezicht dikkels naar de plee moeten. Hij zou op het randje van de overspannigheid zitten en springens-gereed, grote kruistekens slaan. Da zou plezierig zijn voor de lezers, daar zouden ze nog eens mee kunnen lachen, da's pas leutig!

De schrijver heej dat expres nie gedaan omdat da kruien meej zonne ouwverwetse kruiwagen zwaar werk is. Das nie eerlijk tegen zo'n manneke, da mee zo'n slecht materiaal onze bossen tot laat in d’n avond schoonmaakt. Da manneke krijgt overdag al genoeg op z'n kloten in de houtzagerij, d'r wordt al genoeg mee 'm gekuld! Bovendien haalt ie dat hout niet voor z'n eige allenig. Z'n jong kunnen daar d'r èèremoejige billekes aan wèèremen en de boerenkoolstamp zal er op gaar worren. Zonne hard werkende mèèns jaagde nie de doodstuipen op het lijf mee 'n spook. Zonne mèèns kuuste nie op, da doedde nie! Ge zurgt eerder dat ie goed thuis komt mee zonne zware kruiwagen! D'r zijn wel andere, die 't verdienen om ze eens goed te laten schrikken mee 'n klagend spook, da meej 'n rotgang deur het hengstenspoor sjeest!

Op zukke donkere avonden van zo'n zelfde najaar, denken veul mèènsen bij d'r eigen, 'zou Sooike 't nou liegen, of liegt ie 't nie?' Ge kunt van hemzelf daar gin antwoord op krijgen, want dat antwoord kan al gelogen zijn. Sommigen uit de buurt zeggen al, 'as Sooike gaapt, liegt ie al.' Ge weet 't dus nie, en ge kunt er zodoende ok niet achter komen. Als er nou mar eens unne serieuze tegenspeuler voor Sooikes gevonden kon worren, zouwen ze eens flink tegen mekare op kunnen liegen en misschien zou Sooike dan flink gaan overdrijven. Hij zou op zo'n manier dan door de mand vallen. Mar, zo ene is er nie, daarom kan Sooike zunne gang blijven gaan. Het is eigelijk ok gin liegen wat ie doet, alleen, als ie twee keer hetzelfde heej gezegd wa bij 'm opkomt, geloofd ie 't zelf. 'N ander moet dat dan voor waar aannemen. Hij gaat alvast mar geloven wat ie d'n andere dag zal verzinnen, of liegen, want da was nog niet uitgesloten. Hij doet er dan nog gewichtig mee en neemt z'n eigen volop serieus. Zodoende is het moejeluk om erachter te komen of Sooike nou wel liegt, of nie liegt. Het zou wa makkelijker zijn want Sooike is unne goeie verteller van verhalen. Voor de mèènsen in 'd'n achteraf' zouwen die verhalen dan ok beter te volgen zijn. Als Sooike begint te vertellen, denken de meeste al dat ie liegt en zodoende ligt d'n aandacht niemer bij het verhaal. Als ge zit te luisteren mee 'n gevoel van, da liegt ie, en als ge efkes later dan denkt, 'nou weet ik het zeker', dan houdde daar 'n besodemieterd gevoel aan over. Het zou anders zijn als Sooike ergens in z'n verhaal zou zeggen, 'tot hier is echt gebeurd en de rest mot ik gaan liegen.' In zo'n geval wilde da liegen natuurlijk ok horen. Als ie da liegen dan goed doet, dan gaadde 't misschien op het lest nog geloven ok. Zo zijn de mèènsen dan ok wir. D'r zijn ok mèènsen die zeggen, 'laat 'm toch gewoon liegen, da gift toch niks, da maakt toch ammel niks uit!’ De schrijver is 't daar nie meej eens, da maakt wel wat uit. As ge unne verhalenverteller opduikelt, dan wilde ok unne gèève hebben omda ge da aan de lezers verplicht bent. Ge wilt d'n beste hebben dietter is en ginne leugenèèr.

De schrijver kan meej deze informatie uit 'd'n achteraf' ginne kant uit. Hij kan Sooikes verhalen nie letterlijk opnoteren en aan de lezers doorgeven. De lezers zouden dan argwaan krijgen en denken dat d’n auteur net zo hard kan liegen als Sooike. D'n auteur wil da natuurlijk nie, lezers worren overal al besodemieterd, daar moette zuinig op zijn. De lezers kunnen dan wel denken, 'dat er dieje ene keer er dan ok nog wel bij kan', mar zo is het mooi nie. Genoeg is genoeg.

Daarom moet er iets gedaan worden aan dieje praat van Sooikes. Mar de schrijver wit niks, hij kan niks geprakkezeerd krijgen. Eigenlijk is 't werk voor unnu agoog of unne andere die daar verstand van heej. D’n ingehuurde filosoof is natuurlijk ok nie zo thuis op dat gebied, anders kon die er wat van zeggen. Zou die nou onderhand is niet bij z'n eigen gaan denken, 'ik moet toch 'ns wa' gaan zeggen voor m'n centen?'

Mar de filosoof hoeft da niemer te denken, hij heej zelfs al iets ondernomen! Hij heej Sooikes ondervraagd. De filosoof heej ok al notisies geschreven over Sooike. D’n wetenschapper had z'n eigen opgesteld tegenover Sooike als unne boekhouwer. Als iemand zonder nonsens, droog, krakend en puur zaokelijk. Voor d’n heer Sooi, waren er gin zijwegen om te ontsnappen, zo stond het in zijn notisies. De filosoof was deur blijven vragen aan Sooikes omdat Sooike nie rechtstreeks in z'n antwoorden was. De filosoof is deurgegaan tot de leste vraag beantwoord was. Dat had d’n filosoof op school zo geleerd van de perfessors. Toen Sooike toegaaf dat ie af en toe wel eens loog, vroeg d'n filosoof, 'waarom ie 't dan wel deed'? Sooike antwoordde toen, 'ak de naam heb, dan flik ik 't 'm ok.' D’n filosoof zeej toen tegen 'm, 'dat ie daarmee z'n eigen is gaan gedragen zoals 'n ander hem zag.' In de notisies stond, 'D’n heer Sooi heeft zichzelf gemaakt, tot wat 'n ander in hem ziet. Op het gebied van zijn verhalende activiteiten is zijn eigen authenticiteit verloren gegaan. In deze verbale uitingen is hij acteur geworden.'

Sooike wies wel dat ie af en toe z'n eigen naar de voornamigheid loog. Dat had ie stiekem niet gezeet tegen de filosoof. Toch had ie er toch nie van terug, hij was vastgepind mee al die vragen. Toen ie van de ondervraging af was docht ie bij z'n eigen, 'dat ie er als acteur, in 't vervolg toch unne betere punt aan moes gaan zuigen.'

Wanneer zonne Zeer Geleerde Doctorandes in de Philosophie ontdekt heej, dat Sooike eigenlijk unne acteur is, dan heej de schrijver daar ginne enkele moeite meer mee. Dat zal dan wel goed zitten als daar iemand mee verstand naar gekeken heej. De verantwoordelijkheid komt dan bij hum te liggen. Allenig,.. de filosoof komt van buitenaf,.. As Sooi nou mar nie te dikkels z'n 'zachte nee' heeft gebruikt want dan kloppen de notisies niemer! De schrijver zal daar mar nie te lang bij blijven stilstaan. Zo goed als ie 't kan, zal ie de declamaties en de verhalen van Sooike op schrift stellen. D'r is wel een verandering gekomen in het gedrag van Sooike. Als ie nou een verhaal vertelt, speelt da z'n eigen niemer in de buurt af. Ok z'n femilie zaoliger komt er niemer in voor. Z'n verhalen spelen d'r eigen nou af in verre vreemde landen. Sooike zal bij z'n eigen denken, 'ver weg liegt lekker, da's nie nao te gaan'!

Op een van de zaterdagavonden in da najaor ging Sooike z'n zuster bezoeken. Dat deed ie wel meer. Meestal kwamen de buren dan ok en dan was 't gezellig. Mar 't was eigenlijk gin weer om van huis af te gaon. Hoog in de lucht joeg de noordenwind de regenwolken uit mekaore. Af en toe vielen er wa regendruppels en natte sneeuw. Het zag er naor uit dat het zou gaon sturremen. Daorom deed ie de luiken van zijn huiske al mar vast dicht. Toen ie dat gedaon had stapte ie aon, meej in zunne binnenzak spekbrokken en 'n fleske jenever. Onderweg zal ie er al vast mar 'n slokske van nemen, dan blefde goed wèèrrem van binnen bij zo'n slecht weer. Toen ie na 'n kwartierke binnenkwam bij Kiskes had Marie de plattebuis al flink opgestokt. De jong stonden al klaor om naor bed te gaon. Ze waren net gewassen in de tobbe en ze glommen nog van de groene zeep. Op d'r bollekes waren de weerborstels strak achterovergekamd, ze zagen er pront uit. Sooi zou ze ieder 'n spekbrok geven en dan was 't voor vandaog gedaon. De rest zouwen ze morgen krijgen. Mee zachte kletskes tegen d'r billekes dreef Marie d'r schaopen het zijkamerke in. Echt koud was het daor nie want Marie had 'n paor uur geleden de deur al opengezet zodat de wermte naor het slaopkamerke kon. Ze moessen tegen ome Sooi nog 'dankjewel en weltrusten' zeggen. De jongste ontsnapte nog even, want die wilde nog efkes tussen de groten blijven. Mar Marie was hendig in 't vangen van d'r jong. Zodoende laag ie al tussen het beddegoed voordat ie er erg in had. Zun duimke ging in zijn mondje en hij sliep al toen de buurlui binnenkwamen. Kiske en Sooi zaten al langs de plattebuis omdat da daor d'r plek was. Aan de andere kant onder de schouw konden Abbeke en Sus zitten. Nelleke, de oudste dochter was ok mar meegekomen omdat ze anders allenig was. Af en toe moes ze toch efkes thuis gaon kijken ofdat de jong nog sliepen en ofdat alles nog in orde was. Zo had ze het afgesproken meej d'r moeder. Daorom was het beter als ze unne stoel zou pakken en neven Marieje aon taofel ging zitten, da is makkelijker als ze moest gaon kijken.

Sus had d'r breiwerk meegebracht, die wou een beetje dichter bij de petrolielaamp zitten anders zag ze nie waor ze bleef. 'Gij gaot 'n schoon gebreide broek krijgen', zee Sooi tegen Nelleke. 'Ge lieg 't', zee Nelleke, 'da word gin broek, ziedde gij dan nie dat 't kouse motte worre'? mar Sooi zag da niet, die had zunne aondacht weer volop nodig om de borreltjes vol te gieten voor de manskerels. 'T vrouwvollek lustte nog ginne sterke drank. 'Wa later op d'n avond misschien, 't is er nou nog veuls te vroeg voor, d'n avond duurt nog lang zat.' 'Waorom hedde oewe monica nie meegebracht', vroeg Sooi aon Abbekes, 'dan hadde we wa meziek.' 'Hij is kepot', zee Abbeke,' 't knopke vor de lucht er uit te laten zit vast, hij blaost alleen nog mar. Ik heb er al mee nu spijker ingezeten mar 't gao nie, hij mot uit mekare.' 'Agger vort mar afbleft', zei Sus, 'ge wacht mar op onze Tinus, die heej beloofd dat ie 'm zal maken.'

Eigenlijk is da jammer dat de monica kapot is. Abbeke kon daor zo mooi op speulen dagge d'r op het lest nog mee begon te simmen. As ie 't goed aon had, speelde ie over soldaten die naor d’n Oost moessen en die daor eigenlijk al ginne zin meer in hadden. Hij speelde dan over het afscheid nemen van d'r meskes die ze nooit meer zouwen zien. Ok speelde ie over de moeders en de kiendjes die mekare zo slecht konden missen. Hij speelde walskes en soms unne mazurka omdat ie dan effe op asem kon komen. Ge kon dan slecht op oewe stoel blijven ziten. Het mooiste was, wanneer de ouwe weemoedige Duitse liedjes aon de beurt waren. Hij liet de knopkes aon de baskant dan zo trillen en vibreren, dat die niet meer wiessen ofda ze nog wel goed zaten. Als ie wat jenever ophad haolde ie zo uit, dat zunne monica wel unne meter lang werd. Ge kon dan zunne losse tand zien hangen, zo wijd ging zunne mond open bij het zingen.

Mar nou is ie kepot, ginne meziek dus vanavond, d'r mot gewacht worden op Tinus die um moet maoken!

Daorom zal Sooike vanavond voor wa vertier zorgen, hij weet nog wel 'n verhaol. D'r moet eerst nog wat hout in de plattebuis. Ge zit tenslotte nie gere in de kou asser verhaolen verteld gaon worden.

Sooike hoeft 't vanavond nie te hebben over spoken of over de witte vrouwen op Strijen en Hoogerheide, ok nie over heksenvergaoderingen in d'n duin, of over de kattedansen op de Galderse hei. Ok gin verhaolen over duvels, flodders of andere geesten. 'T vrouwvollek heej 'm de wacht aongezegd. 'Neeje', wij zijn gin schijthuizen' zeggen ze meej z'n driejen tegelijk, 'we geloven oe mar half.' Sooi kent wel 'n ander verhaol mar hij weet nie zeker af dat da wel waor was. 'Het is nie zo'n mooi verhaol en d'r komen ok geesten in voor.' Het vrouwvollek voelt al nattigheid. Eventjes gaon ze d'r nog tegenin mar ze moessen 't toch afleggen tegen 't manvolk. 'Allee, vertel op, en doe ze nog is vol', zeej Kiske. Toen de glaskes vol waren en de sigaoren gloeiden, begon Sooi te vertellen.

'Het is 'n ongeloofelijk verhaol en agget nie gelooft, moet 't zelf weten.' Het is al lang geleden en het is ok nie hier gebeurd, waor precies weet ik nie, t'is erregens ver weg mar dat doet er nie toe. In dieje tijd geloofden de mèènsen nie in d’n hemel, na durren dood gingen ze naor 'n soortement moeras, da mot erregens langs 'n diep waoter gelegen hebben waor gin leven mir in zaat. De dooien uit dieje tijd moessen dan over 'n houten bruggeske van dunne boomstammekes omda' ze dan toch gin gewicht meer hadden. Langs het trapke, waor de dooie mèènsen op moesse klimmen om op da bruggeske te komen, hing onder 'n afdak 'n zwaore klok. De dooie mèènsen moessen die drie keres laten slaon om dur komst aon te kondigen. Deur de mist hene konde d'n andere kaant nog net zien en as de dooie mèènsen over 't smalle bruggeske hene waren, konden ze nooit niemer terug.

In dat moeras groeiden aon de takken van de bomen gin blaoren, de takken staken zwart af tegen de donkergrijze lucht. D'r groeide ok gin gras of mos, alles was er drassig en wat hogerop, zaat 't dik onder 't stof. Op sommige plekken hing gedurig mist, het was er schemerig, grijs en doodstil. Ge hoorde daor zo af en toe alleen mar de zwaore klok slaon die aon het begin van da bruggeske hing. Da was dan 'n aonkondiging, dat er wir iemand overhene moes.

In 't moeras wierre de mèènsen op d'n duur allemaol schimmen. Sommige van die schimmen blijven gedurig langs 't waoter zweven omda' ze terug willen naor de mèènsenwereld. Dees schimmen zijn nog nie klaor meej de mèènsenwereld. Vandaf de rand van het schimmenrijk kunnen ze zien, hoe ze geleefd hebben en wat ze verkeerd gedaon hebben. Ze zien d'r eigen opgebaord liggen en ze zien hoe d'r graf gegraoven wordt. D'r eigen begraofenis maoken ze meej en ze horen nog wat de levende mèènsen te zeggen hebben. Ze horen ok het doffe geluid van de zandkluiten die op d'r kiest terechte komen. Ok zien ze wie er verdriet heej en wie nie. Dees mèènsen zijn te gauw doodgegaon en hebben gin kans gehad om afscheid te nemen van d'r bekenden en de femilie. Veul kinderen zijn daor nie bij, dat komt omdat die nog nie zoveul herinneringen hebben aon de mèènsenwereld. Verbaost kijken die halverwege 't bruggeske nog eens om. Asse aon d'n overkant zijn kijken ze nog 'ns efkes naor d'r eigen begrafenis en zwaaien nog unne keer naor d’n overkant. Daor staon de vaoders en moeders meej d'r overgebleven jong nog bij het grafke. As da dan afgewerkt is, zweven deze kleine schimmekes naor het aachterland van 't dooienrijk, om vergeten te worden en om de paor herinneringen af te laten sterreven. Die paor gedachtes zijn ze vlug kwijt, de kinderen leggen er d'r eigen vlot bij neer dasse dood zijn. Die hebben in d'r korte leven nog niet veul tijd gehad om daor over na te denken. Ze kunnen dan ok niet veul pijn hebben van d'r slechte herinneringen omda ze nie veul tijd hebben gehad, om kwaoie dingen te doen. Voor de groten is dat moejelukker, die moeten net zo lang ronddolen tot ze al d'r herinneringen kwijt zijn. Die kwaoie herinneringen moeten ze opnieuw deur gaon maoken. Durre geest kan dan leeglopen zodat er niks overblijft van d'r afgelopen leven. Iedere slechte herinnering gift pijn, veul pijn. Ze moesse daor toch doorhene, ze kunnen dat wel steeds voor d'r eigen uitschuiven as ze da willen, maor eens mot het er toch van komen. Ze stellen dan durre rust uit en geraoken nie in de vergangenheid omdat ze de pijn nog nie aondurven. Sommige schurken hebben zoveul slechte herinneringen, dat ze daor heel lang over doen. Soms wel zo lang, dat d'r geraomte uit mekaore gaot vallen tot stof. Het is dan te laot omdat ze veul te veul kwaoie herinneringen opnieuw moeten deurleven. Ze hebben te veul gegapt en teveul gemoord. Soms komen er meej vliegende vaort rouwkoetsen langs meej flapperende lijkwaden. In d’n dooienwind achter die rouwkoetsen, waait 't stof van 't verschillend geboefte dan bij mekaore. Ze moeten dan opnieuw beginnen om d'r herinneringen te verwerreken, alleen,... ze krijgen dan de herinneringen van dat ander stof erbij. Zo wordt de pijn van de herinneringen steeds erreger omdat ze de pijn 't andere tuig ok meej moeten lijen. D'r is dan gin ontkomen mir aon omdat er altijd bij zijn, die eindelijk eens van al dat lijen af willen zijn en durre rust willen vinden. D'n ene na d'n andere laot dan z'n herinneringen meej de helse pijnen op de andere los. Zodoende zijn ze dan een hel voor mekaore geworden en dat kan eeuwen duren. Wanneer die pijnen dan gelejen zijn, is het voor die grote schurken nog niet voorbij. Ze hebben dan nog wel d'r herinneringen maor dan zonder pijn, dat knaogt dan alleen nog maor. Die knaogende herinneringen kunnen ze kwijtraken in de vergetelheid. Ze moeten dan wachten totdat er unne rechtvaordige schim voorbij komt zweven, die d'r stof dan op doet dwarrelen en meej wil nemen. Onderaon, in de zoom van het doodskleed kunnen ze d'r eigen stof dan vast zetten totdat deze geest z'n kleed aflegd in de grot van de vergangenheid. Ze zijn dan net zover as de andere. Meej de rechtvaordigen gaot dat anders. As die d'r pijnen hebben gelejen van d'r kwaoie herinneringen, zweven ze nog een tijdje rond om ok de goeie dingen te vergeten. Daor willen ze dan zo lang mogelijk over doen omdat da wa leutiger is. mar, onherroepelijk raken ze ok de goeie herinneringen kwijt as die opnieuw beleefd zijn. De geest moet leeg zijn, die moet gin enkel stukske herinnering meer in z'n eigen hebben, dat weten gift alleen mar onrust. D'r maag zelfs gin woord meer achterblijven in de geest. Ok het achterliggende dooienrijk zal vergeten worren, daorom zweven ze nog een tedje rond het leste eindpunt. Rond de grot van de vergangenheid verdwaolen ze dan nie makkelijk. De geesten van die schimmen blijven hier dan vlakbij omdat ze da schimmenrijk dan al bekant vergeten zijn. Ze weten in het dooienrijk de weg dan ok niemer. Op het lest zweven ze dan langzaomaon door de lange gewelfde gang naor binnen. D'r is dan gin kou meer, gin honger en dorst, de liefde en de haot is weg, ok de pijn en het verdriet. Ze voelen niks meer,.. alles is over. Bijna alle gedachtes zijn dan weg. Ze zijn dan al lang vergeten door de mèènsen aon d'n overkant van 't waoter. In de grot leggen ze d'r doodskleed af en begraoven deze allerleste gift uit de mèènsenwereld. Daor bovenop legt de geest z'n eigen dan neer,... daor ontsnapt het leste woord of een stukske daorvan. Voor sommigen is dat soms niet meer dan een zucht... die niemer te horen is. Alles is dan weg,... de geest is leeg en verlaoten. Het leste stukske herinnering van de mèènsengeest is dan vervlogen en is opgelost in de stille eeuwigheid. De geest van de mèèns is dan dood,.. afgestorven,..in de vergangenheid. Het resje van da begraoven dooienkleed zal tot stof vergaon en daor veur eeuwige daogen en voor altijd blijven liggen onder unne mèènsengeest,... die zunne rust heej gevonden.

Sooike wacht hier eventjes meej zijn verhaol, hij lust eerst nog 'n borreltje. Het vrouwvollek is er even stil van. Het valt nou pas op dat de plattebuis flink loeit, verders hoorde niks. Aorzelend komt Marie uit d'r gepeins, 'o ja, gij lustte nog un borreltje eej Sooi? T'is zo'n aorig verhaol, ik moes steeds mar denken aon die jong. Gadsamme, ge zu't er ene moeten achterlaoten in zo'n schimmenland, 't is mar goed da wij unne hemel hebben vor ons jong.' Sus vindt dat ok, mar ze is nie zo bang van die geesten, ge wit tenminste waor ge meej te doen he't. 'Allee Nelleke', commandeert Sus, 'gaot 'ns kijken hoe het er thuis voorstaot.' mar Nelleke durft nie zo goed, de wind klaogt om Sjef zun huiske en het is zo donker. Vraogend kijkt ze d'r vaoder aon. Abbeke snapt durren bangighed goed, hij zal wel gaon kijken want hij mot toch effe piesen, 't gaot dan in ene keer door. Het vrouwvollek lust onderwijl wel 'n bakske koffie. Als Marie de moor meej kokend waoter van de plattebuis afpakt zegt ze tegen Sooi, 'ik kan er nog nie goed overuit, 't is zo'n aorig verhaol eej, da's toch nie echt gebeurd'? 'Ge mot 't zo zien', zeej Sooi, 'ofdat 't allemaol zo precies gebeurd is, da wit gin mèèns, wie zal 't zeggen. De mèènsen in dieje tijd geloofden da, ge wit 't dan nie zeker.' 'Het is dan goed da'k nie in dieje tijd leef', zeej Marie, 'het zijn mar aorige gedachtes die ze du'r toen op naohiewen. Da van die rouwkoetsen meej die flapperende doeken geloofden ze toch zeker nie, da moette me toch eens uitleggen'? 'Daor zullen we maor effen meej wachten tot Abbeke terug is', zei Sooi tegen z'n zuster. Dat is unne slimme zet van Sooikes want hij gift daormeej z'n eige effe de tijd om te verzinnen hoe 't verder moes meej z'n verhaol.

Handenwrijvend van de kou kwam Abbeke terug meej de boodschap da thuis alles in orde was. D'r stond unne felle noordenwind en het was verrekte koud buiten. Daorom lustte ie eerst wel 'n bakske voordat Sooike weer begon te vertellen. Abbeke wies ok nie wat ie mee zo'n aorig verhaol aon moest, ge wiert er nie treurig van mar 't was ok nie leutig. Hij vond het moejeluk om z'n eigen voor te stellen, dat alles vergeten werd in 't verhaol. De gedachtes wierren daor gedacht en dan waren ze weg. In da verhaol gingen de mèènsen twee keer dood, ene keer gewoon en d'n tweedde keer stierf de geest. 'Sooike zal 't wel liegen', docht ie, 'da doet ie altijd.'

Toen Sooike weer wa verzonnen had op z'n eigen verzinsels ging ie verder. Die lijkkoetsen is eigenlijk 'n apart gebeuren in 't schimmenrijk. In die koetsen komen alleen mèènsen terecht, die d'r eigen van kaant gemaokt hebben. Dees koetsen worren getrokken door zes zwarte pèèrden en rijen meej grote gangk voor eeuwig door de tijd. De wapperende zwarte gordijnen van de koets zijn afgezet meej zilveren tressen. De pèèrden hebben ok ieder 'n zwart kleed over durre rug en ze hebben gin leidsels. Af en toe doen ze het schimmenrijk aon om unne geest op te haolen die z'n eigen van kaant heej gemaokt. Ze komen alleen mar in de schemer en in de nacht langs. Ge kunt ze al van veraf aon zien komen omdat de kèèrsen in de lantèèrns dan branden. De geesten zitten dan op d'n bok en in de koets, ze sterven ok nie af omdat ze eigenlijk al genoeg gelejen hebben. Soms zijn die mèènsen zo gepest, dat er niks anders mir over was om d'r eigen van kaant te doen. Ze moeten wel herkenbaor blijven aon de manier waorop ze dat gedaon hebben. Iemand die bevobbeld overrejen is, z'n eigen dus ergens voor heej gegooid, bleft voor eeuwig op de eveners van de lijkwaogen naor ons zitten zwaaien. Da doen ze om te laoten zien, dat 't op zo'n manier nie maag. Anderen hangen achter de zwarte gordijnen aon d'r touw in de koets. Degenen die d'r eigen verdronken hebben zitten nie in de lijkwagens. Die zitten vast aon onderkant van het houten bruggeske, zowa half onder waoter. Die moeten daor voor eeuwig blijven. Ze weten precies wie er dood is gegaon en ze hebben daor zo d'r gedachtes over. Deze geesten zijn beter af dan de schimmen in da dooienrijk omdat ze nog volop gedachtes hebben. Wanneer de koetsen het dooienrijk aon doen, komt het geregeld voor dat er unne geest z'n eigen voor de wielen gooit om z'n eigen van kaant te maken. Da kan dan nie want ze zijn al dood, da waren die geesten dan al vergeten. Ze proberen het dan nog vlug unne tweede keer maor de koetsen waren dan al weer weg, zo vlug gaat da. De passagiers van die lijkwagens maoken meej d'r raozende vaort deur tijd en de eeuwigheid van alles meej. Zo zijn ze onderweg eens gestopt omdat ze dochten dat er weer unne nieuwe passagier hing te wachten. Die had z'n eigen verdaon meej 'n touw aon de zolderbalken van 'n herberg. Het zag er allemaol echt uit. Mar hij had het touw onder z'n oksels gedaon en da telde nie. Assie nog meej wou, moes ie 't eerst nog 'ns vlug overnieuwt doen.

'Nou gaodde 't toch goed begoaien', zeej Sus tegen Sooikes, 'ge het er zeker al genog op'? 'Stil nou moeder' ,zeej Nelleke, 'laot 'm nou toch verder vertellen'!

Sooike vertelt verder over de reis van de lijkkoetsen deur de tijd. D'r zit ok 'n klein manneke in een van die koetsen, zonne brak van 'n jaor of tien-elf. Da manneke had z'n eigen eigenlijk nie van kaant gemaokt maor 't was per ongeluk gegaon meej 'n toneelstukske. De geesten kennen het verschil nie zo goed tussen het toneel en de echtighed. Ze kwamen daor toevallig langs en hup, weg was 't manneke. Ze vergissen d'r eigen wel meer, net as bij dieje boerenzoon. Die liep tegen d'n avond naor 'n koei te zoeken van z'n vaoder. Hij had al zovast mar unne lus gemaokt in het touw dat ie bij um had. In ene keer stopt daor die koets meej de zwarte briesende pèèrden omdat die geesten da touw voor unne strop aonzagen. Dieje boerenzoon zag zo lijkwit dat zelfs die geesten er van schrokken. Ze vroegen aon hem, 'bende gij unne geest, of bende gij unne god'? 'Neeje', neeje zeej dieje boerenzoon', 'ik ben Gijs en ik zoek me kepot. Dieje boerenzoon veegde er toen zo hard uit as ie mar kon, onderwijl liep het dun 'm al dur de broek. D'r zit ok 'n freule in een van die koetsen. Die had d'r eigen verloren aon d'r eigen. Ze had zo'n liefdesverdriet dazze daoraon gesturreven is. Ze moog van d'r vaoder nie trouwen, ze moest non worden inplek van trouwen meej d'r geliefde. De andere geesten in de lijkkoets geloofden 't niet. Die dochten dazze d'r eigen aon 'n ander verdriet heej laten sterreven. Ze dochten, dasse d’n uitverkorene nie kon krijgen omdat ze zo lelijk was as de nacht en dazze da nie kon verzetten. Ok zonne dood telt voor de geesten in de Lijkkoetsen. Die gaon daor zelf over wiesse meejnemen en wie nie. As ge sterft aon het leven, nemen ze oe ok meej en ge komt nooit niemer terug. 'As ge die koetsen ooit ziet, dan kunde het beste mar gewoon deurlopen. De geesten denken dan bij d'r eigen, dagge dan nog leeft.'

Meej deze leste waorschuwing aon de levenden, is Sooi uitverteld, hij heej z'n best wir gedaon.

'T vrouwvolk was heel de tijd stilgebleven mar nou willen toch efkes proeven van Maries ingemaokte bramen waor ge zat van kon worre. 'Tis toch ammaol ginne waor eej sooi?' vroeg Nelleke, 'ik kan er vannacht nie van slaopen.' 'Ach', zee Sooi, 'ge slaopt vannacht maar rustig meske, we zijn er toch d'n aovond meej deurgekome!' Dat efkes bramen proeven is flink uit de haand gelopen want ze waren gèèf zat geworren toen ze op huis aongingen. Kiske heej toen unne stoel voor z'n bedstee gezet om er in te kunnen kruipen. Hij laag altijd achteraon en z'n Marie vooraon. Zodoende zou Marie de eerste klappen op kunnen vangen asser in huis iets gaonde zou zijn. Kiske zal nog efkes wakker liggen daor achter z'n Marie. De wind en de slagregen bewerken z'n ouw huiske zodat de blinden rammelen. Kiske is daor allert op, hij slaopt dan wat minder vast als het slecht weer is. Mar de jenever gaot z'n werk doen en als z'n ogen al half dicht zijn denkt nog bij z'n eigen, 'Sooike is unne schoone, zelfs het stof van verschillende boeven laot ie na eeuwen onder mekaor nog ruzie maken.' Hoe komt ie daor toch op of,... moet ie daor juist vanaf zien te komen'? Deze vraog zal niemer beantwoord worden, de ijzeren krimpgeluiden van de plattebuis die aan 't uitgaan was, hoorde Kiske niemer, Kiske sliep.