WTT

Redactie: Ed Schilders, Hans Hessels

Gebaseerd op de verzameling Tiburgse dialectwoorden van

Wil Sterenborg

Van paa tot puupke

paa

zelfstandig naamwoord

pa, vader

- Dirk Boutkan: (blz. 59) onze / jullie(je) / hullie(je) paa

- WBD III.2.2:64 'grotepa' = grootvader

- WBD III.2.2:67 'pa' = vader; ook 'va'; 68 'papa' = vader

Paaj

zelfstandig naamwoord, verkorte eigennaam

- Karel de Beer, Bijnamenboek: ene Paaj = lid van de familie Pa(a)ijmans

- Karel de Beer, Bijnamenboek: wuwke Paaj = weduwe Paaijmans (blz.59)

paand

zelfstandig naamwoord

pand

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PAND (in 't N. en W. 'paand' met Ned. a) zelfstandig naamwoord mannelijk - pand

paane, paone

zelfstandig naamwoord

kweek, kweekgras

- WBD III.4.3. - "Kweek (Elymus repens, vroeger ook Triticum repens, Elytrigia repens of Agropyron repens) is een wat op tarwe lijkende grassoort, die door zijn snelgroeiende sterke witte wortelstokken
een moeilijk uit te roeien onkruid is. De bladeren zijn ruw en dof blauwgroen. De aren zijn afgeplat." Opgave voor Tilburg aldaar: 'panen' (zeldzaam, behalve in het noorden); ijzergras.

- Opgave in - WBD I:1483 lemma Kweekgras: Triticum repens, paane, paone; ook: hondsgras, maar niet voor Tilburg genoteerd.

Ill.: Thomé - triticum repens

- Cees Robben - ’t Is paone en tis enkelt röcht.. (19600219)

- Henk van Rijen (1998): 'paone, èèzergras'

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  paone zelfstandig naamwoord  - kweek (Triticum repens) een wilde grassoort

- Hoeufft, Proeve van Breda's Taaleigen (1836) - PANEN noemt men het zgn. peen-gras of honds-gras, Lat. gramen caninum. Ik heb ook wel 'peunen' of 'puinen' gehoord. Wsch.= peen. 

- WBD I:1483 'paane' - kweekgras

- WBD III.4.3:345 paone - kweek (Elymus repens, Triticum repens), ook genoemd: peene of peeze of èèzergras

- WBD III.4.3:416 peene, pènte, bieze - rus (Juncus)

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PANEN zelfstandig naamwoord v.mrv. - hondsgras, Frans: chien-dent [=hondstand]

- WNT - PAAN (III) - mv. panen. Volksnaam in Brabant en Antwerpen voor de kweek of het kweekgras, Triticum repens

paap (paop?)

zelfstandig naamwoord

bepaalde kegel

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - "paap - groote kegel van het kegelspel"

- WNT - PAAP 7) Bij het kegelen. Hier en daar in Brabant als benaming voor den middelsten kegel of koning.

paapke steeke

werkwoord, sterk

kinderspel

- WTT 2013 - In Tilburg ook opgetekende in de verbasterde uitspraak 'papsteeke' (zie onder: Daamen). Met het spotwoord 'paap' (rooms katholiek) heeft de naam niets te maken. 'Paap' is waarschijnlijk de Vlaamse uitspraak van 'pijp', verwijzend naar de vorm van het voorwerp waarop de muntstukken geplaatst werden (zie onder: Volkskunde). 'Paapke' is daarvan de verkleinde vorm, 'pijpje'. Temeer daar de Tilburgse uitspraak voor 'paap' = rooms katholiek 'paop' is;

► paopeköltje

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - "papsteken - 'n kinderspel"

- A.J.A.C. van Delft - Dan had men nog het paapke steken. Hierbij diende een rond hout van circa dertig centimeter lengte, waarop men centen zette, elk één of twee al naargelang de afspraak luidde. Was dat gebeurd, dan werd weer pijltje getrokken en de langste was de beginner. Men had ieder een stuk steen. Wie het paapke raakte, zoodat er centen afvielen, mocht de centen hebben, die er afgevallen waren. Met het opraken der centen, eindigde het spel vanzelf. (Nwe Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 104; 9 maart 1929)

- WTT 2013 - In Vlaanderen werd het spel 'paap steken' genoemd.

paas

zelfstandig naamwoord

pas (van pas, te pas)

- Pierre van Beek: et heej gin paas - het is ongepast

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - paas maoke - pasklaar maken

uitdrukking: in de paas staon, zèèn
waarschijnlijk van ‘pas’ als aanduiding voor ‘goed passen’
- Cees Robben - ’t Was waor... / ’t Was in de paas... (19550402)
- Cees Robben - Hij stond er heel goed in de paas... (19600701)

- WBD III.1.2:153 'pas' = stap, schrede

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - pa.s, zelfstandig naamwoord mannelijk 'paas' - pas.  

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  paas bw - te pas 'dè komt nie te paas'

paase

werkwoord, zwak

op of bij elkaar passen; kleding passen; betamen

- Dialectenquête Willems (1887) - paase - paaste - gepaast

- En dan: 't komt in dees geval hillemaol nie uit, dè die twee bij mekaar paase, Kareltje Vinken en de dochter van 'n keuterboerke, dè paast krek as 'nen pollepel op 'n onjeklonjefleske!" (Jan Jaansen; pseudoniem van Piet Heerkens svd; ’Kareltje Vinken’; feuilleton in 10 afl. in Nieuwe Tilburgsche Courant 13-4-1940 – 24-8-1940)

- Cees Robben - Dè paast nie in dee’z dure tijen! (19541127)

- Pierre van Beek: óp de deur paase - op het huis passen (Tilburgse Taalplastiek 187)

- Cees Robben - Bij unne Paose paast ’n aaike. (19540417)

- Henk van Rijen; Mèn Tilbörgs Wôordeboek (1998) - op de deur paase - opletten of er iemand binnenkomt

- Henk van Rijen; Mèn Tilbörgs Wôordeboek (1998) - dè paast as ne pik in en weedevraaw - dat past als een bus

- Henk van Rijen; Mèn Tilbörgs Wôordeboek (1998) - dè paast nie meej Paose - dat hoort niet met Pasen

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - et paast as en klèp óp en gaanzekooj (Pierre van Beek: Tilburgse Taalplastiek 1969) - gezegd van twee zaken die goed bij elkaar komen; iets dat goed klopt

- Cees Robben - “Vur Paose is ’t paase” zee Snijers... (19550402) [De prent refereert aan de gewoonte om ter gelegenheid van Pasen nieuwe kleding te kopen – ‘Paasbest’. Vandaar ‘paase’, passen, bij de kleermaker genaamd Snijers.]

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - st. (pies - gepaasse(n)) en zw. (paaste, gepaast) ww., tr. en intr. - passen

- WBD II:1211 et paast goed - het past goed

- WBD III.1.3:9 'niet passen' = niet passen

- WBD III.1.3:9 'goed passen', 'precies passen' = passen (van kleding)

pachter

zelfstandig naamwoord

kind (?)

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – 'klein pachters'

pad

zelfstandig naamwoord

pad, weg

verkleinwoord: padje, pèdje, paadje, paojke, pòjke

►pèdje

►paojke

- Dirk Boutkan: plur.: paoje

- De paoikes in et bos ... (Piet Heerkens; uit: De Kinkenduut, ‘In et bos’, 1941)

 - Hoeufft: ... 'pad' wordt in het mannelijk geslacht gebezigd. [de pad]

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  paajke zelfstandig naamwoord  - paadje

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - langs den hòfpad gescheeten hèbbe ('71) - een wegescheet aan het oog hebben (in Tilburg: pad(de)scheet).

- WBD III.3.1:402 'pad, padje' = pad; ook: 'zandpad, weg'

paddegedrèk

zelfstandig naamwoord

- WBD III.4.2:112 'paddegedrek' - kikkerdril, ook genoemd: 'kikvorsendrek', 'dril', 'kikkendril'

paddevoet, paddepôot

zelfstandig naamwoord

- WNT lemma Pad I - Paddevoet, (bij wevers) zeker gebrek in het weefsel. Reeds in het Middenederlands. Hetzelfde als Paddepoot.

- WTT - de etymologie is niet opgehelderd.

1. weeffout als gevolg van een gebroken kettingdraad

- WTT 2013 - vaste uitdrukking: 'ene paddevoe schiete'

- Rolf Janssen, We hebben gezongen (1984): ''n wèverke schòot 'ne paddevoet':

► Gotere weergave muzieknotatie

- Stadsnieuws Tilburg, rubriek Tilburgs huukske; 2006 e.v. - Hèk daor gaddomme wir ene paddepôot in men stuk - Heb ik daar potverdorie weer een fout in mijn weefsel. (110209)

- WBD paddevoet (II:1048) - paddevoet: ongewenste wirwar van draden op 't getouw

- WNT - PADDEVOET - (bij wevers) zeker gebrek in het weefsel;

2 stapel turf

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PADDEVOET zelfstandig naamwoord mannelijk - bij landb.: drie turven tegen elkander en een er boven op (Retie). Men zet de turf in paddevoeten om ze te laten drogen

paddewaajke(s)

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord  & eigennaam ofwel volkstoponiem

Samenstelling van 'Padde' en 'waajke'.

- WTT - Het lid 'padde' waarschijnlijk om aan te duiden dat aldaar padden hun biotoop hadden. Mogelijk dus inderdaad een moerassig gebied, zoals Henk van Rijen (1998) zegt: moerasweide waar zich veel padden ophouden.  Wat door Van Mook wordt bevestigd: 'Indien ze nog leefden zouden ze ver over de honderd jaar zijn, de mensen van Korvel die me vroeger vertelden over  Den Uilenvlucht, de Paddewaaikes, het Kretshuis, de Keet, en de Kracht? (...) Van het vroeger Korvels Huukske ging men over een lang voetpad, tussen twee hagen, naar den Uilenvlucht. Dat lange pad en de moerassige weiden eromheen, die vol kikvorsen en padden zaten, noemde men de Paddewaaikes. In de avondschemering waren die Paddewaaikes een eldorado voor vrijende paartjes. De pastoor van Korvel preekte er over: Die Paddewaaikes, zei hij, zijn het voorgeborchte van de hel.' (uit: Nieuwe Brabantse novellen; 1971)

Bij Cees Robben (Robben en Rooms, 'De ballade van broeder Jan', 1981)vinden we: 

(...) Hij gaat op pad, maar 't is wel vreemd.
Hij vindt geen Oel of Loven
Geen Korvelshoekske of 't Zaand
Geen Paddewaaikes en geen Vraand... [Warande]
Geen höfkes meer en hoven.

Robben had de tekst al in 1965 gebruikt in een Prent van de week met een enigszins afwijkende bewoording: – Hij gaat op zoek maar ’t is wel vreemd/ Hij vindt geen Oel of Loven/ Geen Körvels-huukske of ’t Zaand/ Geen Padde-waaikes en geen Vraand/ Geen höfkes en geen hoven. (19651224) De prent gaat over de verstedelijking van Tilburg waardoor oude wijken en natuur verdwijnen.

- Willem van Mook, voorwoord in programmaboekje van de Korvelse revue ‘Vruuger en naa’, 1926, titel van een scène: ok Oel en de Paddewaaikes, het Kretshuiske en iets over tuiten..., de blende Fiel…
- Willem van Mook, voorwoord in programmaboekje van de Korvelse revue ‘Vruuger en naa’, 1926 - In Oel of op de Paddewaaikes/ Aachter d'Porkes mee kietelkaaikes

padscheet

zelfstandig naamwoord

klein gezwel aan het ooglid, gerstekorrel, strontje

- Van Delft: …ziekten (…) die door den Tilburgschen volksmond volgenderwijs benaamd worden: "padscheet, leepoog, schurbeuk, snotvruut, prutlip, schurbek, krintenbaord, kletskop…” (Nieuwe Tilburgsche Courant; Van Vroeger Dagen afl. 118; 8 juni 1929)

- Stadsnieuws Tilburg, rubriek Tilburgs huukske; 2006 e.v. - Dès hêel ont, zon padscheet op oew ôog - Dat is erg vervelend, zo'n strontje aan het oog. (221210)

- Mar as ge unne stinpöst op oewen dèrriejèère had, èn as bidde nie hielep, dan moeste bij ’t feitvrouwke van Van Hees zèèn. Die mòkte d’r èège zallefkes. Vur pöste, èkseem, fratte, padscheete, èn alles. (Ed Schilders; Wè zeetie?; website Brabants Dagblad Tilburg Plus 2009)

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  padscheejt zelfstandig naamwoord  - klein bultje op het ooglid

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - langs den hòfpad gescheeten hèbbe ('71) - een wegescheet aan het oog hebben, in Tilburg: pad(de)scheet

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PADSCHIJTER zelfstandig naamwoord mannelijk - weeroog, Frans: orgelet. Zoo geheeten naar het volksgeloof dat wie zijn gevoeg op den weg doet, een weeroog krijgt.

- WBD III.1.2:336 'padscheet' = strontje; ook: 'paddenscheet'

- WNT - PADDESCHEET - naam voor een zeker klein gezwel (gerstekorrel) op het oog, strontje

pagotter

zelfstandig naamwoordhier: kwajongens

- WNT lemma ‘pagador’: Spaans, betaler. Iemand die betaalt, geld geeft. Eene in de 16de eeuw van de Spanjaarden overgenomen benaming, inzonderheid voor den betaalmeester bij het leger. In den volksmond werd pagador vervormd tot pagadder en verkreeg het woord een ongunstigen zin; Als scheldnaam voor iemand die niet deugt, dien men minacht. Daar men het woord niet meer begreep is het langzamerhand verbasterd, en zegt men gewestelijk ook: pajakker, fajakker (Joos [1900-1904]). Vergelijk ook het in platte taal gebruikelijke patjakker, dat op deze vormen van invloed zal zijn geweest.

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 79 12 13 - De opgeschoote pagotters...

pak

zelfstandig naamwoord

pak, kostuum

- Pierre van Beek: met et pak gaon - met ellegoed langs de deur gaan (Tilburgse Taalplastiek 149)

- Dirk Boutkan: verkleinwoord  pakske (blz. 53)

- WBD III.4.4:238 'pak' = bundel

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - pak, zelfstandig naamwoord  mannelijk (in de bet. van 'Bundel') en o. (in de bet. v. kostuum).

►pèkske

pakêeteman

zelfstandig naamwoord

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - bep. marskramer. Tijdens grote werkloosheidsperioden in Duitsland, bijv. na de beide wereldoorlogen, kwamen Duitse ondernemers met pakketten (Pakete) koopwaar naar het welvarende Nederland. In Tilburg trad een groep mannen op die lappen stof, opgekocht bij textielfabrieken, aan de boeren in de omgeving verkochten.

pakkendraoger

zelfstandig naamwoord

bagagedrager (van fiets e.d.)

- Hoeufft, Proeve van Breda's Taaleigen (1836) - PAKKENDRAGER of PAKDRAGER = marskramer.  

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord vrouwelijk - bagagedrager (op een fiets)

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PAKDRAGER zelfstandig naamwoord mannelijk - een leurder in ellegoed, die zijne waren in een pak op den rug draagt.

pakkesgerêed

bijwoord

- Zegsman Hans Hessels; Uit het geheugen van Hans Hessels, 2022 - Pakkesgerêed – Klaarliggend om mee te nemen

pallesjanke

werkwoord, zwak
huilen
- Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek - #29 - 20-02-1965 - Als ze aan het huilen waren, of tegen elkaar te keer gingen, placht een Tilburgse moeder tot haar kinderen te roepen: "Lig toch nie zo te pallesjanke". Een nogal buitenissig werkwoord, dat toch wel geen algemene gangbaarheid gehad zal hebben. Of heeft iemand het méér gehoord? We vinden hierin terug "sjanken". dat men in Twenthe voor "schreien" gebruikt. En om maar gewoon bij huis te blijven: wij kennen immers toch ook het woord "janken", eveneens in de betekenis van "schreien". In de 17de eeuw, ten tijde van Vondel, vormde "janken" zelfs het normale woord voor "schreien". We bedoelen dat het te allen tijde en in ieder gezelschap rustig gebruikt kon worden. Thans echter klinkt het grof en hoort men het alleen in volkstaal.
- WTT 2013 - Van Beek (hiervoor) verklaart het eerste lid 'palle(s)' niet. Een aannemelijke verklaring lijkt de volgende te zijn, afkomstig van A.C. Hoogendoorn uit een brief aan Van Beek: '...het betekent hier [Goirle]: dreinerig en treiterend lawaai schoppen van kinderen onder elkaar (...) ik herinner me nog de geestige verklaring van een vroegere leermeester: - op alles janken...' Van Beek heeft deze verklaring niet opgenomen in zijn Tilburgse Taalplastiek.

Typoscript van een brief van A.C. Hoogendoorn aan Pierre van Beek - 1965

palletoo, palletooke

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord  

- WNT - PALETOT (uitgesproken als in het Fr.), in 19e eeuw overgenomen uit Frans 'paletot'. Los bovenkleedingstuk van mannen en vrouwen; wijde zakvormige of nauw aansluitende overjas of overmantel.

- WTT 2011 - Frans: paletot < Middelengels: paltok, paltock < mogelijk Latijn: pallium (mantel). Vanaf het begin van de 19de eeuw in gebruik voor uiteenlopende modellen jassen voor zowel mannen als vrouwen en ook kinderen; in het algemeen: overjas. De lengte varieert. Daarnaast ook de stof waarvan dergelijke kledingstukken gemaakt werden.

- Cees Robben - Prent van de Week, 13-10-1967

- Cees Robben - Ik heb munne heuj op  en munne palletoo aon (19671013)

- We droege gin boezeroen mir, mar missiezonnekes. Èn en palletoo èn kooverkookes. Dè waar ammòl vur ooverdaags. (Ed Schilders; Wè zeetie?; Website Brabants Dagblad Tilburg Plus; 2009)

- Henk van Rijen (1998): 'palletooke'

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord mannelijk - paletot

- WBD III.1.3:21 'paletot' = jas

- Goemans, Leuvens taaleigen (1936): PALETOT - palto, zelfstandig naamwoord mannelijk

► Dossier Palletoo

pallissaoj

zelfstandig naamwoord

palissade, paal-omheining

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – 'palissaoj'

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord mannelijk 'pallesáat' (woord met vage bet. dat men gebruikt voor kleine kinderen; 'enen klaene pallesóo't' - een klein kind.

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PALLESAAT (klemt. op saat) zelfstandig naamwoord mannelijk - mager, lang opgeschoten mensch. 'Ne pallesaat van e meisken. 'Ne lange pallesaat. (Fr. palissade)

- WNT - PALISSADE - omheining van palen of staken in den grond

palm

zelfstandig naamwoord, lengtemaat

- WBD III.4.4:288 'palm' = decimeter

palmmèrt

naam

Palm-markt. De markt rond Palmpasen.

Nog geen bewijsplaatsen.

palmtèkske

zelfstandig naamwoord, verkleinde vorm van 'pallemtak'

palmtakje

- Interview Van den Aker (1978), transcriptie door Hans Hessels (2014) - “Jao, ge hòd van die dôod, ge hòd van die dôodsbidders hadde, die kwaame dan. Want vruuger, vruuger hadde op veul plòtse as de meense enen dôojen in hèùs hadde, dan wier der zon wèpke bèùte gezèt, en paor stêene teege mekaaren aon èn daor zon palmtèkske tusse, en boske strôoj…”

►Klik hier om dit bestand te beluisteren

pampier, pepier

zelfstandig naamwoord

papier

lange ie

- W.v.M. (pseudoniem van Willem van Mook, ‘Uit het land der Brabantsche week’, Nieuwe Tilburgsche Courant 31-07-1930 - ...daor moest Staf, bij den brouwer, 't een en aander op pampier zetten.

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – 'pampier' (passim)

- Cees Robben - Hij greep naar int en naar pampier (19651224)

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord o. 'pampier' - papier

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PAMPIER zelfstandig naamwoord o. - papier

- WNT - PAPIER. Daarnaast, zoowel in N.- als in Z.-Nederl., pampier.

pan

zelfstandig naamwoord

1. pan (keukengrei)

verkleinwoord: ►pènneke

- Dialectenquête 1879: potten en panne

- Cees Robben - Ik heb’t zôô druk as ’n pan op vaasten-aovend (19671006) [op Vastenavond werd traditioneel pannenkoek gebakken; de bakpan had het die avond druk]
- Cees Robben - Des ’n schôôn pan... (19671006) [dat is iets lastigs]

- Pierre van Beek: Bij et bakken öt de pan gesprónge zèèn - niet aarden naar zijn vader (Tilburgse Taalplastiek 178)

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - daor zulde nie veul panne vant vuur doen (Pierre van Beek: Tilburgse Taalplastiek 1971) - daar zul je geen goede zaken van kunnen doen: je wordt er niet vet van.

- Miep Mandos, Aantekeningen Brabantse Spreekwoorden - Ze han et zó druk as de pan meej vastenaovend.

- Zonnen burgemister die heej et druk as en pan meej vaastenaovend. (G. Steijns; Grôot Dikteej van de Tilburgse Taol 1997)

- WBD III.4.4:313 'pan' = warboel

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PAN zelfstandig naamwoord v., verkleinwoord panneken, Kemp.: panneken, penneken

2. dakpan

verkleinwoord: panneke

- uitdrukking: onder de panne zijn, geraken: goed terechtkomen, in het huwelijk treden

- Goed desse dieje weduwman teegen et lèèf gelôope was, waar ze toch nog onder de panne geraokt. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 2, Tilburg 2007)

- uitdrukking, meestal met het werkwoord ‘lègge’: ophouden met iets, iets voltooien; “we lègge de panne derop”
- Cees Robben - Dan de pannen er op... (19580308)
 

panaarste, panaaste

werkwoord, zwak

Veronderstellingen

- Pierre van Beek - Tilburgse taalplastiek # 12 - 04-09-1964 - "Ze moesten hem panaarsten", zal men wel tevergeefs in ieder woordenboek zoeken. Het betekent: "Men moest hem eens goed onder handen nemen". Het o.i. zeer typisch Tilburgs werkwoord "panaarsten" werd op speelplaatsen van vroegere jongensscholen geducht "vervoegd". Wanneer een jongen in de ogen van zijn schoolmakkers wat misdreven had, werd hij "gepanaarst op 'nen klomp". Men nam de knaap vast bij armen en benen en liet hem dan vele malen achtereen met zijn "derrière" op een klomp botsen. Men noemde deze behandeling ook wel "jonassen".

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - flink onder handen nemen (persoon), lichamelijk (± jonassen) panaarsten óp ene klómp (Pierre van Beek: Tilburgse Taalplastiek 1964) - panaarzen op een klomp: afstraffing op speelplaatsen van jongensscholen (uit: pan + aars, ook 'bridse slaen') Het slachtoffer werd vastgepakt als bij jonassen, bij de voeten en de armen, en dan telkens met zijn achterwerk op een klomp gegooid.

- Van Lat. 'poena'? [WTT 2013 - dit lijkt niet juist; zie verder]

Betekenissen

WTT 2013 - het door Mandos genoemde 'bridse slaen' houdt mogelijk verband met het werkwoord 'laarzen' als strafmaatregel, gezien:  Noord en Zuid - jrg. 1897, p. 415 - Laarzen - de matrozen straffen met slagen op het achterdeel. Met een Engelschen term noemen wij dit bridsen (van breeches = broek).

- WTT 2013 - De veronderstelling in Noord en Zuid (vorige) dat het 'een Engelschen term' betreft, afgeleid van 'breeches', lijkt echter niet juist. Zie volgende:

- WNT - lemma Britsen - 1899 - Volgens eene andere verklaring, reeds in de Naam-lyst achter MEERMAN'S Com. Vet. en ook bij BILD., Verkl. Geslachtl. op Bokse te vinden, zou het woord ontleend zijn aan eng. to breech, op de billen kastijden. Doch, hoe zeer vorm en beteekenis ook overeenstemmen, deze afleiding kan niet juist wezen.

- WTT 2013 - Het in Noord en Zuid (hierboven) genoemde 'laarzen' komt als 'synoniem' inderdaad voor in - WNT - lemma Brits I (volgende):

- WNT - lemma Brits I (1899) — voorheen, en in Zuid-Nederland nog  BRIDSE —, zelfstandig naamwoord vrouwelijk (voorheen ook, en in West-Vlaanderen nog, m.), mv. (...) - Dialectenquête 1887 Willems - 1 - de benaming eener soort van houten sabel, een (eenige malen gespleten) stok of lat, dienende om klinkende slagen, klappen mede te geven (...) - Dialectenquête 1887 Willems - 2 - Een dergelijk werktuig schijnt ook wel bedoeld in de volgende uitdrukkingen: a.  De(n) brits ontvangen enz., (op de billen of de broek) slaag krijgen; Britse slaan, de brits slaan, (iemand) met eenig plat voorwerp (als een knuppel, de zool van eene muil, pantoffel of laars, eene pan, of ook met een touw) op de billen slaan, kastijden, tuchtigen; hetzelfde als Britsen; De Brits slaen. Donner ad soleas, ou la paelle par le cul. Solea vel sartagine nates verberare, PLANT. [1573]. Bridse slaen. j. panaersen. Caedere nates ferrea patella. Obiurgare solea siue sandalio. Solea pulsare nates. vulgo dare ad soleas, KIL. [1599] Bot-aersen, leersen, bridse slaen. Xylegogio castigare: ocrea, assere vel rudente ferire nates, KIL. [1599] - b.  Uitdrukkingen als de brits slaan konden aanleiding geven tot eene verkeerde opvatting van brits, hetzij als: achterste, hetzij als: broek

- WTT 2013 - panaersen komt in het - WNT - niet voor behalve in de hiervoor en hierna genoemde uitgave van Kiliaen.

- KILIAEN (1599) - pan-aersen, bridse slaen. Caedere nates ferrea patella. Obiurgare solea siue sandalio. Persius Satyra 5. Solea pulsare nates, Iuuen. Sat. 6 vulgò dare ad soleas.

Conclusie

panaarse / panaarste gaat terug tot minimaal eind 16de eeuw en betekent in essentie een straf (obiurgare), die uitgevoerd wordt door met een pan (patella) hard (ferrea) op de billen (aars, aers, nates) te slaan. Daarnaast ook, en vanuit klassiek Latijn: met een zool (solea) of sandaal (sandaal) op de kont slaan of daartegen schoppen. Vandaar het latere leerzen, laarzen.

panhèrring

zelfstandig naamwoord

1. bakharing

- WBD III.2.3:71 'panharing' = ongezouten, al of niet gerookte haring in de pan, ook genoemd: 'gerookte haring', 'zoete haring' of 'lammetje zoet'

- Jè, èèrme meense vis, enne gebakken panherring, jè femilie van de bukkum. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)

2. opvallend magere persoon

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 79 07 05 - Mar ze wil 'nen biekienie aon / Ze mot tien kilo kwèt / Ik zeg: "Panhèrring dès niks vur mèn, / Ge blèft mar zó'ge zèt."

- J. Berns e.a., Brabantse spot- en schertswoorden (1975): PANHÈRING: panharing, zeer mager manspersoon, Corn.Vervl. A 1957.

- WNT - XII I 275, "zeer mager mensch". 

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PANHÈRING zelfstandig naamwoord mannelijk - panharing, zeer magere manspersoon.

Zie het dossier over herring / haring

panlat

zelfstandig naamwoord

letterlijk: panlat (bouwmateriaal )

figuurlijk: lang, mager mens

- ...zoo schraol en maoger bent gewist as 'n panlat. (Jan Jaansen; pseudoniem van Piet Heerkens svd; ’Oome Teun als opvoeder’; feuilleton in 6 afl. in Nieuwe Tilburgsche Courant 2-3-1940 – 6-4-1940)

- En hij was zoo mager as ’n panlat... (Jan Jaansen; pseudoniem van Piet Heerkens svd; ’n Staandbild in Baozel’; feuilleton in 4 afl. in de Nieuwe Tilburgsche Courant 20-5-1939 – 17-6-1939)

- Pierre van Beek – Lange, magere mensen zien zich wel eens aangeduid met "panlat", "maogere hannek" of "lange pierewiet". (Tilburgse taalplastiek 15 Nieuwe Tilburgse Courant – maandag 5 juni 1950)

- Henk van Rijen; Mèn Tilbörgs Wôordeboek (1998) - zó maoger as en panlat

- J. Berns e.a., Brabantse spot- en schertswoorden (1975): PANLAT Fig. lange, magere mensch (Corn.-Vervl.) PANLAT: Fig. lange, magere mensch.

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): De eerste betekenis luidt "pannelat", dus is er sprake van een metafoor. Het - WNT - geeft dezelfde betekenis onder pan I samenst.

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PANLAT zelfstandig naamwoord v. - lett.; fig.: lange, magere mensch

 - WNT - PAN(NE)LAT ... 2) Overdrachtelijk voor een zeer lang en mager persoon.

pannekoek

zelfstandig naamwoord

pannenkoek

- Ons Hanna zee: "Wie geen pannekoeken kan bakken, hee niks in de keuken te zuuken!" (Jan Jaansen; pseudoniem van Piet Heerkens svd; ’Oome Teun op collecte’; feuilleton in 3 afl. in de Nieuwe Tilburgsche Courant 12-8-1939 –26-8-1939)

panschèrsel, panschròpsel

zelfstandig naamwoord

samenstelling van 'pan' + afl. van 'schèère' - schrapen.

- Pierre van Beek: fig. m.b.t. een nakomertje, zgn. 'schèèrkiendje'

paoj

zelfstandig naamwoord, meervoud

- Henk van Rijen (1998): paden (plur. van 'pad')

- Elie van Schilt; Lòòp ik dan te waandelen over al die paoi./ Dan zie ik ze daor liggen, veul goei mar ok veul kaoi. (Uit: ‘Irst Allerheiligen’; CuBra ca. 2000)

►pad

►pèdje

paojke, pòjke

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord  

paadje, padje

verkleinwoord  van 'pad', via plur. 'paden; paoden' met d-syncope

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – paojke

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 73 06 07 - "De paoikes op ... de laone in..."

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 72 10 12 - Al zèn de weege vuls te smal / De fietspaoikes te klèn.

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): paddeken en paaiken - voetweg

►pad

►pèdje

paol

zelfstandig naamwoord

paal

verkleinwoord: pòltje

- Dialectenquête 1879: paol - poltje

- Interview Hermans - 1978 - “Die kètting die was nat èn die moes gedrêûgd wòrre…èn dan han ze ene paol op meej ene zwarte paol derop èn dan stond er ammel spèèkers èn pinne op …èn dè was van dieje bridte èn daor wier dan…”. (transcriptie Hans Hessels, 2013)

► KLIK HIER om het interview te beluisteren

Kettingdrogen en kettinglijmen; te zien is de T-paal met 'ammel spèèkers èn pinne'; foto door Henri Berssenbrugge (1873-1959) in 1903 in de Berkdijksestraat. Collectie Regionaal Archief Tilburg

- Interview Hermans - 1978 - “…èn dè is halfwèg den Heuvel, dèddis van de Veejmèrtstraot tòt òn de Sporlaon toe, hòdde midde op et plein, hòdde wirskaante ene wèg daor ge dur kost rije meej de koetsjes òf die enen autoo han enen autoo, mar autoo nie veul, èn in de midde ston ammel paole, èèzere paole èn dòr bonde ze die koeje ammel aon…dè hèk nòg meejgemòkt… dè was mist……dinsdags!” (transcriptie Hans Hessels, 2013)

► KLIK HIER om het interview te beluisteren

De Heuvel met ijzeren palen voor de koeienmarkt. Foto collectie Regionaal Archief Tilburg

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord mannelijk 'pool' - paal

- WBD (Hasselt) waajpaol - weidepaal

- WBD II 601: paol - spanstok, een der palen waaraan een huid wordt bevestigd bij het uitspannen in de stroom

paol steeke

paalsteken; spel

- Audioregistratie 1978 - Aachter de Rugdèèk din ze veul paol steeke! Paol steeke! Dè was… en pòltje in de grond. Dè din ze sondagsmiddags die, die, die mannen, hè. En pòltje in de grond èn daor ligt ene sènt op èn dan moeste meej enen bòl daor teegenòn gôoje! (- Interview met Heikanters - Transcriptie door Hans Hessels)

paop

zelfstandig naamwoord

paap

- WBD (III.3.2:222) paop = middelste kegel

paopeköltje

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord  

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - "poapekuiltje - grafkuil"

- Pierre van Beek - "Denk er aan, als ge dood gaat. gaode in 't paopekuiltje" placht een moeder tegen haar kinderen te zeggen. Hoewel "paap" oa. verband houdt met grondwerk en ook met de lakenweverij, zien we die relatie hier toch niet. Wellicht wordt hier gewoon een graf op het kerkhof bedoeld. Het kerkhof is dan gezien als eigendom van de pastoor. Of is "Paopekuiltje" soms de naam van een of andere poel? Heeft iemand ooit daarvan gehoord? (Tilburgse Taalplastiek # 79, 08-05-1969)

- Pierre van Beek - Wie overleden is, gaat "mee Dielemanse waogeltje naor 't paopekuiltje". Over dat "papekuiltje" hebben we het hier vroeger al eens gehad. De rest slaat op de rouwwagen van een nog bestaande Tilburgse begrafenisonderneming. Deze werd aan het eind van de twintiger jaren of het begin van de dertiger opgericht, wat toen aanleiding tot veel gewrijf en geschrijf heeft gegeven. Van bepaalde zijde maakte men hardnekkig aanspraak op het monopolie van begraven. Concurrentie werd niet getolereerd. Dit leidde zelfs tot het onverkwikkelijk toneel, dat het lijk van zekere De Brouwer enige tijd vóór de Heikese kerk bleef staan, omdat het niet binnengedragen mocht worden. Zij die het monopolie verdedigden, verloren tenslotte de strijd. Momenteel telt Tilburg zeker vier begrafenisondernemingen, zonder dat de door de "monopolisten" voorspelde wantoestanden uit een nog verder verleden zijn teruggekeerd. (Tilburgse Taalplastiek #158, 12-07-1972)

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - as ge dôod gaot, gaode in et paopeköltje (Pierre van Beek: Tilburgse Taalplastiek 1969) - kinderplagerij

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - meej Dielemanse waogetje nòrt paopeköltje gaon ('72) - overleden zijn (Dielemans: begrafenisonderneming)

Advertentie Nieuwe Tilburgsche Courant - 29 maart 1930 - De Maastrichtse begrafenisonderneming Dielemans opende zijn zaak in Tilburg op 14 december 1929, en kwam daarmee in conflict met begrafenisonderneming Roomsch Leven. De 'begrafeniskwestie' duurde tot november 1932 toen besloten werd dat Dielemans dezelfde rechten als Roomsch Leven had.

paopemuts

zelfstandig naamwoord

- WBD III.4.3:205 paopemuts - kardinaalsmuts (Euonymus europaeus)

Thomé - kardinaalsmuts, euonymus europaeus

paor

1 zelfstandig naamwoord

paar; enkele

verkleinwoord: pòrke

- Voorbeelden systeemkaart Sterenborg - en paor schoene, en paor aajer, brödspaor

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord o. 'paor' - paar

2 bijvoeglijk naamwoord

even; naast 'ónpaor' - oneven

- Hoeufft: Paar en onpaar zegt men hier voor 'even en oneven', evenals in het Fransch 'pair ou inpair' [impair]

paosaaj

zelfstandig naamwoord

paasei

Prent van de week uit Rooms Leven 1970; de ware namen van de tekenaar (PB) en de dichter (Kis-ke) zijn niet bekend

► aaj

paosbist

bijwoordelijke uitdrukking - op z’n paosbist, op zijn paasbest; op zijn allerbest

- Wim van Boxtel: In m'n paos biste pèkske,/ en m’n haor in de schaai. Uit: Brabants Bont, ‘Moederdag’ (1979)

- Cees Robben: Ook de kleermakers beleefden voor de pasen een gouden tijd. Haast iedereen liet een nieuw pak aanmeten, want ze wilden er met de pasen dan ook op z’n paosbist uitzien. ‘Vur Paose is 't paase...’ zee Snijers... 't was waor, 't was in de paas, en mee de Possemis klaor... Cees Robben: In: Robben en Rooms, ‘Vrijen was er vruuger onder de vaaste nie bij’; 1981

- Cees Robben - Prent van de week 2 april 1955

Ill.: Thomé - paasbloem - narcissus poeticus

paosblom

zelfstandig naamwoord

1. paasbloem

- Van Dale - volksnaam voor verschillende planten die rond Pasen bloeien, bijvoorbeeld het madeliefje, de gele narcis en de sleutelbloem

- Cees Robben - Welke blomme wilde op oew begraofenis? Snoffels... dalidas.. paosblomme.. of stinkerkes... (19850118)

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  paosblomme zelfstandig naamwoord  - gele narcissen

- WBD III.4.3:258 paosblom - sleutelbloem (Primula veris), ook: ►mèrtuntje

- WBD III.4.3:291: paosblom - madeliefje (Bellis perennis), ook genoemd: 'meizoentje', 'meizoetje' of ►maajbluumke of waajbluumke

- WBD III.4.3:380 paosblom - gele narcis (Narcissus pseudonarcissus)

- WBD III.4.3:582 paosblom - witte narcis (Narcissus poeticus)

Narcissus poeticus - witte narcis, dichtersnarcis

- Josef Cornelissen & J.B. Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect (1899) - PAAS(CH)BLOEM, PAAS(CH)BLOM zelfstandig naamwoord v. -gele tijloos, eene hofbloem, in de wetenschap Narcissus Pseudo-Narcissus L.

2. als paosblom

zeer netjes, op zijn paasbest

- Lechim, ‘Ze maoke ’t vort wel van aajer’; ongedateerd knipsel uit de Tilburgse Koerier; circa 1970

D'r wier gepaast, genaoid, gebraaid

Al kosse ze niks kóópe

Iederéén zocht 'r toen héél frèèd

As Paosblom bij te lóópe.

- Lechim:, ‘Mee paose’; ongedateerd knipsel uit de Tilburgse Koerier; circa 1970

Mee Paose trek ik ’n nuuw pak aon

Dès de gewóónte, jao of nèè?

't Maokt me niks dè dan d'n buurman

Zee dè'k 'n echte Paosblom zèè.

► paoskiep

Paose

zelfstandig naamwoord

Pasen, Paasdag, Paasfeest

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  Paose zelfstandig naamwoord  - Pasen

► Pòssemis

Hoogtijdag om nieuwe kleding te kopen

- Voorbeeld systeemkaart Sterenborg - Meej de Paose zèmme ammòl int nuut. Met Pasen hebben we allemaal nieuwe kleren aan.

- Cees Robben - “Vur Paose is ’t paase” zee Snijers... (19550402) [De prent refereert aan de gewoonte om ter gelegenheid van Pasen nieuwe kleding te kopen – ‘Paasbest’. Vandaar ‘paase’, passen, bij de kleermaker genaamd Snijers.]

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 59 03 27 – Van d'èèn naor d'aander gao’ze / As ons moeder ’n huudje zuukt

Schòòn genog veur de Paosen.

- Cees Robben - “Ieder die z’n asse-kröske/ Mee den Paose nog hee staon/ Krijgt van den pastôôr ’n pekske...”/ zee meneer den kapelaon..... (19550226)

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 78 03 23 - In vruuger tèd ha' iederéén / Wè nuuws aon mee de Paose.

Feestdag waarop men (te veel) eieren eet

- Cees Robben - Bij unne Paose paast ’n aaike. (19540417)

- Cees Robben - ’t Is kazzjewêêel die kiep van mèn.../ zô zörgt ze vur de Paose... (19550312)

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 80 04 03 - Mee Paose -  Mee Paose eet ik harde aaier / Dès lekker, daor geniet ik van / Behalve 'n paor daoge laoter / Ak' nie mir naor de plee toe kan.

Pasen als begin van de lente

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 60 04 15 - 't Is Paosen en ’t jonge gruun / Begient naauw uit te lòòpen...

Goed weer met Pasen

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 69 04 10 - De zon die scheen toen ’t Paose was / lederèèn was tevreeje / Dus moesse òòk de tuinstuultjes / Overal naor beneeje.

Slecht weer met Pasen

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 65 04 23 - De Paosblommen in onzen hof / Slaon triest de köpkes neer /

Ze praoten nie, mar denken wel: / Dès vur Paosen gin weer.

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 69 04 03 - Mar jè de kemping was betaold / Dörom blèèf 'r niks over / Dus mee de Paose in de tent / Al was 't eete pover.

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 75 04 03 - 'k Wô naor de Bikse bèrge gaon / Dè doe'k mee Paose gère / Mar ge verrekt 'r van de kaauw / 't Is alle dag misère.

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 75 05 15 - Mee Paose hee'get nog gesneuwd / Toen wasset hondeweer / Naa zèmme aon Pinkstere toe / En ’t weer is nog niks meer.

Uitdrukkingen
- Cees Robben - [ge] komt bij men meej oew aaier nao de Paose..! (19590328)

- Pierre van Beek – De molenaars schijnen vroeger bij het volk een niet al te goede reputatie te hebben genoten. Vanwaar anders de uitdrukking: "Als de mulder z'ne Paosen gehouwen heej, is de pastoor deur z'n werk"? Hieruit blijkt, dat men aannam, dat een mulder ieder jaar nogal wat op zijn geweten heeft en daarom zijn Paasbiecht maar liefst tot het laatste moment uitstelt. (Tilburgse taalplastiek 11 Nieuwe Tilburgse Courant – maandag 17 april 1950)

- Pierre van Beek – Komt men "als Jan met kraaien naor de mert (markt)" of "mee vijgen nao Paosen" dan is men met zijn voorstel te laat. (Tilburgse taalplastiek 13 Nieuwe Tilburgse Courant – donderdag 11 mei 1950)

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - as de mölder zene Paose gehaawen heej, is de pestoor dur zen wèèrk (Pierre van Beek:Tilburgse Taalplastiek ’64) Molenaars stonden als oneerlijk bekend; ze gingen hun paasbiecht spreken op het allerlaatste moment, nl. op de zaterdag na Pasen.

- Gingde meej Paosen nie te communie, en ge kwaamt te stèèrve, dan gingde linea recta naor de hel. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - Meej de Paose krèège me mik óp mik èn kèès dertusse (D'16) Uit de tijd toen wittebrood, 'mik', nog luxe was.

paoshaos
zelfstandig naamwoord
fabeldier uit de volkscultuur. De paashaas brengt de paaseieren.
- Cees Robben - Paosvogel.. of Paoshaos.....? Dè kan nie bestaon! (19550409)
 

Afbeelding uit het 'Tilburgs Leesplèngske' dat in 1997 door de Stichting Tilburgse Taol werd samengesteld en uitgegeven. De illustraties zijn gemaakt door Jan van de Wiel.

paoskiep

zelfstandig naamwoord

paaskip, opgedirkte vrouw

- Cees Robben - Krimmeneel.... Wèn paoskiep...... (19560331)

- Cees Robben: Als we naar opa gingen speelde opa achter zijn getouw voor paasvogel, en tante Jana speelde in haar tuintje voor Paoskiep. Alle vrouwen in Tilburg die met de pasen een nieuw kleke aanhadden... dat waren paoskiepen... (In: Robben en Rooms, ‘Vrijen was er vruuger onder de vaaste nie bij’; 1981)

- Cees Robben - Prent van de week 2 april 1955 - detail - © Digitale bewerking Cees Robben Stichting & Stichting Cultureel Brabant CUBRA

- Enquête over ‘Je favoriete Tilburgse woord’ op Facebookpagina ‘Je bent een echte Tilburger als...’ maart 2013 -

paoskoej

zelfstandig naamwoord

paaskoe

- WTT (2013) - De koe die door een slager werd geslacht om haar vlees met Pasen te verkopen. Vanaf Witte Donderdag richtten de Tilburgse slagers hun etalages in met fraai opgemaakte vleeswaren en - schotels, in de hoop daarmee veel vlees te verkopen na afloop van de vastentijd. De 'paoskoej' werd, ongetwijfeld bij wijze van reclame, ook door de straten van Tilburg geleid om de kwaliteit te tonen.

- Audio-opname 1978 - “Die paoskoeje zogezeej dan, daor gingde meej rond, èn ge moester meej dur de Heuvelstraot èn dan bleefde staon bij Riesj (Hotel Riche) vur de deur want dan ging den baos, die leeverde daoraon witte wèl, èn die ging daor en pötje bier vatte èn assie dan trugkwaam, dan môogdet ok êen vatte!” (- Interview met dhr. Bertens; transcriptie Hans Hessels 2013)

►KLIK HIER om het bestand te beluisteren  

Paoskoej - aangeschaft en getoond door slager Ad van Geloven op het terrein van het Tilburgs slachthuis (Abattoir) aan de Enschotsestraat in 1926. Foto: Regionaal Archief Tilburg

► eetallaazjeweek

paosvoogel
zelfstandig naamwoord
paasvogel
fabeldier uit de volkscultuur, ouder dan de paashaas. De paasvogel brengt de paaseieren.
- Cees Robben - Paosvogel.. of Paoshaos.....? Dè kan nie bestaon! (19550409)
 

paoter, paoterke

zelfstandig naamwoord

pater

- Rolf Janssen, We hebben gezongen (1984): ... riep de paoter

- paoter handvèèger - onhandig iemand

- Theo de Wijs; correspondentie met Cees Robben bezorgd door Guido de Wijs - (gehoord in ’t voorbijgaan van ’n aantrekkelijk meisje:) Ik zie ze liever as unne blôte paoter op brûîne voete! (17-10-1966) [WTT 2011: - Theo de Wijs; correspondentie met Cees Robben bezorgd door Guido de Wijs zinspeelt op 'bruine pater op blote voeten', namelijk een capucijner monnik; de kapucijnen droegen een bruine pij en liepen met blote voeten in sandalen]

- Cees Robben - ‘k Zie ze aaltij toch nog liever dan unne blôôte paoter op bruine voeten... (19670210) [Ik zie haar liever dan een pater van de capucijnen; de capucijnen werden ‘blôotevoetepaoters’ genoemd wegens hun blote voeten in sandalen; hun pij was bruin]

- Cees Robben - Ge peutert ’t paoterke ’t knupke van zunnen toog los... (19550514) (Prent bij een inzamelingsactie bij het honderdjarig bestaan van de missionarissen MSC, in Tilburg ►’Rooie Harten’ genoemd. In plaats van collectebussen hadden de collectanten een pop in de vorm van een missionaris van MSC, en moest de bijdrage onder de toog gedaan worden.)

- Weijnen, Dialectatlas van N.-Brab. (1952): de paoter

- Karel de Beer, Bijnamenboek: Kiske de paoter = C. Smulders (blz.72)

- WBD (III.3.3:372) paoter = monnik

- WBD (III.3.3:373) schôojpaoter = bedelmonnik

paoternòster, patternòster, pòttenòster, pòtternòster

zelfstandig naamwoord

paternoster

- WNT - PATERNOSTER 3 - Bij de R.-Cath.: rozenkrans, rozenhoedje, bidsnoer.

- WTT 2011 - van 'pater noster', 'onze vader'; het Onzevader is onderdeel van de rozenkrans

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - rozenkrans

- Cees Robben - De potternoster gao na hil langsem dur m’n vingers.. (19540501)

- Lechim - Èn in derre zak òf in der tas/ rammelt de potternoster. (Lechim; pseudoniem van Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Maaimònd)

- Voorbeeld van systeemkaart Sterenborg - Mene pòttenòster èn men vrouw, die lêen ik òn gin man èùt

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 74 05 09 - En in d're zak of in d'r tas / Rammelt de patternoster

- Mandos - Brabantse spreekwoorden (2003) - liever zene pòtternòster as zen wèèf ('50) - gezegd als iemand zijn vrouw te hard liet werken

- Frans Verbunt - pòternòster

- WBD (III.3.3:191) 'paternoster' = rozenkrans; naar het latijnse 'pater noster' (onze Vader)

- J.H. Hoeufft; Proeve van Bredaasch Taal-eigen (1836) - PATER NOSTER. Komt voor als afstandsbepaling.  

- A.P. de Bont, Dialekt van Kempenland 2 (1958) - zelfstandig naamwoord mannelijk paternoster 1) bidsnoer, rozenkrans; 2) schertsende

naam voor a) ruggegraat, b) handboei.

- Cornelissen & Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect; 1899 - PATERNOSTER uitspr. patenoster, pottenoster zelfstandig naamwoord mannelijk - bidsnoer

- Jan Naaijkens - Dè's Biks (1992) - 'potternoster' zelfstandig naamwoord  - paternoster, rozenkrans

paoternòsterwèèrk

zelfstandig naamwoord

samenstelling uit paternoster + werk

- 2019 – precisiewerk (Mededelingen van Hans Hessels, opgetekend uit zijn familiekringen Hessels en Marinus 1960-1980. 

►Voor de volledige lijst Klik hier

paotersbier

zelfstandig naamwoord

patersbier

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - trappistenbier

De herder drinkt uiteraard bier van 'De Schaapskooi', de brouwerij van de Trappisten in Berkel-Enschot/Tilburg; affiche uit de collectie van Tiny Jansen, zoals tentoongesteld in VVV-gebouw Tilburg 2010; foto's WTT.

Vergroting affiche en gedicht Jace van de Ven

pap

zelfstandig naamwoord

pap

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - "pap mêe vuursteenen - pap met stukken roggebrood"

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - "ik zaiget zò muug as kaauw pap"

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - krèègt ze mar grôot, voejert ze mar pap

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  pap zelfstandig naamwoord  - pap ''k zè oew zò muug as kaaw pap'

stijfsel; versteviging van weefsel

- Cees Robben - ’t Is ketoen.. en enkelt pap.. (19620413)
 

papbèùk

zelfstandig naamwoord

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - hangbuik

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  'papbùik' zelfstandig naamwoord  - dikke hangbuik

pappel

zelfstandig naamwoord

zwarte populier, 'pèppel', 'blauwe poopelier' = populus nigra ofwel populus italica, Italiaanse populier

Populus nigra (links) - Populus nigra Italica

- WBD III.4.3:133 pappel, pèppel - zwarte populier

- WNT - PAPPEL, ook PEPPEL, volksnaam voor den populier in 't algemeen, voor den zwarten populier en den ratelpopulier in het bijzonder.

papsteeke

werkwoord, sterk

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - "papsteken - 'n kinderspel"

►paapke steeke

parasjuutveugeltje

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord  

- Henk van Rijen (1998): veldleeuwerik (Alauda arvensis)

► Jos Swanenberg over de leeuwerik

- WBD III .4.1:162 parasjuutveugeltje - leeuwerik

Park, et

zelfstandig naamwoord, toponiem

het Wilhelminapark

parlevinker

zelfstandig naamwoord

1 Gezegd van een (mannelijk) persoon

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - "parlevinker - heerachtige veelpraats, niets nutter"

2 Gezegd van een paard

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - "parlevinker - noemde men de vroegere 'telgangers' - door adellijke jonkvrouwen bereden - paarden die geleerd werden even als de kameelen te loopen, niet zoo als de gewone paarden op volgende wijze de 4 pooten oplichten, maar de twee linker en dan de twee rechter pooten te gelijk voortzetten, dit de paarden te leeren was heel moeielijk en geschiede door de 2 linker en 2 rechter pooten met een lat te verbinden"

- WBD (hs K183): paard dat niet deugt, waarop men niet vertrouwen kan

parnasses

zelfstandig naamwoord

- Henk van Rijen (1998): beschermer, engelbewaarder

- Van Dale (12e): parnas, parnassim, parnassijn [Hebr.], (joods) kerkmeester, kerkvoogd: (uitdr.) eruit zien als een parnas, er welgedaan uitzien.

parreert
werkwoordsvorm van parreere (zwak)
uit Oudfrans en Middelnederlands ‘parer’
mooi bij elkaar passen
- Cees Robben - [de lamp die] daor al jaorenlang pareert/ aon oewen zuldering (19601104)
bij elkaar of bij iets passen; op kleding toegepast: het kledingstuk staat niet
- Cees Robben - Die jas pareert nie, taante Miet.. (19700306)
- Cees Robben - Mar niks pareert er.. (1650115)
 

part
zelfstandig naamwoord
deel; aandeel; bij Robben: sterke drank
- Cees Robben - Hij had z’n part gehad (...) de miste op de lat (19610106)
 

pas geleeje

bijwoord

onlangs, kort geleden

paskoomer

zelfstandig naamwoord

neomist, priester die zijn eerste heilige mis opdraagt na zijn wijding

- WBD (III.3.3:305) paskoomer = neomist

paskwil
zelfstandig naamwoord
van ‘pasquinade’; belachelijke vertoning
- Cees Robben - ’n grillige paskwil (19600909)
 

passefiet

uit Frans “passe-vite”

- Zegsman Hans Hessels; Uit het geheugen van Hans Hessels, 2022 - Passefiet – roerzeef, passeerzeef

patras

zelfstandig naamwoord

aardappel

mogelijk afgeleid van 'pataat'

- ‘Een roestpraatje’ (Weekblad van Tilburg, 5 oktober 1867): Mer 't [de ellende] komt van den Heer (…) deur 't zwart van de patrasen, en 't pluiere van 't jonk, dat naauw dood is. ['t zwart van de patrasen: een aardappelziekte.]

- ‘Een roestpraatje’ (Weekblad van Tilburg, 5 oktober 1867): …de patrasen, die ge toen kuilde.

patrasfôoj

zelfstandig naamwoord

uit batatas = aardappel, en fooi = zowel feestelijke gift als kleinigheid

- Van Ginneken: Ten oosten van Tilburg verschijnt patraas, dat sterk aan de officieele naam Batatas herinnert. (In: De regenboogkleuren van Nederlands taal; 1931, 2e)

Aardappelkaart uit Van Ginneken, De regenboogkleuren van Nederlands taal, 1931.

Grotere weergave

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - *patra.s, zelfstandig naamwoord  mannelijk patraas, aardappel; mv . petrase(n): De petrase zen mörw. Het woord is bekend in Reuzel, Hooge en Lage Mierde, Hulsel, Esbeek, Hilvarenbeek, Diessen (hier alleen in petraasfooi) en Moergestel. *petra.sfo'j, zelfstandig naamwoord vrouwelijk en mannelijk petraasfooi, hetz. als aarpelfooi. Geh. in Esbeek, Diessen en Moergestel. Het feestje bestond in een onthaal op koffie met een
snee mik, soms nog met een snee peperkoek.

- Van Rijen (1998): karige gift, geringe vergoeding voor het verpachten van landbouwgrond.

- WBD (III.3.2:316) patrasfôoj = aardappelfooi

patriejark

zelfstandig naamwoord

patriarch, bedenkelijk heerschap

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord mannelijk 'patriark' - rare, zonderlinge kerel

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PATRIARK (korte a, klemt op ark) zelfstandig naamwoord mannelijk - zeer oud mensch

paveljòt, paviejòt, pavviejòt

zelfstandig naamwoord

- Theo de Wijs; correspondentie met Cees Robben bezorgd door Guido de Wijs - M’n paviejotten zet ik aaltij in mee kraante papier, de gaoget biste (04-07-1969

- Cees Robben - Dan draait er ons Tooke van kraantepapier/ Heel veul paviejotten (19700116) [krantenpapier werd gebruikt om krulspelden te vervangen]

- Henk van Rijen (1998): krullapje (lapje stof waarom het haar wordt gewonden en dan wordt vastgeknoopt)

- WBD III.1.3:276 'papillotje' = pijpenkrul; ook: 'papillot'

- WNT - PAPILLOT - stuk papier dat in het hoofdhaar gedraaid wordt om dit te doen krullen.

pebliek

zelfstandig naamwoord

publiek

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – pebliek, publiek; pebliek;

pèdje

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord  

1. landweggetje

verkleinwoord  van 'pad', met umlaut; ook paojke

2. padje, smalle doorgang, middenpad

dan als verkleinwoord altijd pèdje, niet paojke

- …wij die twee aon twee in de banken zaten in vier rijen meej un pedje dertussen. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)

- Audioregistratie 1978 - Nèffe de tramlijn was en zwart, zwart pèdje daor ze kosse fietse vort. Nèffe de kaajwèg… (- Interview met Heikanters - Transcriptie door Hans Hessels)

David Teniers - 17de eeuw

peej

zelfstandig naamwoord

verkleinwoord: peeke

meervoud: peeje

► Dossier Peej

1 wortel, peen, pee

- Voorbeeld van systeemkaart Sterenborg -We kèèke nie op nen bos peeje; peekes, peeje èn wòrtele

- Dirk Boutkan: (blz.52) pee - peeke, enen bós peeje

- Cees Robben - Ik beteul zelf munnen hof en win veul. ’s middags hek vort driederaand sôôrt gruuntes op taofel... peekes, peeje en wortele... (19850517)
meervoud
- Cees Robben - Mar ik zit mee knollen en peje... (19541204) [Ik = Sinterklaas, die na 6 december blijft zitten met de knollen en wortelen die de kinderen in ‘de klomp’ legden voor het paard. Na sinterklaas werd in Tilburgse gezinnen veel ‘peestaamp’ gegeten

►peestaamp
- Cees Robben - We kijke nie op unne bos péje... (19561201) [We hoeven niet zuinig te zijn]
meervoud, verkleind
- Cees Robben - Ik zie m’n selotte en peekes al staon/ M’n kiendjes vur slaoi al d’n hofpad op gaon... (19570309)

- Cees Robben - Mun peekes zèn nog nie bekwaom... (19640918)

- Miep Mandos, Aantekeningen Brabantse Spreekwoorden - Iemand wèèsmaoke dè Ónze Lieven Heer Hèndrik hiet èn in de haaj peeje stao te steeke.

- Informant Ad Vinken: De stomste boere hèbbe de dikste peeje - Wie zonder veel overleg te werk gaat, heeft vaak het beste resultaat.

- Piet van Beers – ‘De stinpöst’: Vier ons vèrse worst èn peeje../  doet er mar wè jèùne bij./ 'n Bèkske zult 'n half pond kaoje/ èn tweej schèève balkenbrei. (Spoeje doemmeniemer; 2009)

- Piet van Beers – ‘Men Buukskes’: Men irste buukske ging oover peeje èn jèun èn oover de meense op de tèùn. (Het zeventiende boekje, 2010)

- WBD III.2.3:100 'pee', 'peetje' = wortel, winterwortel; ook 'winterpee'

- WBD III.2.3:278 'peekoffie' = cichorei

- WBD III.2.3:103 'stoppelpee' = stoppelwortel

- WBD III.2.3:110 'witte pee' = pastinaak

- WBD peeje-èg - wortel-eg

2 Wilde peej = fluitekruid

- WBD III.4.3:394 wilde peej - fluitekruid (Anthriscus sylvestris), ook. genoemd: flèutekrèùd

Anthriscus sylvestris - bron: Wikimedia commons

3 Bijnaam

- Karel de Beer, Bijnamenboek: de peeje = fam. Schellen (blz.70)

peejlôof

zelfstandig naamwoord

bladerkroon van bieten

- WBD 1470 - bladerkronen van bieten: 'peejloof', 'kòppə', 'toppə

peejschèèf

zelfstandig naamwoord

schijf van een peen, wortel

figuurlijk en vaak spottend gebruikt voor muntstuk, geld

- Goedgetòld - peejschèeve - zelfstandig naamwoord  - geld in klinkende munt. - de peejschèeve groeje nie op mené rug!: het geld groeit me niet op de rug!

- Henk van Rijen; Mèn Tilbörgs Wôordeboek (1998) - meej peejschèève kunde nie betaole

- Henk van Rijen (1998): 'Hè de wèl genog peejschèève bè-w om dè te kunne petaole?'

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - de peejschèève groeje nie op menen rug

- Stadsnieuws Tilburg, rubriek Tilburgs huukske; 2006 e.v. - De peejschèève groeje nie op mene rug.

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - veul peejschèèven hèbbe (HM'70) - veel geld hebben

- Guido Gezelle - lemma PEESCHELLE, de = Schijve die, van dwersten, van eene pee, eenen peewortel, met een schuimw., van eene carote gesneden is. — „'t Is al wel en gemakkelijk gezeid “koop'et!” maar waarmee betalen? Met peeschellen?” Geh[oord in] Aeltre. (Loquela, 1907)

- Cornelissen & Vervliet - Peeschijf - znw., v. — Schijf die op zijn dwars van eene pee gesneden is. 't Is gemakkelik gezeed: koop 'et! maar waarmee betalen! Mè' peeschijven, zeker? (Idioticon van het Antwerpsch dialect, 1903)

- Cornelissen & Vervliet – lemma BETALEN - De gebroken potten betalen, de schade vergoeden, het gelag betalen. — (...) — Betalen mee potscherven, met de scherven van z'ne pispot, mee peeschijven, geen geld bezitten om iets te betalen. (Bijvoegsel Idioticon van het Antwerpsch dialect, deel A-H - 1936)

- Cornelissen & Vervliet – lemma POTSCHERF, znw., o. — Z . Wdb. — Mee potscherven betalen, geen geld hebben om te betalen. Ook met de scherven van z'ne pispot, mee peeschijven. (Bijvoegsel Idioticon van het Antwerpsch dialect, deel I- Informant Toine Raaijmakers - 1938)

- Herman J. Claeys – peeschijven (mv) in: met peeschijven betalen - (Ant) (spottend) platzak zijn. (Vlaams dialectenwoordenboek; lemma PEE; 2001)

- Katleen De Beukeleer - Temmerman gewaagt, behalve kaf, van nog een ander strooiproduct. Volgens hem werden er namelijk wortelschijfjes, symbool van geld, gestrooid in de straat en voor het huis van een ‘mindere partij’ die omwille daarvan was afgewezen.

WTT - 2013 bij het voorgaande van De Beukeleer - Het betreft het zogenaamde ‘lemen strooien’. In Vlaanderen was dit in de 19de eeuw een soort van volksgericht. Als een persoon zich volgens de gemeenschap onwelgevallig had gedragen, werd de straat tot aan zijn of haar voordeur gemarkeerd met strooisel. Daarbij werd vaak het kaf van het koren gebruikt (wit) of blauwsel (voor de was) maar ook het gebruik van wortelschijfjes kwam voor, vooral als het een huwelijk betrof dat geen doorgang vond omdat een van de partijen – de ‘mindere partij’ – blijkbaar niet draagkrachtig genoeg was bevonden. De ‘meerdere partij’ werd daarmee bespot door het ‘strooisel’. (Traditionele volkse feestcultuur en modernisering. Het platteland rond Gent ca.1860-ca.1940; hoofdstuk 4.1.4. REACTIES VAN DE GEMEENSCHAP BIJ HET AFBREKEN VAN DE VERKERING OF BIJ ZWANGERSCHAP. Katleen De Beukeleer. Gebaseerd op TEMMERMAN. ‘De kanonniers van de Verhoogstraat.’ 1982, p. 8.)

► peejsteeker

peejstamp, peejstaamp

zelfstandig naamwoord

stamppot van wortels

Hèmme alwir peejstamp!

- Henk van Rijen (1998): 'peejstaamp'

- Cees Robben: 'of ge peestamp het gegeete'

- Stadsnieuws Tilburg, rubriek Tilburgs huukske; 2006 e.v. - Peejstamp itte meej klapstuk - Hutspot eet je met klapstuk (rundvlees dat wordt meegekookt) (250109)

- Piet van Beers:

Wè motte tòch meej al die peeje ??

zeej Sjooke Braans teege derre man.

"Ge dènkt tòch nie dèk alle weeke

ok twee keer peejstamp kook hee Jan."

 

"Nêe Sjoo, dè kan ik nie verlange,

al vèèn ik peejstamp nog zo fèèn.

Ik ha gedòcht, ik bouw wè kooje,

zo vur 'n stuk òf tien kenèèn."

 

Uit: Peeje, Knèène èn "jonge" mèt. (CuBra)

- Cees Robben: Zij wisten precies van dag tot dag wat daar de pot schafte. Zij sloegen met een schalkse grijns een groot vroom kruis voor ze aanvielen en prezen volmondig het bier van broeder portier, of den zaolige smaok van de peestamp van soeur Sophie van de Gutjesnonnen. (Uit: ‘Vruuger, in de blauwe periode’, in Robben en Rooms, 1981)

- Cees Robben - ‘En vur ’t höske maoket niks uit of ge reerug of peestamp het gegeete…’ (Prent van de week, 17 april 1987)

- Piet van Beers:

De week daornao, dan eete we

wir Peestamp meej Hasjee.

As ge er te veul van it schètte

de plaanke van de pleej....

- Soms han ze jêun me peestamp/ Wè knaawbóone of bessesap… Uit: ‘Bè de wèèvers òn tòffel’, Ad van den Boom, circa 2005

- Lodewijk van den Bredevoort (Jo van Tilborg), Kosset den brèùne eigeluk wel trekken?, 2006 - We aten de weken daornao [6 december], bekaant daogeluks peestamp, tot die ons de neusgaote ötkwaam mar weggooien waar ok zund. (Uit: Siendereklaos)

- Lechim

Gewoon mar eete...

'Wè zumme mèrge wir is eete?'

Dès de vraog van iederen dag

Vur peestamp, snert of bruine boone

Gao'k metèèn al overstag.

 

Smaokeluk

Zàt de medèrne keuke zèn

Waor ze veul over kletse?

Gif men mar peestamp van ons Sjaan

De's nog 'n aauwerwetse.

 

(Beide gedichten uit de Tilburgse Koerier; ongedateerd knipsel; circa 1970)

- Tony Ansems

Peestamp

Witte we'k gere te freten heb

We'k gere kook, akker de tijd vur heb

Peestamp, witte kool, en juine

Rookworst, efkes laote bruine

Lekker, vanavond lekker buize, peestamp

 

Ge vat wet peejen en wet errepel

Schrabbe, snije, koken, en stampt det spul

Nasi kruid, en un paor augurken, knoflook,

Fleske bier ontkurken

Water, ollie, en un snufke zout

 

Oh well, pee stamp,

Worst van den boer, peestamp

Spek zonder zwoerd

Kwakt er wet gehakt meej pinda nutjes bij

Pee stamp, witte kool, en juine

Rook worst, efkes laote bruine

Lekker, vanavond lekker buize, peestamp

 

Oh well, peestamp,

Worst van den boer, peestamp

Spek zonder zwoerd

Kwakt er wet gehakt meej pinda nutjes bij

Peestamp, ge heurt er over roepe

Peestamp, ge kunt er goed van poepe

Lekker, gekleurd Oranje boven, peestamp

[Lekker, Pee hee Stamp] [3x]

(Tony Ansems, Peestamp;  van de cd Gatvermiedenhoet; 2010)

- Piet van Beers – ‘De mèrt’: Soms worret stamp van boeretoppe (daor moete verse worst in stoppe)/ soms worret peejstamp meej hasjee, of ik neem wè sudderlappe mee. (Het zeventiende boekje, 2010)

- Piet van Beers – ‘Wie wè bewaord die hee wè’: 't Is zund de'k het zeg, mar de witlof is weg/ en we hebben ok gin peestamp gegeten. (With Love; 1982-1987)

- Peejstaamp, hasjee, tis ammòl hêel lèkker, mar et lèkkerste vonnik boerekôoletòppestaamp meej vòrse wòrst. (Ed Schilders; Wè zeetie?; Website Brabants Dagblad Tilburg Plus; 2009)

- Hessels 2020 - Als iemand gezegd wordt dat hij geen peestamp lust: - dè lussek wèl, mar vur mèn hoeve die peeje der nie in! (Zegsman dhr. Hessels (1931-2006).

►Volledige bron: KLIK HIER

- WBD III.2.3:119 'peestamp' = stamppot

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 - pejstamp zelfstandig naamwoord  - hutspot

peejsteeker

zelfstandig naamwoord

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - vrek

- WBD III.3.1:199 'peesteker', 'vrek, knijperd, schraperd, gierigaard, pin, gierige pin' = gierigaard

- WTT 2013 - het woorddeel 'peej' is mogelijk hetzelfde al de de peen (wortel) als symbool voor geld in

►peejschèèf

peejzaod

zelfstandig naamwoord

suikerbietzaad

- WBD I:1429 'peezaot'; (Hasselt) 'zaot'

peekel

zelfstandig naamwoord

dronken; in de uitdrukking 'onder de peekel'

- Want Piet die naam et nie zo naaw/ òn dienst hai ginnen heekel/ mar mistal kwaam ie te laot aon/ èn goed onder de peekel. (Lechim; pseudoniem van Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Op zaoterdag gin post mir)

pèèl

zelfstandig naamwoord

1. pijl

pèèl èn boog

2. haarpijl

- De protestante waaren in al die jaore gin pèèl veraanderd. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 2, Tilburg 2007)

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PIJL zelfstandig naamwoord mannelijk - haarpijl, Frans: un cheveu, un poil. Hij hée gee(n) pijl meer op zijnen blottekop staan.

►hòrpèèl

pèèn

zelfstandig naamwoord, eigennaam

- Karel de Beer, Bijnamenboek: ene pèèn = lid van de familie Pijnenburg (blz.94)

- WTT 2011: De Pèèn = Jan Pijnenburg, legendarisch baanwielrenner uit Tilburg.

Pijpenkop, aangetroffen bij archeologisch onderzoek naar het Kasteel van de Hasselt. Ill. uit: Graven naar het kasteel van Tilburg, H. Stoepker 1986

Schilderij: Quiringh van Brekelenkam

pèèp

zelfstandig naamwoord

pijp

verkleinwoord: pèpke

1 om tabak te roken

- Voorbeeld van systeemkaart Sterenborg - Ze zèn nog gin pèèp tebak wèrd. Ze zijn nog niet dàt waard.

- Ik zaat giesteren aovend op m'n gemak m'n pepke te rooken achter de kachel (Kubke Kladder; pseudoniem van Pierre van Beek; Nieuwe Tilburgsche Courant; Uit ‘t klokhuis van Brabant 2; 16-10-1929)

Figuurlijk daarbij:

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  pèèp zelfstandig naamwoord  - pijp; de pèèp ötgaon - doodgaan

- Grôot Diktee-08: der komt vur ons allemòl ene tèèd dèmme ... de pèèp öt gaon

Cees Robben: uit: Fraters

2 anatomie van het paard

- WBD pèèp - pijpbeen (van een paard), ook 'aachterpèèp' genoemd

3 in de textielindustrie

- WBD pèèp (II:990) - scheerklos; ook: schèèrklòs of schèèrtèùt genoemd

- WBD pèèp (II:1030) - pijp: spoelpijp; ook: tèùt of klòs

- Henk van Rijen; Mèn Tilbörgs Wôordeboek (1998) - pèèpe afsnulle - oud garen van pijpen halen (textiel)

4 - Informant Ad Vinken; konijnenhol

- WBD III.4.2:65 'pijp' - konijnenhol, ook 'nest' genoemd of 'hol'

5 Informant Ad Vinken; schenktuit

Cees Robben - Prent van de Week 6 januari 1984 (detail)

peeperkoek

zelfstandig naamwoord

peperkoek

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - de peeperkoek óp tòffel lèggen èn dan dursnije (Kn'50) - gezamenlijk bezit verdelen.

pèèpgeraaj
zelfstandig naamwoord
pijpengerei
- Cees Robben - Daase afgezwabberd pèèp-geraai (19871113) [Daase = van het as]
 

pèèpeslufke

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord  

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - "paipenslufke - klein bakje van porcelein of granit wat op de tafel geplaatst werd en waarin de langepijprooker, de kop van de pijp in legde al rookende"

- WNT - PIJPESLUIF - 1) pijpedop; 2) pijpekas (= koker of foedraal om de tabakspijp in te doen).

Pêer, Pirke

zelfstandig naamwoord, eigennaam, verkleinwoord

Peter, Piet, Pieter, Petrus

- ES (WTT 2011): Pirke Donders, de zalige Petrus Donders

- Henk van Rijen; Mèn Tilbörgs Wôordeboek (1998) - vööle peer - gierig iemand

- Hoeufft, Proeve van Breda's Taaleigen (1836) - PEER, voor 'Pieter', bij zamentrekking van 'Peter'. 

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - pe:r, zelfstandig naamwoord mannelijk (eigennaam) 1) Peer, Peter; 2) kater

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PEER (scherpe e) - verkleinwoord Peerke(n). Verkorting v. Pieter of Petrus

Cees Robben - detail uit Prent van de Week 27 september 1985-

I - peer (vrucht)

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord: pirke

- Dirk Boutkan: (blz. 22) pèèr naast peer

- Dialectenquête 1879: pruimen en père (meestal: pruim en père) (ui = eu van fr . Meuse)

- Piet Heerkens; uit De knaorrie, ‘’t Peerebumke’, 1949):

Dapper, pittig peerebumke,

zuute troost in 't traonendal,

rijk en vriendelijk suiker-umke,

waor ik eens van stroebele zal,

mee oe vuutjes staode in d'eerde,

mee oe teentjes zuigde sap,

mee oe blaoikes aosemde weerde

uit de locht, om, nap aon nap,

peer aon peer zuut vol te tappe,

vol te spanne tot oe vel

kleurt en zwelt van rijpe sappe

naor den aord van oe gestel:

vijftig sappige "Louise

bonne d'Avrange" (hoe 'n rare taol!)

wilde leveren en ik zie ze

al ligge lokken op de schaol!

- WTT - De door Heerkens benoemde peer is de Louise d'Avranche, een handpeer die in de Franse stad Avranches vanaf circa 1789 geteeld werd door Longueval. De peer kan omstreeks half september geplukt worden. Wikipedia: De vrucht van Bonne Louise d'Avranches is klein, slank en groen met mooie donkerbruin-rode blos. Het is een iets zure, sappige handpeer met een aangenaam aroma.

Bonne Louise d'Avranches

- Weijnen, Dialectatlas van N.-Brab. (1952): die pèèr is nie rèèp

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - de gèlste pèère wòrren et irst geplokke (Pierre van Beek: Tilburgse Taalplastiek 1970) - de gekste meisjes lopen het eerst tegen de lamp (woordspeling: geil ) ook - Stadsnieuws Tilburg, rubriek Tilburgs huukske; 2006 e.v. - 150106

- Cees Robben - Hed-d’ôk pèrkes zonder bökzuut... Frie? (19560915)

- A.A. Weijnen; Onderzoek dialectgrenzen in Noord-Brabant (1937) - pèèr (krt. 14)

Uit: Onderzoek naar de dialectgrenzen in Noord-Brabant, A. Weijnen 1937

► Zie Dossier Peer

2 oorvijg

- Cees Robben: vur en peut of en pèèr heddet hart nie

Sierarke blèrt wir hèùzehôog./ Hij heej en pèèr gekreege (Lechim; pseudoniem van Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Wè ist verschil?)

- WBD III.1.2:32 'peer' = slag : ook: 'veeg, fleer, stomp, opdoffer, oplawaai, opneuker, opmieter, opduvel, maai, pets, hengst, labbezoet'

- WBD III.1.2:35 'peer' = muilpeer; ook ' fleer, kaakslag'

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PÈÈR zelfstandig naamwoord v., Frans: poire; fig. oorveeg, muilpeer

Linosnede: Rolf Janssen

pèèrd, pèrd

zelfstandig naamwoord

paard

Cees Robben - Prent van de week 25 juli 1980 - detail

- Voorbeeld van systeemkaart Sterenborg - pèrd èn kèèr - paard en wagen

- Dialectenquête 1879: 'n aauw pêrd (lage ê; vgl. 'gête' - geiten); 'n schoon pèrd

- Hein Mandos, handschrift (1932): pèrd/ pèèrd

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – paird

...mar hij wou er 'ns uit - et beste peerd wil wel 'ns los in de waai loope! (Jan Jaansen; pseudoniem van Piet Heerkens svd; ’Oome Teun op collecte’; feuilleton in 3 afl. in de Nieuwe Tilburgsche Courant 12-8-1939 –26-8-1939)

- Naarus (Bernard de Pont; Groot Tilburg; ca. 1940 - En draait oe filmke flink vort dan ziede rijke schoone ridders op prachtige pèrden mee gouwe harnassen en pieken, en die gaon perbeeren om bekare ut ’t zaodel te schoefelen.

- Pierre van Beek – We hebben lang gezocht naar een Nederlandse zegswijze, die overeenkwam met het opschrift van een Italiaans asbakje, dat op onze tafel prijkt. Dit luidt: "Chinasce tondo non può morir quadro!" Letterlijk vertaald wil dit zeggen: "Wie rond geboren wordt, kan niet vierkant sterven." In Tilburg heeft men er een eigen spreekwoord voor en wel het volgende: "As ge as ezel geboren zijt, worde gin pèrd!" De Tilburgse uitdrukking is - naar wij menen - evenwel toch iets enger in de betekenis omdat men er hier het gezegde gewoonlijk bezigt als men aan wil geven, dat iemand die arm is het in de regel wel blijft. Tevens wil men er wel mee aangeven dat het voor een gewoon man moeilijk valt hogerop te komen. (Tilburgse taalplastiek 11 Nieuwe Tilburgse Courant – maandag 17 april 1950)

- Cees Robben - ...over ’t perd (getild) (19560721)
- Cees Robben - Heej jouw perd verstaand..? Verstaand, dè weet ik nie.. Mar gist zit er in. (19800725)
- Cees Robben - ’n steeg perd (19830114)
- Cees Robben - Beter ’n aauw perd kepot as ’n jong bedörve... (19830819)
- Cees Robben - ’n Perd en ’n mèèd die ’t wit van d’r ôôgen laoten zien, daor moete nie mee aanlegge... (19840511) [Te veel intimiteit is verdacht]
- Cees Robben - ’n Schôon perd.. (19861107)

- Lodewijk van den Bredevoort (Jo van Tilborg) Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? - 2006: - Hij stampte dan net as un kaoi pèrd, meej zen voeten, op de grond, wè as ons moeder de kaomer nog nie gedaon ha, enne hille stofwolk ten gevolge ha.

- Theo de Wijs; correspondentie met Cees Robben bezorgd door Guido de Wijs - Trouwde gij mee den auto of mee ’t pèrd? - En ik, ik wô gère mee ’t pèrd trouwe mar menne jongen zee: dûrfde dè? ik zeg: ikke wel mar ik waar me toch bang. (27-12-1968)

- Dirk Boutkan: (blz.97) hij trok et pèèrd òn zene stè(è)rt

- Et Lof wier ok wir ingevoerd, nie desse daor ons nòr toe gekreege ha, meej gin zeuve pèèrd. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 2, Tilburg 2007)

- Hessels 2020 - Als je luidruchtig in de wc plast: - et lèkt wèl et pèrd van ven Gènd èn Lôos! (Zegsman dhr. Hessels (1931-2006)).

► Volledige bron: KLIK HIER

Aanvullende bronnen

- Weijnen, Dialectatlas van N.-Brab. (1952): nò de schòft spanneme et pèèrd vur de nuuw kèèr

- WBD pèèrd

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - pärt, zelfstandig naamwoord o. 'perd' - paard

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PÈÈRD (Kemp. ook pjèèd en péäd), verkleinwoord perdje(n), pjedje(n) en pèèrdeke(n) pjèreke(n); mrv. pjèèr in de Kemp. Paard, Frans: cheval.

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

Uitdrukkingen

Kubke Kladder - Uit 't klokhuis van Brabant 1 - Nieuwe Tilburgsche Courant 9 oktober 1929: Hoop op beterschap bestaot er nie want as ge as ezel geboren zijt, worde toch nooit 'n pèrd.

Pierre van Beek: 'Beeter en aaw pèèrd kepòt as en jóng ooverkoot', zei de oude boer die meende dat er 'aan hem niet meer zoveel verbeurd was (er dus met hem - bij eventueel overlijden - niet veel verloren ging.)

Cees Robben: Prent van de week 11 mei 1984

- Pierre van Beek - "Het is wat te zeggen, as ge met 'n oud perd moet eggen", 't is moeilijk met slecht of oud gereedschap te werken. (Nieuwe Tilburgsche Courant; Typische zegswijzen afl. 5; 25 augustus 1959)

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - et ging verkeerd, zeej den boer, et pèèrd ging kepot èn et wèèf wier beeter

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - et maogerste pèèrd steeke de blèndaoze et hardst

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - en blènd pèèrd kan er nòg gin schaoj doen

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - en pèèrd zónder voerman - een weduwnaar

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - van wèèrke gòn de biste pèèrde kepòt, èn die hèbbe nòg wèl èèzer ónder der voete

- Miep Mandos, Aantekeningen Brabantse Spreekwoorden - Beeter en aaw pèèrd kepòt as en jóng bedörve.

- Miep Mandos, Aantekeningen Brabantse Spreekwoorden - En vrouwehaand èn en pèèrdetaand meuge nie stilstaon.

- Miep Mandos, Aantekeningen Brabantse Spreekwoorden - Bèdehaand as en vrouwehaand èn en pèèrdetaand.

- Miep Mandos, Aantekeningen Brabantse Spreekwoorden - As ge as eezel geboore zèèt, wòrde gin pèrd.

- Miep Mandos, Aantekeningen Brabantse Spreekwoorden - De krib moet nie nòr et pèèrd koome.

- Miep Mandos, Aantekeningen Brabantse Spreekwoorden - En pèèrd en enen hónd, die hinkt van ene stront

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - et maogerste pèrd steeke de blèndaozen et hardst (Pierre van Beek: Tilburgse Taalplastiek 1972) - de armsten hebben het het hardst te verduren

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - beeter en aaw pèrd muug gemòkt/ versleete / ooverkoot, as en jóng bedörve ('74) - wordt humoristisch gebruikt m.b.t. mensen en werk

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - den êenen maag en pèrd steele èn den aandere nòg nie oover de hèg kèèke - (Pierre van Beek: Tilburgse Taalplastiek 1971) variant : nòg nie óp stal kèèke

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - en goej pèrd wòrdt nie gemèrt (Pierre van Beek: Tilburgse Taalplastiek 1969) - en goed bekend staand meisje gaat niet op pad om een vrijer

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - en pèrd zónder voerman (Pierre van Beek: Tilburgse Taalplastiek 1970) - een weduwnaar

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - ik dòcht dègge en pèrd gescheeten hadt èn dègge dòróp òn kwaamt rije (Kn '50) - plagerij tegen iemand die lang op de WC gezeten heeft.

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - zèlfs en pèrd valt nòg wel, al heetie vier bêen (Pierre van Beek: Tilburgse Taalplastiek 1972) – iedereen maakt wel eens een fout

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - zó stóm zèèn ast pèrd van O.L.Heer (Pierre van Beek: Tilburgse Taalplastiek 1974)

Pierre van Beek: zó dóm as et pèèrd van Onzen Lieven Heer (dat was een ezel) (Tilburgse Taalplastiek 740125)

- Henk van Rijen; Mèn Tilbörgs Wôordeboek (1998) - den êene maag et pèèrd wèghaole èn den aandere nog nie in de stal kèèke – de een mag alles en de ander niets

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

Spotternij

- Informant Toine Raaijmakers: Van een gekke naam: Jè, zó hiet et pèèrd van Vekastere ôok. [Vekastere = Van Casteren, lange tijd in Tilburg het meest gekende vervoers- dan wel verhuisbedrijf met paard en wagen]

- Soms kwaame ze van de firma van Casteren meej ene grôote dichte pèèrdewaoge waor van die forse Belze pèèrde vurliepe, en om de wiele zaate van die èèzere baande heene, as die dur de straot reeje dan stonde bij ons in de keuke de potte op et rek te rammele. En as die pèèrde van aachtere iets hadde laote valle was er ene buurman die dè metêen op kwaam scheppe want dè was goed vur z’n rôoze zeetie dan. (Nel Timmermans; Wètter ammòl òn de deur komt; CuBra; 200?)

Loknaam

- WBD pèèrd, pèrd, (Hasselt:) blès - lok-/roepnamen van het paard .

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèèrdebak

zelfstandig naamwoord

paardenbak, waterbak voor paarden

- Interview Hermans - 1978 - “Dan hadde bè van Dal, dan hadde bij Hòrrevorts-Koole han ze en kefeej, dòr hadde ene pèèrdebak vur staon èn daor de pèèrdebak vur stond èn ze kwaamen er langs dan zèt de kreugel er mar naast èn ze ginge binnen en borreltje vatte…” (transcriptie Hans Hessels, 2013)

► KLIK HIER om het interview te beluisteren

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

Bedevaartvaantje van Hakendover door Alfred Ost

pèèrdebèèvert

zelfstandig naamwoord

letterlijk: paardenbedevaart. Het betreft de bedevaart naar Hakendover. Deze vindt plaats op Eerste en Tweede paasdag, en staat bekend om zijn spectaculaire tocht met boerenpaarden door de ingezaaide akkers. Hakendover is al meer dan honderd jaar een favoriete bedevaartplaats van Tilburgers. De officiële naam is 'Paardenprocessie'.

- Cees Robben: Maar wilde eens echt op beevaart, dan moest ge maar eens meegaan naar Hakendover, naar Scherpenheuvel Handel of Kevelaer. (Robben en rooms; 1981)

- Ad van de Oord: Naast St. Job was er de fietsbedevaart naar de H. Eik te Oirschot, met Pasen naar Hakendover, in mei naar Wittem en 's zomers naar Scherpenheuvel, ook de bedevaart in Bokhoven werd bezocht. (Berkel-Enschot-Heukelom; 1996)

- Jan Naaijkens - Dè's Biks (1992) - Op Tweede Paasdag trekken de boeren naar Hakendover in het Vlaamse land, waar de paarden in tomeloze vaart over de pas-bezaaide velden dreunen. (Leer mij ze kennen de Brabanders; 1968)

- Jan Naaijkens - Dè's Biks (1992) - De boeren trokken met Pasen onder aanvoering van Jan de Kort naar Hakendover, waar naar oeroud gebruik honderden paarden in volle galop dwars over de velden raasden. (Het dorp van onze jeugd; 1999)

Tilburgse afvaardiging in Hakendover; 1995; bron: Geheugen van Nederland/ Geheugen van Tilburg

- Harrie Franken: Volgens de legende heeft de Zaligmaker zelf aan de bouw van de kerk in Hakendover meegewerkt als de dertiende onbetaalde werkman uit het lied. Een vogeltje met een rode draad in zijn bek zou, al door de lucht cirkelend, de plaats van de bouw hebben
aangeduid. Hakendover ligt in Belgisch Brabant ten Z.O. van Tienen. Op paasmaandag is hier elk jaar een processie, die dwars door de velden trekt. De boeren rijden dan op paarden drie keer rond de processie. De gewassen op de velden worden dan helemaal vertrapt, maar enige dagen later groeien ze weer weelderig op. In de nacht van 16 en 17 januari vergaderen de boeren in de kerk. De pastoor preekt dan om precies 12 uur, waarna men in processie naar de kapel van Onze Lieve Vrouw ten Steen trekt. Het is ongeveer 25 minuten lopen. Dan gaat men weer terug naar de kerk. Dat doet men zo dertien keer, ter ere van de dertiende werkman. (Liederen en dansen uit de Kempen; 1978 & 2003)

Tekening: A. Ost

Nieuwe Tilburgsche Courant - 7 april 1926

Nieuwe Tilburgsche Courant - 26 februari 1927

Nieuwe Tilburgsche Courant - 4 april 1923

Nieuwe Tilburgsche Courant 21 maart 1928

Nieuwe Tilburgsche Courant - 31 maart 1936

Nieuwe Tilburgsche Courant 15 maart 1940

Luister naar het lied over Boer van Riel, met pèèrdemèrt en pèrsstront

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

Ill.: Thomé - pisbloem - paardebloem - mòlslaoj - taraxacum officinale

pèèrdeblom

zelfstandig naamwoord

paardenbloem (taraxacum officinale)

Piet Heerkens, Uit: De mus; 1939:

PEERDEBLOM
Simpelste van al de blomme,
waor de bieë nie om zomme,
niemand hee't er oot geprezen
oew eenvoudig, zeejig wezen...

Peerdeblom, oew kortgeknipte
platte kroon onopgeknapte,
ongeonduleerde blaoikes
of oew zijig witte zaoikes,

uitgebloeid toe parachuutjes
die op zofte wende zuutjes
over de Maaie-waaie zweeve
mee nuuw peerdeblommen-leeve...

Peerdeblom, zie ik oe staon,
'k zie oe aaltij efkes aon,
simpelste van al de blomme
waor de bieën nie om zomme...

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèèrdebrôod

zelfstandig naamwoord

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - roggebrood

- Jan Naaijkens, Dè's Biks (1992) - pèèrdebròòd - roggebrood

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèèrdeg

bijvoeglijk naamwoord

- WBD geneigd tot paren (van een merrie), ook genoemd 'pèrdeg' of 'hèngsteg'

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - bijvoeglijk naamwoord 'peerdig' - "tochtig van merriën, doch bij uitbr. ook wel van menschen gezegd"(WNT)

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PERTIG bvw. - gestoord, kwalijk gezind, van kwade luim; eigenzinnig

- WNT - PAARDIG - tochtig van merriën, doch bij uitbreiding ook wel van menschen gezegd.

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèèrdegetèùg

zelfstandig naamwoord

paardentuig, paardengetuig

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèèrdehoeve

zelfstandig naamwoord  plur. - paardenhoeven

Leo Heerkens (1940): Peerde-hoeve ploffe neer/ op de ronde harde kaaie...

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèèrdejuu

zelfstandig naamwoord

paardenvlees

- Pierre van Beek: Dit is er êene die pèèrdejuu heej gegeete. - Iemand die groot en sterk is, maar toch bang; hij zou de schichtige en zenuwachtige aard van het paard in zich hebben. (Steunend op oud bijgeloof, dat iemand door vlees te eten, ook de aard van het dier kreeg.) (Tilburgse Taalplastiek 154)

- Cees Robben - Prent van de week 23 september 1972

- Cees Robben - Pèerdejuu.. Non-de-juu.! (19720923)

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèèrdekòp

zelfstandig naamwoord

paardenkop

- Voorbeeld van systeemkaart Sterenborg - Aanderhalf man èn ene pèèrdekòp = weinig volk

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – 'paerdenkop'

- Henk van Rijen; Mèn Tilbörgs Wôordeboek (1998) - aanderhalleve meens èn ene pèèrdekòp - heel weinig publiek

- Josef Cornelissen & J.B. Vervliet, Idioticon van het Antwerpsch dialect (1899) - PÈÈRDEKOP zelfstandig naamwoord m.- Daar was maar drij man en 'ne pèèrdekop - er was weinig of geen volk

 ►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèèrdemènneke

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord  

paardenmannetje

- Informant Ad Vinken: in smalle reepjes gesneden boterham

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèèrdemist

zelfstandig naamwoord

paardenmest

Piet van Beers, uit: 'veul heure zègge... heurde veul liege' (CuBra):

Ik hèb wèl es heure zègge,
dè hij, die 't miste mist.
De grotste èèrpel ötstikt.....
Des aaltij zôo gewist.

Ik hèb wèl es heure zègge,
dè van unne koejenbist,
de stront tòch wèl 't bist is...
Dès aaltij zôo gewist.

Ik hèb wèl es heure zegge,
dè pèèrdemist goed gist.
Dèt 't goed is vur den witlòf...
Dès aaltij zôo gewist.

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèèrdepiel

zelfstandig naamwoord

paardenpiel

- Henk van Rijen (1998): scheldnaam

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèèrdespul

zelfstandig naamwoord

paardenspul (in een circus)

- Cees Robben - ’t peerdespul de gift ’t op... (19540724)

- Henk van Rijen - circus

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

Heermoes, hermoes, equisetum arvense

pèèrdestèrt

zelfstandig naamwoord

- WBD III.1.3.273: ‘paardenstaart’ = haarstaart

- WBD III.4.3.339: ‘paardenstaart’ = heermoes (Equisetum arvense)

Equisetum arvense

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèèrdestront

zelfstandig naamwoord

paardenstront

► zie 'pèrs...'

- Elie van schilt (CuBra 2008): Och as ge is wiest wet wij allemol zagen as we naor school gingen, de straotveger die mee zunne takkenbissum al vruug stond te vegen, ut waren toen allemal nog kenderkopkus, ut miste vervoer ging nog mee perd en kèèr, dus er laag veul peerdestront op straot, was die tussen de kaaien gereëien, aon dun aachterkaant van zunne bissumsteel zaat unne ijzere ring om de steel, die kon dan nie splitsen, en daor krabde hij de perdestront mee van de kaaie.
►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèèrdevoet

zelfstandig naamwoord

- WBD III.1.2:384 ' peerdenvoet', 'paardenvoet' = horrelvoet

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèère

werkwoord, zwak

letterlijk: peren; figuurlijk: hard werken

1. peren = meppen, slaan

- Voorbeeld van systeemkaart Sterenborg - er teegenon pèère - erop slaan: flink aanpakken

- Informant Toine Raaijmakers: Hij pèèrdenem teege zen oore

- Cees Robben - Wè zal ik ‘m père... (19570309)

- Stadsnieuws Tilburg, rubriek Tilburgs huukske; 2006 e.v. - We zulle der es flink teegenòn pèère - we zullen ze eens flink van katoen geven (131209)

- WBD III.1.2:30 'ertegenaan peren' = slaan; ook: bossen, naaien,een labbezoet geven'

- WBD III.1.2:56 'peren' = een pak slaag geven; ook: 'afperen,bijperen,

ertegenaan peren, erop peren' e.d.

2. weglopen, vluchten

- Voorbeeld van systeemkaart Sterenborg - er tussenöt pèère - zich uit de voeten maken, hard weglopen

- Theo de Wijs; correspondentie met Cees Robben bezorgd door Guido de Wijs - Er tussen uit peere (04-07-1969)

- WBD III.1.2:129 'ertussenuit peren' = op de loop gaan

- Piet van Beers – ‘Tusse Kèrst en Nuu..’: 't Aawjaor pèèrt er èut/ èn heurt tot ' t verleeje. (‘t Èlfde buukske, 2010)

3. ongemanierd eten of drinken

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - "hij kan em ongemakkelijk paire (hij kan ongemanierd eten en drinken)"

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - pe.rə(n); zw.ww.tr. 'peren' - slaan 'em pere' veel drinken of eten.

Met al deze betekenissen

- Cornelis Verhoeven (Udenhouts): PEREN (péére) onov.ww - een krachtige beweging uitvoeren; in verschillende samenstellingen, bv 'r op péére - erop slaan (vgl. muilpeer); 'r öt péére, er haastig vandoor gaan.

Jan Naaijkens, Dè's Biks (1992) - pèère ww - slaan, ervandoor gaan

pèèrebumke

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord van pèèrebôom

perenboom, perenboompje

- Piet Heerkens, uit: De Knaorrie, 1949:

'T PEEREBUMPKE

Vijftig peeren aon één bumke,
aanderhalve meter hoog!
Lekker suikerwaoter-pumpke,
'k aai oe dik mee baai mijn oog'!
Dapper, pittig peerebumke,
zuute troost in 't traonendal,
rijk en vriendelijk suiker-umke,
waor ik eens van stroebele zal,
mee oe vuutjes staode in d'eerde,
mee oe teentjes zuigde sap,
mee oe blaoikes aosemde weerde
uit de locht, om, nap aon nap,
peer aon peer zuut vol te tappe,
vol te spanne tot oe vel
kleurt en zwelt van rijpe sappe
naor den aord van oe gestel:
vijftig sappige "Louise
bonne d'Avrange" (hoe 'n rare taol!)
wilde leveren en ik zie ze
al ligge lokken op de schaol!
Vijftig peeren aon één bumke,
aanderhalve meter hoog!
Lekker suikerwaoter-pumpke,
'k aai oe dik mee baai mijn oog'!
Peerebumke, stiekum wonder,
ik bewonder ou natuur,
bron van zuutsel, eens van onder
opgegroeid uit rot en zuur;
uit 'n mörve peer gesproten
die begraove laag in d'eerd,
is den drang oe ingegoten
om te werken als een peerd!
as 'n peerd? Och, peerdekraachte
vreuke vreed aon kêr en ploeg,
óú gevroet gao daoge, naachte
aaltij deur in stil gezwoeg!
Goei, zuutsappig suiker-umke,
'k weet, al valt et nie in 't oog,
as 'n ieverig waoterpumpke
zuigde liters sap omhoog,
en die liters destilleerde,
zonder deddet smookt en rookt,
toe den zuutsten draank op eerde,
swijls de zon de kachel stookt!
Vijftig peeren aon één bumke,
aanderhalve meter hoog!
Lekker suikerwaoter-pumpke,
'k aai oe dik mee baai mijn oog'!
Daankoe, daankoe, lieven Heerke,
veur mijn bruurke Suikerzuut!
Daankoe veur Oe zonnig weerke
dè doe rijpen heel den buut!
Daankoe veur dees bonne Louise,
schoon gegroeid uit leevend hout!
Daankoe, gulle Gever, die ze
vloeie liet uit leevend hout!
Wie-t-er Ou nie kan bedaanken
as ie 'n peerebumke zie,
speult z'ne rol hier op de plaanke
van et leeve slecht, of nie!
Vijftig peeren aon één bumke,
aanderhalve meter hoog!
Lekker suikerwaoter-pumpke,
'k aai oe dik mee baai mijn oog'!

Nieuwe TilburgscheCourant - 2-5-1875

pèèrepluu, pèrrepluu

zelfstandig naamwoord

paraplu

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - nèffe de pèèrepluu lôope (Pierre van Beek: Tilburgse Taalplastiek 1971) - allerlei zaken aanpakken zonder enig succes

- Grôot Diktee 1994 - ik zèè mar meej de pèrrepluu gegaon

- WBD III.1.3:169 'paraplu' = paraplu

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PARAPLU zelfstandig naamwoord mannelijk - Daarnaast PARREPLU en PERREPLU

Maker onbekend

De paraplu - Maria Bashkirceva.

pèèresòl, pèrresol

zelfstandig naamwoord

- Henk van Rijen (1998): parasol

pèèrkel, pèrkel

zelfstandig naamwoord

etymologie niet bekend.

- WBD sluitboom van de schuur- of staldeur (losse balk)

- Cornelis Verhoeven, Herinneringen aan mijn moedertaal (Udenhouts; 1978): PERKEL m, zie: merkel -> MERKEL (mèèrkel, soms ook: pèèrkel) m - grote houten grendel, balk waarmee een dubbele deur bv. van een paardenstal gesloten wordt.  

- WNT - MERKEL, daarnaast MERKER, MARKER, ook MERK.

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord mannelijk 'perkel', hetz. als 'slèùthout'

pèèrs

bijvoeglijk naamwoord

paars

- Voorbeeld van systeemkaart Sterenborg -Der haande waare pèèrs van de kaaw.

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – 'paers en blauw'

- Theo de Wijs; correspondentie met Cees Robben bezorgd door Guido de Wijs - Ik hauw van pèrs mar hedde ze nie nòg pèrsiger (17-08-1964)

- Cees Robben - Ik haauw van pèèrs... (19640821)
- Cees Robben - En van muugte pèèrs en blauw. (19700925)

- As ik zèg: «Dè geleuf ik nie»/ wort ie pèèrs van sjacherèèn... (Lechim; pseudoniem van Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Alles is meugelek)

- Dur de glas-èn-lôoje rötjes/ schènt de zon waozig èn pèèrs (Lechim; pseudoniem van Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: De kepèl is klaor...)

.- ..agge zo durgaot wort oe neus/ van blauw vanèèges pèèrs (Lechim; pseudoniem van Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Et blauw der aaf)

- WBD III.4.4.243 'paars' = idem; 'paarsig' = idem; 'paarsrood' = idem

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - pärs, bijvoeglijk naamwoord 'pers, peers' - paars

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PÈÈRS(CH) bvw. - paars, violetkleurig. Pèèrs(ch), zien van de kou. 

- WNT - PAARS, daarnaast gewestelijk PEERS en pèrs.

pèèrsèèchteg

bijvoeglijk naamwoord

paarsachtig

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - paarskleurig

- WBD III.4.4:243 'paarsig' = idem

pèèrsigger
vergrotende trap van ‘pèèrs’ met achtervoegsel ‘-achtig’; van de nauwelijks bestaande stellende trap ‘paarsachtig’
iets dat wat paarser is
- Cees Robben - Ik haauw van pèèrs... Mar hedde nie iets iet-of-wet persiger..? (19640821)

pees

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord: piske

koord, touw, snoer (van rondgevlochten katoen) in de textielindustrie gebruikt voor aandrijving van machines

Anoniem – 1959 – en toen zeej de klène Kees:
"Vadder, ik heb naau wel unne hakdol, / mar 'k heb gin stukske pees."
(Nieuwe Tilburgse Courant - donderdag 19 november 1959; Uit Tilburgs folklore - 'n Kaoi rikkemedaosie)
► voor de volledige tekst zie rikkemendaosie.htm

- As de zon hil fel scheen staken wij pezen in braand, meej un braandglas, dè stonk zô lekker. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)

- Ok haktollen ging héél goed. Ge sloegt meej enne pees aon un stökske gebonden tegen enne tol, die ge irst meej oew haande liet draaien. Deur dieje tol elke keer goed te raoke meej dieje pees, blééf ie draaien. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)

- WBD II:1031 - pees: drijfriem; ook: touw

- WBD III.3.1:374 'pees', 'bullepees' = pezerik

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PEES zelfstandig naamwoord v. - snaar van eene viool, een spinnewiel, enz. fig. gierigaard, schrok.

peestamp
zelfstandig naamwoord
wortelenstamp, hutspot
- Cees Robben - Ze pruuven d’n peestamp van soeur Antoinnet (19570921)
 

peesteeker

zelfstandig naamwoordscheldwoord

1. gierigaard

- Anoniem, in Nieuwe Tilburgsche Courant 30 december 1933, rubriek Folklore, afl. 6, 1933 -  Intusschen dient erkend, dat aan 't scheldwoord "peesteker" in het Brabantsch nog een heele andere beteekenis wordt gehecht dan dr. Cornelissen eraan toekent. Mijn briefschrijver van
den vorigen keer acht zelfs de uitlegging van dr. Cornelissen ten eenemale foutief. Hij schrijft: "Peestekers" is m.i. niet het gevolg van het veel eten van peeën oftewel wortelen. Onder "peesteker" wordt verstaan een echte "vuile meensch", d.i. een die een halve cent vierendeelt. Zij nl. die peeën, d.i. "varkens- of koeienkost" gingen steken, omdat ze te gierig waren om fatsoenlijker eten te gebruiken, kregen dezen scheldnaam. Naar ik meen, peilt mijn briefschrijver met zijn uitleg veel dieper de wezenlijke beteekenis van het woord "peesteker" dan dr. Cornelissen, die eenvoudig de letter verklaart. Wanneer wij hier praten van 'n "peesteker" dan bedoelen we aan te duiden de eigenschappen van 'n gierig, kortzichtig individu, dat geen omgangsvormen heeft en in hooge mate ook lijdt aan 'n onbehoorlijke mate van eigenliefde.

- En wilde wel gleuve dè die jong me net aonkeke of desse zegge won: “mar des innen zuinige peesteker!” (Karel en Sjarel, dialoog in Groot Tilburg, 20 april 1945)

- Dorrus Misters - 1952: ..."peesteker" dat een minder gunstige betekenis heeft en waardoor een krenterig, gierig iemand wordt aangeduid. Zoals
wij jaren geleden in een schriftelijk duel ook in dit blad reeds opmerkten, zit die betekenis niet in het woord zelf, maar in het gebruik hiervan. ( Nieuwe Tilburgse Courant - zaterdag 17 mei 1952; rubriek Uit onze Tilburgse folklore, afl. 15. Boeren in de winter)

- WBD III.3.1:202 'peestekerig' = gierig

2. een kerel, flinke vent

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916): - al een hele wortelsteker zijn = al een hele vent zijn (wortels werden met de riek gestoken)

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - ik dòcht dèk al nen hille peesteeker was

peet

zelfstandig naamwoord

peter

- WBD III.2.2:89 'peet' = peter

- WBD III.2.2:91 'peetzoon' = idem; 'peetdochter' - idem

- WBD III.2.2:90 'peet', 'peetje', 'petetante' = meter (bij doop)

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PEET (zachte e), ook PÈÈT zelfstandig naamwoord v. - meter, petemoei

peeter

zelfstandig naamwoord

als zodanig fungeerde een vrouw, die eigenlijk 'meter' moest heten.

peettaante

zelfstandig naamwoord

- Henk van Rijen (1998): meter die als enige, dus zonder peter, fungeert als getuige bij een doopsel

peeze

werkwoord, zwak

ijlings verdwijnen; hard werken, ploeteren

- Pierre van Beek - "Ge moet nie teute. Pees um!" is: Ge moogt niet treuzelen. Haast je! (Nieuwe Tilburgsche Courant; Typisch Tilburgs afl. XI; 10 jan. 1958)

- Henk van Rijen (1998): 'Um peeze' - weggaan, wegwezen.

- Henk van Rijen (1998): 'Peest um naa gaaw!' - Verdwijn, en vlug

- WBD III.1.2:128 'daaruit pezen' = op de loop gaan

- WBD III.1.4:345 'pezen' = zwoegen

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PEEZEN - slagen geven, afrossen, 'k Zal oe peezen!

- WNT - PEZEN - B) Werken, inzonderheid: hard en inspannend werken; slagen geven, slaan, afrossen.

pegatter, pagòtter, pagadder, pagatter

zelfstandig naamwoord

Uit Spaans 'pagador' [?]

- WNT - PAGATTER zie 'pagador' = iemand die betaalt, geld geeft (o.a. persoon die den Spaanschen soldaten als tolk en afrekenaar diende bij hunne inkoopen). ... Thans in Z-Ned. inzonderheid 'klein kereltje'.  

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - "pigatter - aardig klein jongetje"

- 't Is een leuke pagadder (pagatter). - 'n Ferm, parmantig jongetje, snaak, guit. (A.J.A.C. van Delft; 1961; in: Nieuwe Tilburgse Courant, ‘Bekoring van dialect’; ‘Typische zegswijzen uit onze streek; uit de volksmond opgetekend’)

- Cees Robben - As pegatter leerde praote (19761001)

- ...de opgeschoote pagotters... (Lechim; pseudoniem van Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Alles op zene tèèd)

- Henk van Rijen (1998): 'pagadder' - iemand die leent op onderpand (bijv. bij de lommerd)

- Stadsnieuws Tilburg, rubriek Tilburgs huukske; 2006 e.v. - Moete daor dieje pegatter zien stappe - parmantig kind (171206)

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - PEGATTER (pagatter) - klein kereltje; ene pegatter van drie jaor; ene fene (fijne, tengere) pegatter; z.o. 'kədòtər'.

- Goemans, Leuvens taaleigen (1936): PAGADDER – pagadər, zelfstandig naamwoord m.- Woord v. onzekere bet. tot of van kinderen, schoolknapen of andere kleine personen gezegd; drukt eene zekere minachting voor hen uit om hun kleinte.  

peis
zelfstandig naamwoord
pais, vrede
- Cees Robben - Het is wir peis en vree... (19650507)
 

pèk

zelfstandig naamwoord

- WBD de eerste uitwerpselen van een veulen

pekaant, bekaan(s)t

bijwoord

- Dekens hèk dan ok pekaant nie mir noodig… (Naarus; pseudoniem van Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)

- Pekaant aon alle groot plezier zit innen bitteren naosmaok. (Naarus; pseudoniem van Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)

- ... ’t wor pekaant hil de dag nie licht nie. (Naarus; pseudoniem van Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)

- Henk van Rijen (1998): bijkans, bijna

pèkdraod

zelfstandig naamwoord

- WBD pekdraad: de draad die men maakt door hennep- of vlasvezels in elkaar te draaien en met pek in te smeren door middel van de strijklap (II:698)

pèkske

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord  

pakje

- Dialectenquête 1879: pak - päkske / pekske

- Dirk Boutkan: pakske - verkleinwoord  van 'pak'

1. verpakking

- Voorbeeld van systeemkaart Sterenborg - en pèkske segrètte

- Eerstens: drie pekskes tabak gekocht... (Jan Jaansen; pseudoniem van Piet Heerkens svd; ’Oome Teun naor zee’; Nieuwe Tilburgsche Courant 18-11-1939)

- Toe Jaonus maotigt oe is wè/ ge maok et vuls te gèk/ Dè is naa van en Zondag aaf/ oe vèfde pèkske sjèk. (Lechim; pseudoniem van Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: ‘Vroag et ar òn de slachter‘)

2. kostuum, kledingstuk

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – de hèrmenie in en nuuw pèkske

- Cees Robben - “Ieder die z’n asse-kröske/ Mee den Paose nog hee staon/ Krijgt van den pastôôr ’n pekske...”/ zee meneer den kapelaon..... (19550226)

- Ons Sjaan wil nòr de Bikse Bèèrge/ daor meugde messchien strak blôot./ Nou jè, dè za wel nie veul verschil zèèn/ de badpèkskes zèn ok nie grôot. (Lechim; pseudoniem van Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Blôot in de Bikse Bèèrge?)

- Henk van Rijen; Mèn Tilbörgs Wôordeboek (1998) - gè hèt en schôon pèksken aon - je hebt een mooi pak aan

- Elie van Schilt; We hadden de welpen en de vekenners, mar ok wir iets vur meessen die iets meer te vurhapstukken hadden, want die pekskes van die welpen waren vur gewoon meesen vuls te duur. (Uit: ‘As ge katteliek geboren wierd; CuBra ca. 2000)

- En kochte daor dan vur un frenkske/ Un pekske sugrette van Piraote… Uit: ‘De wèèvers van Tilburg’, Ad van den Boom, circa 2005

- Hedde gij wel un pekske degge dan aon moet, vroeg de kapelaon, die op zuuk waar naor herderkes. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)

pelèèrbèèter

zelfstandig naamwoord

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - pilaarbijter: iemand die tijdens de kerkdienst altijd tegen een pilaar achter in de kerk leunt; hypocriet, onechte heilige

- WNT - PILAARBIJTER - iemand die zich aan overdrijving in zijne godsvereering schuldig maakt

pèlgrim

zelfstandig naamwoord

pelgrimage, bedevaart

- Interview Jolen - 1978 - “Bènde gij katteliek? Hèdde wèlles ene pèlgrim gemòkt nòr St. Job? Jaojaojao…pèlgrim….jao, ik bèn dikkels genoeg nòr Sint Job gewist!”. (transcriptie Hans Hessels, 2013)

► KLIK HIER om naar de pagina met de audiobestanden van dit interview te gaan

peliesie

zelfstandig naamwoord
politie
- Cees Robben - ’t Is mee de peliesie net as mee den regenboog.. Die komt aaltij as de bui over is... (19810206)

►pliesie

pèlle

werkwoord, zwak

- WBD een ei van de schaal ontdoen

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PELLEN - van de pel ontdoen. Gruun hout pelt gemakkelijk.

pèlleriene

zelfstandig naamwoord

schoudermantel die door pelgrimerende vrouwen gedragen werd; uit het Franse ‘pellerinage’; algemener: korte schoudermantel. De uitspraak van het in het citaat hieronder gebruike woord is niet eenduidig.

- W.v.M. = Willem van Mook, ‘Uit het land der Brabantsche week’, Nieuwe Tilburgsche Courant 31-07-1930 - Vur mutsen en pelerienen en ook vur zijje petjes en toekielen kun-de in de buurt van Diessen en vural verderop, de vremde laanden van de Aacht Zaoligheden in nog haost overal terecht. En rooi zakdoeken en kazienees verkoopen zin de Heuvelstraot nog wel.

Pellerine, tekening uit 1911. (Wikipedia)

penduul (dus niet: pènduul)

zelfstandig naamwoord

klok op de schoorsteenmantel

- WBD III.2.1:117 'pendule'

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - pəndül, zelfstandig naamwoord mannelijk - pendule

pènneke

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord  

pannetje

verkleinwoord  van 'pan', met umlaut

- Voorbeeld van systeemkaart Sterenborg - Zèt dè pènneke mar op den aonrècht

- Pierre van Beek – Van de andere kant echter is het waar, dat er "geen penneke zo scheef is of er paast 'n dekseltje op!" Dat betekent, dat iedere jongen of meisje de zij of de hij wel te vinden weet om een paar te vormen. Men zegt het speciaal als men een ietwat "raar stel" ontmoet, waarvan ieder zich met verbazing afvraagt hoe ze elkaar hebben weten te vinden. (Tilburgse taalplastiek 10 Nieuwe Tilburgse Courant – zaterdag 8 april 1950)

- Theo de Wijs; correspondentie met Cees Robben bezorgd door Guido de Wijs - (Na bijgelegde ruzie) ’t is wir penneke tot aon ’t stiltje toe (23-10-1963)

- Pierre van Beek: Ge moet et pènneke bij et stiltje haawe, zi wèfke Eras ( = zuinig zijn) (Tilburgse Taalplastiek 145)

- Ik denk desse dieje worst nie zelf opaten, die gaven ze weg aon meense, die daor elke dag weer aon de poort stonden meej un penneke. Dè waren schooiers, meense die zelf gin eten kosse kôope, die nonnen kôokte volgens mèn aaltij meer dan ze zelf opaten, aanders kwamen die schooiers nie elke dag terug meej der penneke. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)

- Dialectenquête 1879: putjes en pennekes - potjes en pannetjes

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - et is pènneke tòt ònt stiltje toe ('65) - de vriendschap is groot

- uitdrukking: ’t Is wir penneke tot aon ’t stiltje toe... (19631122) [Alles is weer goed, bijgelegd tussen echtelieden]
- Cees Robben - En ’t is wir penneke tot stiltje toe... (19710813)

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - hurt es wè et pènneke schruwt (Pierre van Beek: Tilburgse Taalplastiek 1969) - hoor eens hoe het pannetje huilt (de saus bij de aardappels is verdacht dun: 'lawaaisaus')

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PANNEKEN, in de Kempen: pänneke(n), penneke(n).

pènnekeslêed

zelfstandig naamwoord

samenstelling uit pannetje + leed

- 2019 – klein huiselijk leed (Mededelingen van Hans Hessels, opgetekend uit zijn familiekringen Hessels en Marinus 1960-1980. 

►Voor de volledige lijst Klik hier

pènning zistien, van - zèèn
uitdrukking
gierig zijn, woekerrente berekenen
- Cees Robben - Ik heb nog nôôt unne interessaantere meens gezien as die daor lôôpt... Gierig.. vuil.. van den haauwvaast.. eene van penning zistien... (19840127)
- Ewoud Sanders / Meertens Instituut - Hij is een gierigaard, een woekeraar. Het gaat om iemand die geld leent tegen een hoge rente, namelijk één penning op iedere 16, dat is 6,25 procent.
 

pèns

zelfstandig naamwoord

- WBD buik van een paard, ook 'bèùk' genoemd

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - beeter nen dikke pèns vant zèùpen as nen bult vant wèèrke

- WBD III.1.1:121 'pens' = buik; 122 idem (spotnaam)

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PENS zelfstandig naamwoord v. - buik, Frans: panse, ventre; ook bloedworst. Bij veeartsen: eerste maag; bij herkauwende dieren

pènsjelien

zekfstandig naamwoord

penicilline

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 68 05 09 - Hoe komt dè vraogt hil Enschot naauw / Dèmme gin volk mir zien / Mar jè, d'r zèn gin zwère mir / Dè doe de pensjelien. [In verband met de jaarlijkse bedevaart naar Sint Job, geneesheilige die zweren kon genezen]

pènt

zelfstandig naamwoord

pijn; moeite

- Voorbeeld van systeemkaart Sterenborg - 'kost nie haawe van de pènt

- Voorbeeld van systeemkaart Sterenborg -Meej veul pènt hòlden ie et

- Rolf Janssen, We hebben gezongen (1984): 'de oorzaok van de pent'; 'de pent die kwaam weerom'

...onze Paa heej pènt in zenne rug... (Lechim; pseudoniem van Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Wir tèèd vur den hòf)

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - die gloorie heej, moet pènt lije (JM'50) - wie mooi wil zijn,moet pijn lijden

- Henk van Rijen; Mèn Tilbörgs Wôordeboek (1998) - pènt in menen baast - pijn in mijn lijf

- Enquête over ‘Je favoriete Tilburgse woord’ op Facebookpagina ‘Je bent een echte Tilburger als...’ maart 2013 -

- WBD III.1.4:246 'pijn' = verdriet = Frans: 'peine' met paragogische t

-  Cornelis Verhoeven, Herinneringen aan mijn moedertaal (Udenhouts; 1978): PENT v - pijn: de jeu:k is èrger ès de pent, gezegd van een weduwe die graag naar mannen kijkt.

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord vrouwelijk 'pijnt' - pijn

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  pènt - pijn

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - pit in een aardappel

pènwèèrk

zelfstandig naamwoord

- WBD gepind werk: schoenwerk dat met houten pennen vervaardigd is (II:797)

pepier, pepierke

zelfstandig naamwoord

papier (stofnaam)

korte ie in verkleinwoord, in grondwoord lange ie

ook soortnaam: een papier, een papiertje

- Dialectenquête 1879: boeken en pepiere

- Rolf Janssen, We hebben gezongen (1984): 'die plaot van pepier', 'die plaot deh is 'n pepieren'

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – 'pampier'

- A.J.A.C. van Delft - "As g'oew haande mèr van 't pepier hauwt, doen z'oe niks" zegt de man uit het volk om uit te drukken, dat men nimmer een handteekening onder eenigerlei officieel stuk moet plaatsen, teneinde niet wettelijk aansprakelijk gesteld te kunnen worden. (Nieuwe Tilburgsche Courant; Van Vroeger Dagen afl. 117; 5 juni 1929)

- Heerkens - Over een draaiorgel: Die plaot dè-d-is 'n pepiere / mee allemaol götjes erdeur,/ dan waait er 'nen zucht deur die kiere / en die kiere die geeve geheur. (Piet Heerkens; uit: D’n örgel, ‘D’n örgel’, 1938)

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 76 09 16 - "Pepierke zus, pepierke zo, / ’t Heurt ’r aaltij bij / Want agge gin pepierkes hèt / Dan zette z'oe opzij."

- De seldaote wieren vol pepiersnippers en slierten pepier gegooid. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)

- Hij scharrelde overal in, mistal waar dè ouw pepier. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)

- Hessels 2020 - Wanneer je je handen wast na toiletbezoek: - hèdde durt pepierke gevat? (Zegsman dhr. Hessels (1931-2006).

►Volledige bron: KLIK HIER
 

Advertentie uit de Nieuwe Tilburgsche Courant, 1938.

pèpke

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord  van 'pèèp', met vocaalkrimping

pijpje

- Rolf Janssen, We hebben gezongen (1984): 'mar goed deh 'k nog m'n pepke ròok'

- Cees Robben - Driekus smakte aon z’n pepke (19590627)

- Audioregistratie 1978 - “…meej de hand was dè die spoele dòr die, dòr die pèpkes inzitte, die krêege ze dan meej, die pèpkes meej gaore derop, dan wier derin gezèt èn moesie nòr geen toe, nòr diejen bak…” (interview met dhr. Hermans, transcriptie door Hans Hessels)

- Hij mee un pèpke in zunne mond… Uit: ‘Unnen droom’, Ad van den Boom, circa 2005.

- Henk van Rijen; Mèn Tilbörgs Wôordeboek (1998) - òn zen pèpke lörke - zijn pijpje roken

- WBD III.2.3:287 'pijpje' = sigarenpijpje

perbeere

werkwoord, zwak

proberen

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – perbeere; prebeere (passim)

Infinitief

- Miep Mandos, Aantekeningen Brabantse Spreekwoorden: Perbeeren is et nòste (proberen ligt het meest voor de hand).

- Witte naa wir nie, wèttè ies? Wel dan legde op nen steen 'n paor centen en die staon obberus of mis (dè ies zo veul as kruis of munt) en die moette dan perberen om te mikke. (A.J.A.C. van Delft, uit: ‘Toen Tilburg nog dorps was: Een heel typisch dialect’; Nieuwe Tilburgsche Courant, 17 juli 1956)

- Cees Robben - [Vader van drie kinderen spreekt:] Praot me nie van perbeere, Filippus.. Van perbeere hekker drie overgehaauwe... (19720107)

- As ik naa laoter toch nog van dè gelôof af zô willen, zôgenaomd afvallige zô willen worre, dan kosse de peetouders perbere, mèn daarvan af te brengen, van dè afvallige willen worre. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)

- Grôot Diktee-07 ge zogget nie hèbbe moete perbeere...

- gewôon es ötperbeere... (Henriëtte Vunderink; Et naojmesjien; k Zal van oe blèève haawe, 2007)

- Ik dòcht bij men èege: dè gaok perbeere. (Ed Schilders; Wè zeetie?; Website Brabants Dagblad Tilburg Plus; 2009)

- Stadsnieuws Tilburg, rubriek Tilburgs huukske; 2006 e.v. - Dè kunde naa wèl perbeere, mar dè lukt oe tòch nie. (111109)

- as et nie goed is, dan moette zèllef mar es perbeere… (Uit: F. van der Meer, Ferry van de Zaande, verhalen van een echte Tilburger, 2010.)

- Wörrom zok et nie es perbeere?  (Tillie B.: pseudoniem van Nicole van Wagenberg; uit een column van haar website ‘Tilburgs Taolbuuroo’, 2012)

Vervoegingen

- Cees Robben - Perbeert is unnen haon... (19670922)- In et zwembad perbeerden wij gewoon wie er et langste kos drèève. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)

- Wij fietsten aaltij over de stoep, dus hoe et vuulde om over hobbelkaaie te rijen, daor wiese wij toen nog niks van en dè perbeerde we ok mar nie. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)

- Ik hèb et naa zon veefentwinteg keere geperbeerd. (Henriëtte Vunderink; Deezèmber 2006 Den Heuvel; k Zal van oe blèève haawe, 2007)

- èn as mene vriend dè wir perbeerde,/ zègt dan: "Haawt oew haande tèùs". (Henriëtte Vunderink; Mene listen biecht; k Zal van oe blèève haawe, 2007)

Elders

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zw.ww.tr. 'perberen' - proberen

C.J. Verhoeven, Haorese woorde (2007): PREBEERE - proberen

perbleem

zelfstandig naamwoord

probleem

- Daor begienet al, perbleem nummer êen. (Tillie B.: pseudoniem van Nicole van Wagenberg; uit een column van haar website ‘Tilburgs Taolbuuroo’, 2012)

Luister naar het lied over Boer van Riel, met pèèrdemèrt en pèrsstront

pèrdje

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord  

paardje

- Dialectenquête 1879: perdje

Pierre van Beek: Op zen pèrdje zitte - boos zijn (Tilburgse Taalplastiek 740125)

- Wim van Boxtel, uit Brabants Bont, 1979:

De Kermis

Gif mèn mar de kermis,
vol leut en plezier.
Ik beet al te hostig,
in 'n schuimend glas bier.

(...)

Gif mèn mar de kermis,
'n kiendje dè kraait.
Dè opt houten pèrdje,
nor z'n moederke zwaait

- WBD klèn pèrdje, veuletje - vleinaam van het veulen

- WBD pèrdje, veule, hanske, (Hasselt) pòlleke - lok-/roepnaam van het veulen

- WBD pèrdje, hè jonge - vleinamen van het paard

- WBD pèrdje (II:970) - paardje, wip: onderdeel van een getouw

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèrdstront

zelfstandig naamwoord

paardenstront

► pèrsstront

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

perdukt

zelfstandig naamwoord

product

- Dè zon perdukt verkocht mocht en nog verkocht maag worre. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)

perfiesieat

bijwoord

proficiat

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – 'purfisijat'

pèrgestiekes

zelfstandig naamwoord, meervoudsvorm

gebaren

uit Frans: gesticuler - gebaren maken; het voorvoegsel 'pèr' is niet verklaard.

- A.J.A.C. van Delft - Hij die voorzichtig speelt "zit te huipen" en iemand, die stilletjes een teeken geeft, terwijl de ander het ziet, krijgt de aanmaning: "Maok nou gin pergestikus" (gestes). (Nieuwe Tilburgsche Courant; Van Vroeger Dagen afl. 110; 20-04-1929)

- Stadsnieuws Tilburg, rubriek Tilburgs huukske; 2006 e.v. - dès vals spul, gij mòkt pèrgestiekes òn oewe maot - dat is vals spel, jij geeft tekens aan je maat (180209) - Uit Frans 'gesticuler' - tekens geven, gebaren maken.

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - mòkt gin per gèstikes (Pierre van Beek: Tilburgse Taalplastiek 1969) - maak geen gebaren (kaartterm, gezegd als iemand bij het kaarten een medespeler stiekem een teken geeft.)

pergram

zelfstandig naamwoord

programma

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 71 03 04 - D'r is 'n hèèl pergram gewist...

pèrkel, pèèrkel

zelfstandig naamwoord

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - dwarsbalk om een poort te sluiten

perlòt

zelfstandig naamwoord

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - zen perlòt hèbbe (- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - zijn aandeel hebben (wsch. van Frans: parlote = debatingclub, advocatenkamer)

- WNT - PARLOT, perlot - 2) het iemand toekomende deel, dat waarop men aanspraak kan maken, part, portie

pèrmefôoj

bijvoeglijk naamwoord

etymologie onzeker; mogelijk een verbastering van het Franse gezegde ‘par ma foi’, wat kan het mij schelen / het maakt mij niets uit.

- Mededelingen van Hans Hessels, opgetekend uit zijn familiekringen Hessels en Marinus 1960-1980 in 2020 -  pèrmefôojèèchteg gezicht = huichelachtig gezicht.

►Voor de volledige lijst Klik hier

pèrmetaosie

zelfstandig naamwoord

kring, familie, gelederen

Frans: parentage

In het Tilburgs ook 'nepotisme'.

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - "permetoassie - 't is nog iet of wè, in de permetaassie (familie)"

- Wanneer ge “eige" [bent] of tot de permitaotie behoort, zijt ge lid van de familie. ‘De Noord-Brabantsche Tongval’, Nieuwe Tilburgsche Courant 31-07-1930.

- Anoniem,  Nieuwe Tilburgse Courant, 19 november 1959; uit Tilburgs folklore - 'n Kaoi rikkemedaosie:

Nillus kon gin paf mir zegge,
d'r hielp niks gin permetaosie,
Op staonde voet krig ie gedaon,
en 't errigste: 'n kaoi rikkemedaosie.
(...)

[Hij] Zucht nog dikkels wè was dè vruger 'n permetaosie,
En dan dè geval van die kaoi rikkemedaosie,
Wè zèn de tije in de vèftig jaore toch gekeerd

► voor de volledige tekst zie rikkemendaosie.htm

- WBD III.2.2:58 'in de parmetasie (zijn)' = verwant

- Cornelis Verhoeven, Herinneringen aan mijn moedertaal (Udenhouts; 1978): PARMENTATIE (pèrmetatie) v - verwantschap, familie; verbastering van het chique woord 'parentage': dè zit nog 'n bietje in de pèrmetatie.

- Weijnen, Etymol. Dialectwdb. (1995 & 2003): permetatie, palmetaosie, pollemetaosie - alle verwanten

- WNT - PARENTAGE, in de volkstaal verbasterd tot PARMENTASIE - bloedverwantschap

pèrmeteere

werkwoord, zwak

permitteren, toestaan, permissie krijgen, permissie vragen

- Informant: Piet Mutsaerts: smeken

- Voorbeeld van systeemkaart Sterenborg - bidden èn pèrmeteere

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - "ik heb er om motten bidden en permeteeren om het te kraigen"

- Informant Th. Witters:  "hij laag me tòch te permietééren' (te smeken)

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - zenèège pèrmeteere - zich veroorloven

- WBD III.3.1:263 'permitteren' = smeken 275 'permitteren' = klagen

- Cornelis Verhoeven, Herinneringen aan mijn moedertaal (Udenhouts; 1978): PERMITTEREN (pèrmetere) onov.ww - smeken, jammerklachten uiten, dikwijls in combinatie met 'bidden'.

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - intr.permitteren 1) dringend bidden, smeken; verbinding 'bidden en parmetere'; 2) aangaan, jammeren, klagen. 

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PERMETEEREN - misbaar maken, klagen

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  pèrmeteere ww - veroorloven, jammeren

- WNT - PERMITTEEREN - toelaten; verlof geven

peronkòrtje

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord

perronkaartje

- Theo de Wijs; correspondentie met Cees Robben bezorgd door Guido de Wijs - Den dieje zôde de sleutel van oew braandkaast geve, mar z’n bruur is nog nie goed vûr ’n perronkaortje. (17-10-1966)

pèrreg

bijvoeglijk naamwoord

- WBD III.4.1:44 'perrig' - tochtig van vogels

pèrrepluu, pèèrepluu

zelfstandig naamwoord

1. paraplu

Puk en Muk

- ...mee zoo'n lange haoren en zoo'n flabberboks om z'n beene en zoo'n pereplu van 'nen hoed op z'nen raogersbol!" (Jan Jaansen; pseudoniem van Piet Heerkens svd; feuilleton ‘Bad Baozel’, 8 afl. in Nieuwe Tilburgsche Courant 31-12-1938 – 18-2-1939)

- Hij ha natuurlijk z'n tasch en z'n perreplu in de bus laote ligge en de chauffeur moes 'm naoroepen: "Tasch en paraplu van u, mijnheer?" (Jan Jaansen; pseudoniem van Piet Heerkens svd; ’n Staandbild in Baozel’; feuilleton in 4 afl. in de Nieuwe Tilburgsche Courant 20-5-1939 – 17-6-1939)

- Hij liep aaltij netjes mee in perrepluu of mee in deftige rotting in z’n haand... (Naarus; pseudoniem van Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)

- We han thuis nog een héél stelletje aaw perreplus staon mee kepotte blène. (Karel en Sjarel, dialoog in Groot Tilburg, 15 december 1944)

- Piet van Beers – ‘As ge me zuukt’: ...Elken dag opnuu wir rèègen./ Elken dag de pèrrepluu. (Spoeje doemmeniemer; 2009)

- Piet van Beers – ‘As ge me zuukt’:  ...Èlken dag opnuu wir rèègen./ Èlken dag de pèrrepluu. (Brabants - A.P. de Bont; Dialekt van Kempenland 2 (1958) - 1; z.j., ca. 2005)

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PERREPLU zelfstandig naamwoord mannelijk – regenscherm

2. bijnaam, de gevangenis in Breda

- Dieje deftige meneer meej zen sigarewinkeltje zaat naa in Berdao, in de pèreplu. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 2, Tilburg 2007)

Ill.: Thomé - pisbloem - pèrsblom, paardebloem - mòlslaoj - taraxacum officinale

pèrsblom

zelfstandig naamwoord

- WBD III.4.3:285 pèrsblom - paardebloem (Taraxacum officinale) ook 'pisblom' genoemd of kankerblom

- WBD III.4.3:394 pèrsblom (gele ganzebloem - Chrysanthemum segetum) ook genoemd: gaanzeblom

pèrseg

bijvoeglijk naamwoord

paarsig, paarsachtig

pèrsekuusie, pèrsiekuusie

zelfstandig naamwoord

rompslomp, omslachtigheid, gedoe

uit 'persecutie'

- A.J.A.C. van Delft - "Wat is me dat een persekussie!" Dit is: Wat is dat vervelend, een naar geval, dat hindert. (Nieuwe Tilburgsche Courant; Van Vroeger Dagen afl. 109; 13 april 1929)

- A.J.A.C. van Delft - Een "persekuusie" is narigheid. (Nieuwe Tilburgsche Courant; Van Vroeger Dagen afl. 111; 27 april 1929)

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 72 05 10 - Toen was 't gin pèrsiekuusie / Om 'n goei moeder te zèn / Dag en naach gestaojig bezig / Mee de zörg vur gròòt en klèn.

- Henk van Rijen (1998): bezoeking, kruis, kwelling

- Cornelis Verhoeven, Herinneringen aan mijn moedertaal (Udenhouts; 1978): pèrsecusie, v. rompslomp: 'n hil pèrsecusie - een ingewikkelde zaak; het woord werd oudtijds gebruikt als juridische term voor 'vervolging'.

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord vrouwelijk 'persecutie' - kwelling, marteling

- WNT - PERSECUTIE - vervolging, kwelling

pèrsenêel

zelfstandig naamwoord

personeel

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – perseneel [passim]

persès

zelfstandig naamwoord

proces, proces-verbaal

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – perces, percessen

- En hij naam z'n buukske en gaaf ze alle drie 'n perces weges befietse van innen verbooje weg! (Karel en Sjarel, dialoog in Groot Tilburg, 9 februari 1945)

- Cees Robben - ’t Leej nog in perses [het is nog volkomen onduidelijk] (19780902)

- Noord en Zuid, jrg. 10, 1887, p. 11 – ‘Diverse Meijerrijse woorden’ - Zoo spreken de Meierijers en schrijven ook van (...) preces van balen...

- WBD III.3.1:351 'proces' = proces-verbaal ook genoemd 'verbaal'

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord o. 'perces' - proces

persèssie

zelfstandig naamwoord

processie

Weijnen, Dialectatlas van N.-Brab. (1952): de köster lèùjt vur de precèssie

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - ge kunt nie de klòk luije èn ok nòg in de percèssie meelôope

Dirk Boutkan: (blz.99) köster löjt fur de presèsie

In de twidde [klas van de lagereschool] zochten ze ôk jungskes èùt, die in un percessie meej zouen willen lôope. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006)

Toen liepeme nòg meej in de persèssie èn wier et rôozenhuudje nòg gebeeje. (G. Steijns; Grôot Dikteej van de Tilburgse Taol 2005)

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord vr.'percessie' - processie

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  persèssie zelfstandig naamwoord  - processie

pèrshaor

zelfstandig naamwoord

paardenhaar

- Pierre van Beek - Als vroeger de jeugd een boer zag, die zijn "erdkaar" bespannen had met een os of een koe, kreeg hij spoedig de sarcastische vraag te horen: "Boer, mag ik wè pèrshaor plukken". (Nieuwe Tilburgsche Courant; Typisch Tilburgs afl. XI; 10 jan. 1958)

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

persies, persiesekes

bijwoord

in uiteenlopende betekenissen

zojuist

- Voorbeeld van systeemkaart Sterenborg - Ik zaag em persies wèglôope

- Ik heb persiesekes 't slotkoor van m'n oratorium afgecomponeerd... (Jan Jaansen; pseudoniem van Piet Heerkens svd; De nuuwe kapelaon van Baozel, afl. 6; Nieuwe Tilburgsche Courant 5-11-1938)

- Henk van Rijen (1998): toen persies - daarnet, zojuist

- Cornelis Verhoeven, Herinneringen aan mijn moedertaal (Udenhouts; 1978): PRECIES als bn: nauwkeurig, secuur; als bw. een minder plat klinkend woord voor krèk. Wsch. is door deze keuze de bet. uitgebreid tot die van krèk en 'net': hij is precies gekomen - hij is zojuist gearriveerd. nauwgezet, exact

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – percies = juist; 'persies'

 - Jan Jaansen (pseudoniem van Piet Heerkens svd), De nuuwe kapelaon van Baozel, afl. 1; Nieuwe Tilburgsche Courant 1-10-1938 - ...die kossen alles persiesekes afgluren...

- Piet Heerkens, uit: D’n örgel, ‘D’n örgel’, 1938:

Den örgel die rijdt deur de straote,

de kerel die draait er z'n wiel,

hij draait er persies op de maot en

hij draait er mee heel z'n ziel.

- Piet Heerkens; uit: D’n örgel, ‘Jan Viool’, 1938:

Zeg, witte dè nog van Jan Viool:

z'ne kokkerd, - rond en rood

toe pimpelpeers van rooje kool, -

hong nie persies in 't lood.

- SJAREL. 'k Zawis percies uitlegge wek bedoel. (Karel en Sjarel, dialoog in Groot Tilburg, 2 februari 1945)

- Cees Robben - Nie zôô-mar op ’t hellig ôôg.. ’t moet persies op maot zèèn... (19800328)

- Henk van Rijen; Mèn Tilbörgs Wôordeboek (1998) - persies gepaase - juist gepast (bij betaling)

- Lodewijk van den Bredevoort (pseudoniem van Jo van Tilborg), Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 1, Tilburg 2006 - Et waar un straot van percies enne kilometer lang.

- Grôot Diktee-05 - persies doen wè hij veròrdeneert

- WBD III.1.4:136 'precies' = voorzichtig; 144 'precies' = nauwgezet

- WBD III.1.4:303 'precies' = streng

pèrsmis

zelfstandig naamwoord

paardenmest

- WBD (Hasselt) paardenmest

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - pärsmäs, zelfstandig naamwoord o. ' perdsmes' - paardemest

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PÈÈRDSMES zelfstandig naamwoord o. - paardenmest

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

- Cees Robben - Prent van de week 26 januari 1971 (detail)

pèrsmòp

zelfstandig naamwoord

paardevijg

- WBD vermeldt het niet.

- Pierre van Beek - "Daor 't rôkt (rookt) is 't wèrm, zeej Uylenspiegel en ie wèrmde z'n eigen aon 'n persm..!" (Tilburgse taalplastiek 6 Nieuwe Tilburgse Courant – zaterdag 11 maart 1950)

- Lodewijk van den Bredevoort (Jo van Tilborg) - Kosset den brèùne
eigeluk wel trekken?, 2006 - Et waar ôk al bekaant donker en haost thèùs, toen ze [ons moeder] ineens zeej: ‘Raopte gij die aaierkolen ens op’, zô mar in et algemeen. Ons Jaoneke schiet de weg op, pakt die dingen van de grond en zegt: ‘Ze zèn nog wèèrm’. Eén of aander pèrd ha die moppen laote vallen. Wij han plezier, dè snapte en ons Jaoneke heej tot hèùs toe gekweke. 

- Henk van Rijen (1998): paardevijg, smalende betiteling voor een medaille

- Cees Robben - Den persmop was begèèrd [door de mussen] (19701016)
- Cees Robben - [vogels spreken:] Mar pers-moppe homar... (19610324)
- Cees Robben - Ik heb giestere nog ’n spraai persmoppe en ’n klocht mussen gezien.. (19790126)

- Stadsnieuws Tilburg, rubriek Tilburgs huukske; 2006 e.v. - Strontpikkerkes zitte gèère op vòrse pèrsmòppe (090907)

- Waor ge trouwes wèl op moet lètte bij ’t nòrdik wòlleke is detter wèl ’s pèrsmòppe op de wèg ligge. (Ed Schilders; Wè zeetie?; website Brabants Dagblad Tilburg Plus 2009)

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord mannelijk 'perdsmop' - paardevijg

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  'pèrdsmop' zelfstandig naamwoord  – paardevijg

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

personlek, persôonlek

bijwoord, bijvoeglijk naamwoord

- Henk van Rijen (1998): persoonlek

- Dirk Boutkan: persónlek, persôonlek (blz. 34)

pèrsstront

zelfstandig naamwoord

paardepoep

- Rolf Janssen, We hebben gezongen (1984): 'ik wôh 't ie meej z'n kont in de pèrdstront viel' (Uit het volkslied 'Boer van Riel')

- Audioregistratie 1978 - …die ging pèrdstront raope, torte raope, zisse dès dan wir Riels, die kwaam van Riel aon! Pèrdstront raope om dere tèùn te bemèste èn ze han dan ok en vèèreke èn en gèèt! (- Interview met Heikanters - Transcriptie door Hans Hessels)

Luister naar het lied over Boer van Riel op CuBra

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèrstaand

zelfstandig naamwoord, plur.

- WBD (paardetanden) het blijvende gebit van een paard

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - pärstant, zelfstandig naamwoord mannelijk 'perdstand' -paardetand

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PÈÈRDSTAND zelfstandig naamwoord m -paardentand

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèrstal

zelfstandig naamwoord

paardenstal

- WBD paardestal, ook 'pèèrdestal' genoemd

- WBD 'pèèrdestal'- paardestal, ook 'pèrstal' genoemd

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - pärstal, zelfstandig naamwoord mannelijk 'perdsstal' - paardestal.

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PÈÈRDSSTAL (Kemp. pjèsstal) zelfstandig naamwoord mannelijk – paardenstal

pèrsvlêes

zelfstandig naamwoord

paardevlees

- Cees Robben - ’n Ons persvlees asteblief.. (19720923)

- Piet Heerkens: ... en de peerden die onze waogens trekken/ is 't fijnste vleesch veur de lekkerbekke... (Uit: 't Baokelsche boerke bij den paus', in: Vertesselkes, 1941)

- WBD III.2.3:54 'paardsvlees' = gerookt vlees ook 'krip'

►Naar overzicht lemma's Pèèrd, Pèrd

pèrsweek

zelfstandig naamwoord

week (meestal de laatste voor de kermis) waarin hard gewerkt, geperst  moest worden, i.v.m. de komende vrije dagen

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - "persweek -(paardenweek) noemen de werklieden een week zonder feestdag er in"

pertaol

1. brutaal - bijvoeglijk naamwoord

.- ..mar ‘de spoor’ – zo hietten ie,- die was nog pertaol d’r bij, en hij zi: "dè kamme niks schillen... (Naarus; pseudoniem van Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)

- Cees Robben - Gemèèn en pertaol (19590822)

- Henk van Rijen (1998): portaal; brutaal

2. portaal - zelfstandig naamwoord

- in de körvelse kèrk, daor aachter int pertaol

►Voor de volledige tekst van de voordracht 'De heiligen in 't portaal' op CuBra KLIK HIER

3. de ‘zolder’ van een herenbroek
- Cees Robben - D’n wend (...) blaost oe pertaol/ zo wè uit oew broek (19600325)
 

pertènsie

zelfstandig naamwoord

- A.J.A.C. van Delft - "Wat heeft die vent een pertentie (verbeelding)." Dit is: Het is een branieschopper. (Nieuwe Tilburgsche Courant; Van Vroeger Dagen afl. 109; 13 april 1929)

- Pierre van Beek – "'ne Vent meej pertentie" is een branieschopper, die zichzelf dus heel wat verbeeldt. (Tilburgse taalplastiek 14 Nieuwe Tilburgse Courant – dinsdag 23 mei 1950)

- Henk van Rijen (1998): pretentie, aanmatiging, veeleisendheid

- Henk van Rijen (1998): 'Hè hò te veul pertènsies'

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - pertènsie hèbbe - veeleisend zijn (Fr. prétention - aanspraak)

- WNT - PRETENTIE - aanspraak, eisch op een eigendom, geld, voorrecht; aanmatiging, eigenwaan, verwaandheid

pertij

zelfstandig naamwoord

partij

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – 'knokpertij'

- Rolf Janssen, We hebben gezongen (1984): 'pertij trekken'

- Theo de Wijs; correspondentie met Cees Robben bezorgd door Guido de Wijs - (Gehoord als beoordeling over ’n jeugdige, vrouwelijke schone) Ze blaost d’r partij goed mee, mar ze lopt ’n bietje taps-toe (13-07-1966)

- WBD (III.3.23.21) 'partijtje' of pötje = spelletje

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord vrouwelijk

Afb. uit R. Brody-Johansen, Kleding en het AaBe ervan; 1953

pertienes

zelfstandig naamwoord

bottines

- "Trien, poetst m’n bottines...” (Jan Jaansen; pseudoniem van Piet Heerkens svd; ’De nuuwe dokter’; feuilleton in 4 afl. in Nieuwe Tilburgsche Courant 27-1-1940 – 17-2-1940)

- Cees Robben - En hij riep dan ôôk meteen.../ “’t zèn inscripsies... pree-histories”/ En hij spelde – kazjeneej - .../ - zimmezetje -.. – de pertienes/ - Staon op ’t gutje... bij de pleej... (19570119)

- Pierre van Beek - "pertines" zijn bottines, hoge schoenen; (Nieuwe Tilburgsche Courant; Typisch Tilburgs afl. XI; 10 jan. 1958)

pertrèt, petrèt
zelfstandig naamwoord
portret; in overdrachtelijke zin: type, figuur
- Cees Robben - [Vrouw over man:] De menne (...) des ’n schôôn pertret.. (19641023)
 

Schilderij van Giovanna Carzoni (detail) - Stilleven met perziken

pèrzek, pèrzekes

zelfstandig naamwoord

perzik

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - alles wòrt duurder behalve de pèrzekes, want die zèn der swènters nie

- WBD (III.2.1:463) pèrzekesbôom - perzikboom, ook 'perzikenboom'

- WBD (III.2.3:171) 'perzik ' – idem

Schilderij van Eugenio de Blaas (Oostenrijk)

pesiesie

zelfstandig naamwoord

1. positie, verwachting

- WBD III.2.2:2 'in positie zijn' = zwanger zijn

- Henk van Rijen; Mèn Tilbörgs Wôordeboek (1998) - ze waar al en tèdje in peziesie - in verwachting

2. positie, betrekking

- Hij ha in schoon pesiesie, mar gin vrinden... (Naarus; pseudoniem van Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)

pesjoen

zelfstandig naamwoord

pensioen

- Grôot Diktee-08: meej en klèèn pesioentje aachter de gerdèntjes

Tilburgsche Courant 9-8-1891

pesjonkele

werkwoord, zwak

- Voor herkomst zie: OT 64:73 (Hans Heestermans, Witte nog? (1988-1994) en OT 64:134 (Piron)

- tijdens kerkbezoek de Portiuncula-aflaat verdienen. Uitsluitend in kerken van de franciscanen/capucijnen. In Tilburg in de capucijnenkerk, Korvelseweg. Op 2 augustus. Dit resulteerde meestal in een druk heen-en-weer geloop, omdat aan ieder kerkbezoek met voorgeschreven gebeden de aflaat verbonden was. De gelovige voldeed aan de voorwaarden (zie het Dossier, hieronder), verliet de kerk, en ging weer naar binnen om nogmaals de gebeden te doen en daarmee nogmaals een aflaat te verdienen.

- Verdiene bij de Capusiene? Jè, unne aflaot jè, mee pesjonkeIe . . . (Hein Quinten, Tilburgse spreuken; ca. 1990)

- Die Kappesiene, dè waar iets hêel aparts. In hullie kèèrek koste pesjonkele, èn onze paa ging daor biechte, want daor kreede nie zo gaaw et schöfke. (Ed Schilders; Wè zeetie?; Website Brabants Dagblad Tilburg Plus; 2009)

- Enquête over ‘Je favoriete Tilburgse woord’ op Facebookpagina ‘Je bent een echte Tilburger als...’ maart 2013 -

- Weijnen, Etymol. Dialectwdb. (1995 & 2003): pesjonkele - de Portiuncula-aflaat verdienen

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  'besjònkele' - aflaat verdienen

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zwak werkwoord intransitief  'pesjonkelen - portonculen'

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PORTIONKEL zelfstandig naamwoord mannelijk - de 2e Augustus; spr.w.: portionkel, te acht uren donker - PORTIONKELEN (uitspr. pəsjonkələn)

►WTT-Dossier over pesjonkele

pèstiemist

zelfstandig naamwoord

pessimist

- ...dieën inzender dès innen pestimist. (Naarus; pseudoniem van Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)

pestôor, pestorke

zelfstandig naamwoord

pastoor

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - de pestoor èn de kapelaon lôopen aachter dezèlfde vaon

- Pierre van Beek: As de pestoor gao praote, lèkt alles èùt.

- Jao, ze han mèn ötgekoozen omdèk goed kos vurdraoge. Dè waar êen van mèn hobbies, ik waar ens ene keer in de hèùd van de pestoor van Scharrebeek gekroopen en meej dè optreeje han ze veul moete laage. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 2, Tilburg 2007) ['De pastoor van scharrebeek' was een populaire voordracht.]

► Voor een van de oudst bekende teksten over de pastoor van Scharreberek -klik hier - CuBra-feestliedjesrubriek

- Karel de Beer, Bijnamenboek: Jan pestoor = alg. bijnaam voor pastoors (blz.90)

- Karel de Beer, Bijnamenboek: et Scholteriaans pestorke = dominee Lindeboom (blz.32)

- Mandos, Aantekeningen Brabantse Spreekwoorden - De pestoor verdient zen gèld vur de irste kóffie (Dat zeggen de boeren die menen dat de pastoor na zijn H. Mis gelezen te hebben, er voor die dag mee klaar is, terwijl zijzelf voor de eerste koffiemaaltijd reeds enkele uren gewerkt hebben.)

- Miep Mandos, Aantekeningen Brabantse Spreekwoorden - Hij doet nèt as de pestoor: hij zeegent zenèègen et irst.

- Weijnen, Dialectatlas van N.-Brab. (1952): de pestoor heej goeje wèèn

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - 'dèk weet, weet ik zó goed as de pestoor', zi den boer,'mar nie zó veul (D'16) - zeispreuk

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - de pestoor èn de kapelon lôopen aachter etzèlfde vaon (Pierre van Beek: Tilburgse Taalplastiek 1970) - die houden er dezelfde principes op na.

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - derin töszèèn as de pestoor in zene kerkboek (Pierre van Beek: Tilburgse Taalplastiek 1969)

pestoorsfiets

zelfstandig naamwoord

oudere benaming van wat tegenwoordig de 'omafiets' genoemd wordt; in feite een damesfiets met lage instap ten gerieve van de lange rokken, ook die van de pastoor en zijn kapelaans

- Dèrrom mocht ze vurrige week al ’n omaasfiets  ötzuuke. Vruuger zin wij pestôorsfiets. Mar omdètter tegesworrig bekaant gin pestôors mir zèn, meude dè nie mir zegge. Meej ’n omaasfiets zèède “in”… (Jos Naaijkens; ‘Middelbaoreschoolperiekelej’; CuBra, ca 2005)

pestoorspraot

zelfstandig naamwoord

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - onzin, zever

- Stadsnieuws Tilburg, rubriek Tilburgs huukske; 2006 e.v. - òn pestoorspraot hèmme niks asser opgetreeje moet wòrre (030107)

De huidige uitvoering van de medaille Pro Ecclesia et Pontifice. Afb.: wikipedia

pestoorsmèèdekrèùs

zelfstandig naamwoord

pastoorsmeidenkruis; spotwoord voor een pauselijke onderscheiding

- Hij heeter van de paus nòg en pestorsmèèdekrèùs vur gekreege. (G. Steijns; Grôot Dikteej van de Tilburgse Taol 2006)

pestorsmèèd

zelfstandig naamwoord

huishoudster van de pastoor

- Grôot Diktee-06 hij heej van de paus en pestorsmèèdekrèùs gekreege (= pauselijke eremedaille 'Pro Ecclesia et Pontifice')

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - as den bisschòp ene priester wijdt, wijdt de duuvel en pestórsmèèd - zo blijft het evenwicht tussen goed en kwaad.

pestoorstuk

zelfstandig naamwoord

pastoorsstuk, een deel van het geslachte varken dat aan de pastoor van de parochie ten goede kwam.

- WTT 2012 - Voor Tilburg en Udenhout is met name ‘krèp’ (carbonade) opgetekend als het aandeel van de pastoor. Zie aldaar.

= Cor Swanenberg - Dividivi en stamppot, 2005 - In het katholieke zuiden bestond vroeger het gebruik dat het beste van het varken (de karbonade) naar de pastoor gebracht werd. Deed men dit niet dan kon het gebeuren dat de parochieherder kwam vragen of de varkens niet meer katholiek waren.

- Cees Robben - Prent van de week 26 januari 1962 - met hieronder enige regels uit het lange gedicht

- Detail uit een voordracht onder de titel 'Opstel van het varken'; datum onbekend . Ingezonden door Ton van den Hout.

- Informant Harrie de Rooij - Hoewel mijn ouders streng katholiek waren, zoals bijna iedereen in die tijd, waren ze toch wel zo verstandig om aan het begrip “pastoorsstuk” geen inhoud te geven; er waren meer dan genoeg eigen monden die gevuld moesten worden. (e-mail 2013)

► Zie vèèrekeskòp

► Zie Dossier Pastoorsstuk

petaole, betaole

werkwoord, zwak

- Henk van Rijen (1998): betalen

petat frut, petatte frut

zelfstandig naamwoord

patatfriet

- Blomkôole meej petatte frut... (Lechim; pseudoniem van Michel van de Ven; ongedateerd knipsel 1960-1980; uit: Smaokeluk)

petènt

zelfstandig naamwoord

patent; in verbindingen datgene waarop patent genomen is

...ons meenschen zèn zô bedaord en kalm as 'n petentollie-lichtje vur 't Heilig Hartbild op 't hoekbenkske. (Kubke Kladder; pseudoniem van Pierre van Beek; Nieuwe Tilburgsche Courant; Uit ‘t klokhuis van Brabant 4; 2-11-1929)

- WBD meel voor het bereiden van beschuitdeeg, ook 'beschèùtenblóm' genoemd

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord  patent (in de zin 'Hij hee petant' [van liegen nl.])

petoffel

zelfstandig naamwoord

pantoffel

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – petoffels

- Piet van Beers;

Wèffer kedooke???
Wè za’k onze vadder dees jaor geeve
Assie zis èn taageteg word?
Van 'ze Fraans krèègt ie petoffels.
Hij komt èègelek niks te kort. (CuBra)

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord m.- pantoffel

► kemêelhaor

petòzzie

zelfstandig naamwoord

van Frans 'potage' (vlees en groenten; soep), elk gerecht dat in een enkele pot wordt bereid.

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - 'potaazie' - gestoofd middageten

- A.J.A.C. van Delft - Wanneer iemand een weduwe met veel kinderen trouwt, klinkt het: "Hij durft nogal wat aan. Weet ge hoeveel lappen er op staan?" Als dan de ander het aantal kinderen niet alléén 'n bezwaar vindt, verduidelijkt hij zijn meening nog door er aan toe te voegen: "Ja, en 't is toch altijd nog maar opgewarmde potage." (Nieuwe Tilburgsche Courant; Van Vroeger Dagen afl. 117; 5 juni 1929)

- Pierre van Beek – Van iemand, die een weduwe met een aantal kinderen trouwt, zegt men, dat hij nogal "wè aon durreft omdè-t-er zoveul lappen op staon". Met die "lappen" zijn dan de kinderen bedoeld. En als men dit toch eigenlijk geen bezwaar vindt, loopt men nog wel eens kans als versterkend argument te horen te krijgen: "En 't is toch aaltij nog mar opgewermde potaosie (potage - soep)." (Tilburgse taalplastiek 10 Nieuwe Tilburgse Courant – zaterdag 8 april 1950)

- Pierre van Beek – Men zal zich herinneren, dat wij in ons vorige artikel over "opgewermde potaosie" spraken. Daartoe verleid door het Franse woord "potage" vertaalden wij dit door "soep". Een tweetal lezers komt ons thans vertellen, dat wanneer men in Tilburg over "potaosie" praat, men hiermede echter "stamp" bedoelt. We hebben hierover hier en daar eens ons licht opgestoken. Daarbij leerden we, dat de tegenwoordige jeugd het woord als zodanig niet meer kent, maar dat de oudere generatie er inderdaad "stamppot" mee aanduidt. (Tilburgse taalplastiek 12 Nieuwe Tilburgse Courant – dinsdag 25 april 1950)
- Henk van Rijen (1998): soep, natte stamppot

- Èn dè petòzzie stamppòt is/ van spèk èn van sevôoje? (Henriëtte Vunderink; Wieste..?; k Zal van oe blèève haawe, 2007)

- Stadsnieuws Tilburg, rubriek Tilburgs huukske; 2006 e.v. - We aate petòzzie van sevôojkes meej ötgebakke spèk (051207)

- Ed Schilders - In: Slaoj meej aaj mee jèùn meej èèrepel - Aan tafel met Cees Robben (2008):

Prent van de week van 15 november 1963

Vader heeft vandaag ‘petòzzie’ gekregen, en zijn echtgenote is daar maar wat trots op. ‘Petòzzie’ is een dialectische verbastering van het Franse ‘potage’, dat tegenwoordig als hoofdbetekenis ‘soep’ heeft. Maar met ‘soep’ heeft het Tilburgse ‘petòzzie’ niets te maken. Het wordt in het Tilburgs uitsluitend gebruikt om stamppotten aan te duiden. Dat komt doordat de afleiding al bestond voordat het Franse woord ‘potage’ de betekenis ‘soep’ kreeg. Van oorsprong (13de eeuw) is het een aanduiding voor alles wat in een pot bereid wordt, met name ook groenten. Het grondwoord is dus het Franse ‘pot’ (spreek uit als
‘po’). De verbastering komt veel voor in de Meijerij, de Kempen, en het Antwerps, en wel in de meest uiteenlopende vormen: betassie, petosie, petazzie, peteus, betazzie, petos, petuis. Behalve ‘stamppot’ kan het ook ‘aardappelpuree’ betekenen, maar niet in Tilburg.

- Enquête over ‘Je favoriete Tilburgse woord’ op Facebookpagina ‘Je bent een echte Tilburger als...’ maart 2013 -

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord vr. 'petazie' (fijngemaakte aardappels met groente (voornamelijk kool) door elkaar gemengd.

- Goemans, Leuvens taaleigen (1936): POTAGE - Groenten; ook in de uitdr: ’t is maar potagie (slecht volk)

petrèène

zelfstandig naamwoord

verdrukking

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - "petraine" 'en zoo zai 'k in de petraine gekomen' - in de verdrukking

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - in de petrèène koome (- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - in de verdrukking komen (Fr. être dans le pétrin - in de knoei zitten)

Perdix perdix

petrèès

patrijs (Perdix perdix)

Verkleinwoord: petrèske

Dialectenquête 1879: petrêze - patrijzen (voor ê vgl. 'gête' - geiten)

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord vrouwelijk - patrijs; mv. 'patrees'

petrèt, pertrèt

portret; met een bijvoeglijk naamwoord gebruikt om iemands karakter aan te duiden

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – petrèt

- Theo de Wijs; correspondentie met Cees Robben bezorgd door Guido de Wijs - ‘tis ’n schôôn portret (17-08-1964) Ik hèb et naa dè laastig petrèt/ vandaog es goed gezeej.

- Lechim (pseudoniem van Michel van de Ven), De Tilburgse Koerier, 69 06 26 - Vol trots dèèlde ie mee / "lk heb 't dè laastig petret / Vandaog is goed gezee."

- Rolf Janssen, We hebben gezongen (1984): ''n middeljon meej men petret'

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - peträt, zelfstandig naamwoord o petret - portret

petrollie

zelfstandig naamwoord

petroleum

- Interview Van den Aker (1978), transcriptie door Hans Hessels (2014) - “…was er zonne man, zon man van et gaslicht òngestèld meej zonne lange stòk meej zon lèmpke veur derin, petrollie, hè, en knoetje in meej bronnollie èn dan gingie saoves dieje lantèère veur in dè gòtje steeke, de lantèèren ònmaoke.”

►Klik hier om dit bestand te beluisteren

petrôon

zelfstandig naamwoord

verkleinwoord: petrontje

- Kees & Bart, krantenrubriek in Tilburgsche Post  1922-193? – 'gewèèren en petronen'

werkgever

- Interview Hermans - 1978 - “St. Lambertus jao, èn de was Unitas ôok [de vakbonden] mar die kos ok niks klòrmaoke… de petrôon, dè waar eigelek de manne…!” (transcriptie Hans Hessels, 2013)

► KLIK HIER om het interview te beluisteren

- WBD petróntje (II:916) - patroontje (dessin)

- WBD 'pàtróón' (II:1386) - patroon, knippatroon

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - pətrö.n, zelfstandig naamwoord mannelijk - patroon: 2) schietpatroon

petrôonhèllege

zelfstandig naamwoord

patroonheilige, schutspatroon

- Die jeugdvereniginge han ammòl ene petrôonheilige zôas: Sint Paulus, van de verkennerij. Sint Francicus waar van de welpen, Sint Joseph de petrôon van et Jongensgilde en Sint Oda van de gidsen. (Lodewijk van den Bredevoort – pseudoniem van Jo van Tilborg, Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Dl. 2, Tilburg 2007)

- WBD (III.3.3:217) 'patroonheilige', 'naampatroon'

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - pətrö.n, zelfstandig naamwoord mannelijk - patroon: 1) beschermheilige

pêûl

zelfstandig naamwoord

peul

- Dirk Boutkan: plur.: peule, sing.: pêûl (36)

pêûle, poole

werkwoord, zwak

- Goedgetòld - peule, poole = erwten of bonen van de dop ontdoen, afhalen

pèùme

werkwoord, zwak

met puimsteen een oppervlak gladschuren

- Rolf Janssen, We hebben gezongen (1984): 'enen motlap die moete puimen'

- WNT - PUIMEN - zw.ww., - met puimsteen een oppervlak schuren

pèùr - peur

zelfstandig naamwoord

- Henk van Rijen (1998): angst, vrees (Fr. peur)

- Stadsnieuws Tilburg, rubriek Tilburgs huukske; 2006 e.v. - Hij heej veul pèùr vur de tandarts; dè spaort em sènte, mar dè kost em wel zen taande - Hij is erg bang voor de tandarts, dat spaart hem geld maar kost hem wel zijn gebit. (260510)

peut

zelfstandig naamwoord

slaag, klap

- Voorbeeld van systeemkaart Sterenborg - Wilde peut beure? - Moet je een pak slaag?

- Van den dichtst bijzittende kreeg ie in peut tege z’n kaoke... (Naarus; pseudoniem van Bernard de Pont; in: Groot Tilburg 1941; CuBra)

- WNT - PEUT (I) zelfstandig naamwoord m., mv. –en. In de volkstaal: slag, klap, oorveeg. Bijvorm van 'peuter' en misschien een verkorting daarvan, in het enkelv. ook als collectief voor: klappen, slaag.

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PEUT bw - Peut hou(d)en - term in het marbelspel. Zijne hand op de meet houden, wanneer men schiet, niet pooteren.

pèùtôor

zelfstandig naamwoord

zeer vervelend persoon

- Cees Robben - puitôôor... [man wordt berispt door echtgenote] (19600311)
- Cees Robben - puitôôr [moeder tegen kind] (19680830)

- Cees Robben: 'Na witte waor 't blèèft, puitôor' [11 maart 1960]

- Ik mot ze nie ! t'Is unne puitoor en des nog we aanders as unne druiloor boske! (Hein Quinten, Tilburgse spreuken; ca. 1990)

- Sjizzus, wenne puitoor! (Hein Quinten, Tilburgse spreuken; ca. 1990)

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - peutoor: vervelende vent

peuzel

zelfstandig naamwoord

- Van Dale - peuzel 3) vrouwspersoon

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - "'t is 'n peuzel (ongemakkelijk lastig waif)"

- WNT - PEUZEL - 3) als minachtende benaming voor een vrouwspersoon, inzonderheid een van slechte zeden

piedelaast

zelfstandig naamwoord, stofnaam

chemische stof: pyridine

- Ammejak, pòtaasene èn smoutollie! Mar in smoutollie daor zit piedelaast in. Piedelaast!” [Interview (audio) uit 1978 met het echtpaar Staps; transcriptie Hans Hessels, 2015]

- WTT 2023 - Het betreft blijkbaar ingrediënten die gebruikt werden bij het behandelen van ruwe wol. 'Ammejak' = ammoniak; 'smoutollie' = smoutolie; 'pòtaasene' = potassium.

- WTT, Ed Schilders, zegsman Ed van Eeden, 2023 – In mei 2023 legde ik de vraag naar de betekenis dan wel etymologie van ‘piedelaast’ voor aan leden van de on ilne-groep De Navorser. Een van hen, Ed van Eeden, stelde vervolgens de vraag met behulp van ChatGPT, de sofware die met kunstmatige intelligentie teksten schrijft. Het resultaat is opmerkelijk. De volgende tekst is door ChatGPD gegenereerd: ‘Het woord 'piedelaast' dat wordt genoemd in het interview uit 1978 is waarschijnlijk een Tilburgs dialectwoord voor "pyridine". Pyridine is een organische verbinding die vaak wordt gebruikt in de chemische industrie, waaronder in textielbehandeling. Het kan worden gebruikt als oplosmiddel en als reagens bij verschillende chemische processen, waaronder de behandeling van ruwe wol. Het woord 'piedelaast' lijkt een lokale variant of benaming te zijn die specifiek is voor de Tilburgse dialectspreker en mogelijk niet algemeen bekend is buiten die regio.’ Hoe de verbastering tot stand is gekomen, is daarmee niet duidelijk geworden. Voor de volledigheid volgt nu een definitie van ‘pyridine’ uit Wikipedia: ‘Pyridine is een heterocyclische, aromatische verbinding met als brutoformule C5H5N. De stof komt voor als een kleurloze, heldere vloeistof met een zeer indringende en onplezierige visgeur, vergelijkbaar met die van tri-ethylamine.’

piejaama

zelfstandig naamwoord

pyama

- Theo de Wijs; correspondentie met Cees Robben bezorgd door Guido de Wijs - (gehoord om ’t laatste circus) ze hadden ’t gelèèk, klèn tèger-leeuwkes en pyama-pèrdjes, en ôk hil klène pony perdjes (1965)

piejankoow

zelfstandig naamwoord

overdreven netjes gekleed

- Pierre van Beek: in de piejankoow zèèn - kon een vrouw zeggen die er buitengewoon netjes uitzag (Tilburgse Taalplastiek 181, zonder uitleg)

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - in de piejanko zèèn - in de puntjes zijn, er buitengewoon netjes uitzien

- WTT 2023 - Mogelijk naar het Italiaans 'bianco', dus 'in het wit'?

piek

zelfstandig naamwoord

piek in diverse betekenissen

- WBD (III.3.2:78) piek = harde puntslag van een priktol

- WBD (III.4.4:143) 'piek' = top

- WBD (III.3.1:148) 'piek' = gulden

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zelfstandig naamwoord vrouwelijk - piek; zegsw. 'er de piek be neersteke' - met iets ophouden, een werk neerleggen (vooral in toorn).

uitdrukking van de luie piek

de etymologie is vooralsnog niet opgehelderd

- Informant: Piet Mutsaerts: - 'van de luie piek', schertsend gebruikt m.b.t. iemand die ziek was, om de twijfel eraan uit te drukken

- Cornelis Verhoeven, Herinneringen aan mijn moedertaal (Udenhouts; 1978): PIEK: van de luie piek. Blz.85: De uitdr. kwam op een duistere wijze voort uit een diepgeworteld ongeloof in het bestaan van echte en toch niet dodelijke ziekten. ... Gezien het feit dat ze in ABN, dus als een citaat, te berde gebracht werd, leid ik af dat ze van buiten kwam.

- Cornelissen & Vervliet, Antwerps Idioticon (1899): PIEK bw - piek zijn - dood zijn. Ik schoot, en den haas was piek.

pieke

werkwoord, zwak

piek spelen bij het rikken (1 slag halen)

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - pieken, bij het [kaartspel] rikken één slag halen

- WTT 2011 - meestal uitgesproken als een bod: 'piek!' of 'ik piek'; als bod ook in de oorspronkelijke vorm: 'pico!'

Pielaatus

eigennaam

(de bijbelfiguur) Pontius Pilatus

- Theo de Wijs; correspondentie met Cees Robben bezorgd door Guido de Wijs - (Gehoord bij ’n straatruzie:) “Gij, ge zèt ene Pilaatus, ge mot oe ège unne broek van Salomon aon laote meete.” (15-06-1963)

pielèèr

zelfstandig naamwoord

pilaar

- Stadsnieuws Tilburg, rubriek Tilburgs huukske; 2006 e.v. - 'pelèèrbèèter' = iemand die tijdens de kerkdienst altijd tegen een pilaar achter in de kerk leunt; hypocriet, onechte heilige (220206)

– Sint Andreas al bij de pielèèr (uit de volksvoordracht 'De heiligen in 't portaal' )

► Voor de volledige tekst van de voordracht 'De heiligen in 't portaal' op CuBra KLIK HIER

pieleke

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord van 'piel'

pieletje, piemeltjes

- WBD vleinaam voor het kuiken

- WNT - PIEL (II) benaming voor jonge eenden

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - nòr de pielekes zèèn (Daamen, Handschrift Tilburgs) (1916): - dood zijn, naar de drommel zijn

- WNT - zegsw. voor de pielekens zijn, naar de pieltjes zijn - verloren zijn, er bij zijn; eigenlijk: ten prooi van de eendjes zijn.

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - pil, zelfstandig naamwoord  - piel, roepnaam voor de eend en voor kuikens: piel(e), piel(e), piel(e)! Het verkleinwoord  pieleke(n) betekent behalve roepnaam voor kuiken ook: kuiken.

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  pielekes zelfstandig naamwoord  - jonge eendjes

pielepaose

zelfstandig naamwoord, dooddoener, afjacht

Piel(i)epasen (niet bestaande feestdag)

- N. Daamen  (Tilburgs dialect, handschrift 1916) - Met Pielepaosen, antwoord op de vraag ‘Wanneer?’ - geciteerd in Mandos, Brabantse Spreekwoorden 2003. Afjacht.

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - sint-juttemis

- Stadsnieuws Tilburg, rubriek Tilburgs huukske; 2006 e.v. - Dè zumme meej pielepaose wèl es zien = Nou, vergeet het maar (230308)

pielieèèchteg

bijvoeglijk naamwoord, bijwoord

kleinzielig, besluiteloos

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - 'pielie aichtig heet iemand die kleinzielig, peuterig, besluiteloos is'

pielieje

werkwoord, zwak

kieskeurig eten

pielieje- pieliede - gepielied

- Wè zitte tòch wir te pielieje.- Wat zit je toch weer kieskeurig te eten

- 2019 – prutsen (Mededelingen van Hans Hessels, opgetekend uit zijn familiekringen Hessels en Marinus 1960-1980. 

►Voor de volledige lijst Klik hier

- WBD III.2.3:15 'pieliën' = pitsen

- Cornelis Verhoeven, Herinneringen aan mijn moedertaal (Udenhouts; 1978): PIELIËN onov.ww - kieskeurig eten = pitsen.

- De Bont, Dialect van Kempenland (1958) - zw.ww. intr. 'pieliën' - zich inspannen, zich moeite geven voor iets, ijverig bezig zijn.

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  'pieleje' - pitsen bij het eten

pielieklôot

zelfstandig naamwoord

kieskeurige eter

- Henk van Rijen (1998): knoeier

- Cees Robben - Zit nie zôô te pitse.. pie-lie-klôôt.. (19800718)

pieliekont

zelfstandig naamwoord

van 'pieliën' (prutsen, pitsen met voeding) en 'kont' als beschimping

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - 'pieliekont'

- WBD III.2.3:19 'pieliekont' = pitser

- Cornelis Verhoeven, Herinneringen aan mijn moedertaal (Udenhouts; 1978): PIELIEKONT - iemand die kieskeurig eet.

pieliekonterij

zelfstandig naamwoord

van 'pieliën' (prutsen, pitsen met voeding), 'kont' als beschimping, en achtervoegsel 'erij' om dergelijk gedrag samen te vatten.

- WBD III.1.2:198 'pieliekonterij' = ingebeelde ziekte

pieliewèèrk

zelfstandig naamwoord

prutswerk, zorgvuldig werk, monnikenwerk

- De kraant spelde ie letter vur letter. Echt pieliewèèrk. Hij wies percies hoeveul dooje d’r in stonde en offie d’r zelf nie bijstond (Jos Naaijkens; ‘Kèrsemis meej zonder d’n ammarillus’;  CuBra, ca 2005)

- WBD III.1.4:405 'pieliewerk' = vervelend werk

piemele

werkwoord, zwak

- Henk van Rijen (1998): klungelen

- WBD III.1.1. lemma urineren  - Tilburg

- WBD III.4.4:224 ' piemel' = iets kleins in zijn soort, ook 'opneukerke'

pienantie

zelfstandig naamwoord

verbasterde uitspraak van het Engelse woord 'penalty' > penantie > pienantie

- Informant Ad Vinken: strafschop, penalty

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  pienantie zelfstandig naamwoord  - strafschop

- Michiel de Vaan, ‘Etymologie: penantie’, website Neerlandistiek, 12 oktober 201, gebaseerd op krantencorpus van Delpher - Pinantie, voor het eerst in 1913 in het Rotterdamsch Nieuwsblad (26 april), in een alinea die ook het leenwoord refrie ‘scheidsrechter’ bevat. Vanaf 1915 ook in de spelling pienantie. De vormen pinantie en pienantie blijven de hele eeuw frequent. De variant pinanty komt een paar keer voor in Brabant in de jaren 1930.

pienas

zelfstandig naamwoord

etymologie onbekend

- Mededelingen van Hans Hessels, opgetekend uit zijn familiekringen Hessels en Marinus 1960-1980, 2019 – bretels; mogelijk een merknaam

►Voor de volledige lijst Klik hier

piepe

werkwoord, zwak

piepen, tevoorschijn komen

- Kubke Kladder (pseudoniem van Pierre van Beek), Nieuwe Tilburgsche Courant; Uit 't klokhuis van Brabant 3; 23-10-1929 - 'n Uurke geleje hô'k de zon nog evetjes dur 'n holleke zien piepen mar naa zaat ze al lang te vruten om er opnuuw dur te komen, zonder dè ze't winnen kos.

piepelenbèèrg

► piepeltje

► piepertje

1 zelfstandig naamwoord.

verstoppertje

- Griet Coupé: 'Voor het spel ‘verstoppertje’ bijvoorbeeld, werden in het hele Brabantse gebied maar liefst 187 verschillende dialectbenamingen opgetekend.' (in: Dialect in het spel; red. Veronique De Tier, Ronny Keulen, Jos Swanenberg; 2007)

- Etymologie - uit: 'Het Limburgsch dialect', A.M. Meeten; in: Onze volkstaal II.4, p. 239 (1885) - Piepke verberge(n), een kinderspel, waarbij eenigen zich verstoppen, terwijl één moet trachten hen te vinden, in welk geval deze roept "piep!"

- Daamen, Handschrift Tilburgs (1916) - piepelenberg - kinderspel (verstoppertje)

- Stadsnieuws Tilburg, rubriek Tilburgs huukske; 2006 e.v. - We zon in de buskes piepelenbèèrg gòn speule, mar de mèskes won nie meejdoen (040707)

- Brabantse Spreekwoorden, Mandos - piepelenbèèrg speule (Daamen, Handschrift Tilburgs (1916):-zich verbergen, verstoppertje spelen

2 werkwoord

- Pierre van Beek: piepele - verstoppertje spelen

- Jan Naaijkens, in Onder ons gezegd (Cor Swanenberg red.) (1996): Piepelebèèrege w.w. verstoppertje spelen. Als de zoeker iemand vindt roept ie: Piep, ik heb oe!

- Henk van Rijen (1998): 'piepenbèèreg, pieperke'

- WBD (III.3.2:46) piepele, piepelenbèèrge, piepelenbèrg = verstoppertje ook: hoorntje of hoorntje doen

- Jan Naaijkens, Dè's Biks, 1992 -  piepelebèèrege ww - verstoppertje spelen

- Cornelis Verhoeven, Herinneringen aan mijn moedertaal (Udenhouts; 1978): PIEPELTJE BERGEN (bèèrge) onov.ww - verstoppertje spelen, misschien zo genoemd omdat er 'piep' geroepen werd bij het vinden of om zich te verraden.

piepeltje

zelfstandig naamwoord, verkleinwoord  

verstoppertje

►piepelenbèèrg

► piepertje

- A.J.A.C. van Delft - Het piepeltje doen (verstoppertje of schuilevinkje). Dit spelletje geschiedde onder vier of acht kameraadjes: jongens en meisjes. Om te beginnen moest elk een stroopijltje trekken. Deze strootjes waren verschillend van lengte en die het kortste trok, was de zoeker. De anderen moesten zich dan verbergen achter boom, schutting, haag of in een schopping of stalletje, als het maar een veilige schuilplaats was. De zoeker moest zóólang in een op den grond getrokken cirkel blijven wachten tot de anderen zich verstopt hadden. Was alles verborgen, dan riep men "Kom maar", en de zoeker er op af. Vond hij er een, dan moest hij het nog winnen, want dan liepen beiden om strijd naar den cirkel terug. Wie er 't eerst in was, was de winner. Zoo moest hij vervolgens allen winnen, eer hij van zijn zoekpost verlost was. Liep een ander heimelijk vlugger den cirkel binnen, dan bleef de eerste de gedwongen speurder. Zoo was een soortgelijk spel, dat echter met meerdere kinderen gebeurde, waarbij men "gematen" (maats) had, het horentje. (Nwe Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 104; 9 maart 1929)

- Henk van Rijen (1998): 'piepenbèèreg, pieperke'

piepertje

zelfstandig naamwoord, kinderspel

verstoppertje

- Audioregistratie 1978 - Mar dan ginge we mist meej vur die griete zo wè af te drêûge! Èn piepertje doen in de schuur! Piepertje! Piepertje noemde ze dè. Dan moeste oewèège verbèèrege… èn dan, dan probeere meej zon, zon mèdje te krèùpe in, int hôoj òf zôo! (Interview met Heikanters - Transcriptie door Hans Hessels)

►piepelenbèèrg

►piepeltje

piepie doen

werkwoordelijke uitdrukking

plassen; kindertaal

- WBD III.1.1. lemma urineren  - ook in Tilburg

- Uit Franse 'faire pis pis' (kindertaal)

pieplozzie

zelfstandig naamwoord

- Frans Verbunt; Tilburgs vur tonpraoters èn aandere saawelèèrs (7de perbeersel, 1996) - vestzakhorloge

Naar het begin van de pagina

Inhoud Woordenboek Tilburgse Taal