Nieuwe Tilburgse Courant - zaterdag 16 februari 1952

 

13. Oude koffiehuizen in Tilburg 1

 

 

In onze laatste artikelen noemden wij reeds verschillende oude koffiehuisnamen als "de Engel", Zomerstraat; "de nieuwe Engel", Korvelseweg, St. Annaplein; "de Posthoorn", Korvel; "de Vier Winden", Bredaseweg. Thans willen wij dit lijstje nog een beetje aanvullen.

Op de Rielseweg had men vroeger nog "de Kikvors", het was 't laatste huis van Tilburg. Even daar voor: "de Finantiën", in onze jeugdjaren gebouwd door de heer Van Noord. Langs het huis had hij een gracht laten graven en hierop een roeibootje gelegd met een roeier. Vooral 's Zondags 's middags had deze de handen vol, want de jeugd maakte gaarne gebruik van de gelegenheid om voor een paar centen een roeitochtje te maken. Maar de vestiging van de heer v. Noord aldaar had nóg wel een andere reden. Het was een liefhebber van de jacht en had daar een goede gelegenheid er op uit te gaan. Verder ventte hij in Tilburg met wit zand, dat hij daar voor het graven had. Nu schijnt hij in de stad wel eens last gehad te hebben met de politie, als tijdens het afleveren van zijn waar het paard voor zijn kar los stond. De verordening was, dat dit met een ijzeren pin aan de lijnt of de teugel, die tussen de keien werd gestoken, zogenaamd "vast" moest staan. Wel een beetje onnozel! Er waren natuurlijk meer zandventers. Het zand werd gebruikt om de plavuizenvloer mee te bestrooien. Sommige vrouwen en meisjes waren daarin echte kunstenaressen. Het was werkelijk een mooi gezicht wanneer men in zo'n vertrek binnenkwam. Rond de stoelen tegen de wand, rond de tafel was het zand gestrooid in sierlijke krulletjes en andere figuurtjes. Vooral onder de boerinnetjes was het zandstrooien als het ware een onderlinge wedstrijd.

"Het Groenewoud" was een bierhuis aan de tegenwoordige Groenewoudstraat en de Oude Dijk, die zijn begin vindt aan de Markt. Door de Broekhovense akkers is zijn voortzetting. Een andere woning in die buurt werd genoemd "het Vogelskooike" omdat de bouwer de naam Vogels droeg. De vroegere zandweg vanaf de Zevenhoek door de akker achter de kerk Broekhoven II liep er recht op. Het café der Wed. v. Broekhoven op Broekhoven was algemeen bekend. Wij herinneren ons nog, dat bij gelegenheid van het huwelijk van een fabrikantszoon op de achter het huis gelegen weide aan het personeel een feest was aangeboden en dat daar allerlei volksspelen werden gehouden als kikvorskruien, sprietlopen, mastklimmen, zaklopen en blaasslaan. Het laatste bestond hierin, dat twee personen beiden gewapend met een strak opgeblazen varkensblaas trachtten elkaar van een smalle plank te slaan, die een eindje boven de grond was aangebracht.

Verder op de weg naar Hilvarenbeek, het laatste huis van Tilburg, is nog wel een café. De oude naam "de Schommel" hoort men echter niet meer. Vanaf Pieter v. Dooren, langs de Ley naar de Koningshoeven, was het café "de Snoek", ongeveer aan de brug bij het Leypark, er naast was de ververij "Van de Zilver", een naam nog wel bekend in Tilburg. Aan de IJsclubweg voorbij "de Buunder" aan de weg naar het Baks Ven was het jagerscafé "de Baars" en van daaruit in de richting Oisterwijk "Hondsberg" was ook nog één zaak, "de Kikvors", vooral bekend bij jagers en stropers, vissers, vogeltjeszoekers en -vangers.

Op de Bosscheweg, onder Enschot, waren en zijn nog altijd bekend "de Druiventros", "de Schutsboom" en "de Lekpot". Onder Tilburg vroeger "de Parel", "de Brier" en "de Zeven Kolommen", lange jaren in exploitatie door de familie van Gorp. Op de spie Bosscheweg-St. Jozefstraat had men "de Pijl". Op de Koningshoeven zou men kunnen noemen "de Theetuin". In de tijd dat de stoomtram daar nog heen reed, was deze - vooral des Zondags - druk bezocht. Ook "Piet Klaver", meer genoemd naar de vrouw Mina Klaver, thans de zaak van Kees de Reijer, was algemeen bekend. "Casino" is van latere datum.

Op de hoek Damstraat-Jan Aertestraat had men café "de Bloemkool". Het heeft die naam thans laten varen. Op het Ven of Piusplein waren verschillende cafés, waaronder een danshuis. Op de Broekhovenseweg had de zaak van Horrevorts-Koolen vroeger in de volksmond een heel eigenaardige naam: "de Kakwang". Dit vond zijn oorzaak in één der vrouwelijke huisgenoten, wier rechterwang een zeer abnormale omvang had. Zij was toch geregeld in de zaak.

Aan de Heikant is "het wit Paardje" van zeer oude datum, evenzo café Van Dal, dat lange tijd de vaste afspanning was der aardappel- en fruitverkopers uit het land van Altena over het Drongelse veer. Op het Hasseltplein was de zaak van Drik Heerkens - nu de heer C. Fouchier - niet alleen door buurtbewoners, maar ook door bezoekers der Hasseltse Kapel steeds druk bezocht. Op 't Goirke was "de C" lange tijd zeer bekend. In de Gasthuisstraat had men de zaken van Spijkers, Truike de Bont en Gerrit van Blerk, evengoed bekend bij de Zuiderlingen als bij de Noordelijke Tilburgers. Het laatstgenoemde café droeg de naam van Stationskoffiehuis, ofschoon het er toch wel een eindje van verwijderd was. Op de Spoorlaan waren Fraans Jaansen en Broeckx, nu Jorna, bekend bij Tilburger en vreemdeling. Ook "de Veehandel" van Helmus, Abeelen en Fraans van Hugten hadden vele bekenden. Op het Rosmolenplein kende iedere Tilburger "het Teurlings Molentje".

 

Borreltje "en passant"

In de Koestraat en op de Heuvel en in de Magazijnstraat hadden de cafés van de heren Reijnen een flinke omzet. Vooral de twee eerste waren een geregelde aanlegplaats voor de werklui van het atelier der Staats Spoorwegen. Kwam men daar 's middags tegen 12 uur binnen, dan stond bij beide de toonbank vol met gevulde glaasjes. Men stapte er even in, wipte een glaasje naar binnen en was weer vertrokken. De afrekening volgde bij het ontvangen van het premiegeld.

Op de Heuvel zijn "Looiersbeurs" en "Korenbeurs" van zeer oude datum. "L'Industrie", "Riche", "Modern" en meer andere zijn van latere tijd. Hotel "De Lindeboom" werd vóór de verbouwing lange jaren geëxploiteerd door Kees de Laat, maar niet als hotel. Wel was er een bovenzaal, waar het gezelschap "Onze Vrije Uren" uitvoering placht te geven. Die toneelzaal lag tegen de pastorie, waarvan de tussenmuur waarschijnlijk niet te geluiddempend is geweest. Toen op een Zondag in de late Mis pastoor Deken Smits preekte in verband met de voorbije nieuwjaarsviering in de toneelzaal zei hij o.a.: "En dan zijn er nog van die verenigingen, die hun vrije uren wel beter konden besteden." Dit sloeg kennelijk op de uitvoering in "De Lindeboom".

 

Op "rijm"

Op het Willemsplein had men het café "Place Royal". Dit was een der eerste, waar met kermis "café chantant" gehouden werd. Hiervan zei pastoor Van der Lee, toen hij tegen dit soort inrichtingen zijn stem verhief: "Al zijn er de plaatsen nog zo royaal, blijft er vandaan."

Aan de Heuvel bij de Bosscheweg is ook nog "de Roskam" van de familie Voskens. Ook niet van vandaag of gisteren. Hotel "de Gouden Appel" van Jan Brox evenals "de Gouden Zwaan" behoren tot het verleden. In het eerste moet zich ooit het volgende hebben afgespeeld: Een vreemdeling, die zeker voor de eerste keer in Tilburg was, vroeg aan de heer Brox of er in Tilburg ook wevers waren, waarop natuurlijk een bevestigend antwoord volgde, met de bijvoeging, dat er daar genoeg langs kwamen. De reiziger vroeg daarop hem er 'ns een te laten zien. Brox ging voor 't raam zitten en enige ogenblikken later zei hij: "Mijnheer, hier hebt ge er een." Waarop de andere antwoordde: "Zet hem maar even op stal en geef hem maar wat hooi."

 

LOWIE VAN DORRUS MISTERS