CuBra

Lodewijk van den Bredevoort
 verhalen in het dialect van Tilburg

 

uit de bundel

 

Kosset den  brèùne eigeluk wel trekken? (2)

Jeugdherinneringen van een gewone volksjongen

NIE WILLE LEERE. . . . . .

Dan kêek ik over de raand van de kiest of ze weg waare de rotzakke die mèn wir ens in de pepierkiest han gefrommeld en klom der èùt. Ik ha ze allêen un bietje staon op te naaie. Dè deej ik aaltij as ik moes vèège. Elke dag moes de drukkerij opgevèègd worre en dè waar et wèèrk van de jongste en dè waar ik. Ik ha nog al gaaw ene grôote mond in et ôog van die heere, die aander leerjongens. Ze waren ok nog ens mêer dan ene kop grôoter dan ik. Stond et ze nie aon wèk ammòl zi, dan wier ik vierkaantig opgevat en in zon kiest geflikkerd. As die halfvol waar, was dè nie èèrg, dan vielde zachtjes, maar waar ie leeg, koste oe èège lilluk zeer doen. Ik waar in de drukkerij gekoome want ik gong vur letterzetter leeren. Ik ha irst vur lôopjonge gespuld mar onze paa vond dèk un vak moes leere. Drukker gong nie, want ene leerling-drukker han ze al ééne, dus kossik as leerling-handzetter in de drukkerij koomen, assik tenminste op mèn liste rapport van de lagere school un zeuve vur Nederlands ha en dè hak gelukkig.

Zon leercontract krèège, gong ok nog nie van un laaie dèkske. De commissie, die daor over gong vond dèt bedrèèf te wèènig geslaagden afleverde de liste jaore. Op òndringe van onze buurman, die zelf un drukkerijke ha en un bruur, die les gaaf op de grafische school, krêeg ik öteindelek die leerovereenkomst vur den duur van vier jaor. Duuzend aander kerwaaikes, bèùten et vak leere, wiere, mèn opgedraogen. In et begien dòchte die grôote kèrels; we zulle Lodewijk mar proef laote trèkke. Waare ze zelf van dè rotwèèrk verlost. Ze han gezeed hoe ik dè moes doen, dè proeftrekken. Ik moes meej un galei, un sôort platte schaol, mar dan van èèzer, de gezette regels bij de zetmachines op gaon haolen. Op de proefpers zette, de inktrol der overheene rolle, pepier der opleggen en dan onder de persrol durdraaie. Dan stond de tekst op et pepier. De tekst, kopij leerde ik al gaaw, derbij doen en op et loket in de deur naor de redactie legge, dan wier et daor naogekeeke of der fouten instonde. De zetter, die et gezet ha, want zen mesjiennummer wier der onder gezet, moes dan de foute dietie zelf gemaokt ha verbeetere. Dan et zetsel meej enne borstel meej benzine schôonmaoke, et zetsel wir op de galei zetten en dan op de stéén kwakke. De stéén, de opmaoktoffel waor de kraantepagina’s in mekaare wiere gezet. Hêel vruuger bestond zon toffel öt ene grôote platte stêen van wel twee meter in et vierkaant. Naa waar dè vort un èèzere geval mar et waar stêen blèève hiete. Ze han allêen nie gezeet waor op de stéén ik dè spul nir moes zetten.

Ik zette et daor neer waor plòts waar. De misterknèècht, dè waar den baos. Enne grôote gezette vent meej ene pens, van de grôotste maot lèère tuut, vond dè hillemaol nie leuk en waar de mening toegedaon dè dè nog gin wèèrk waar vur Lodewijk. Ik ha binne- bij bötelaands nuuws gezet en stad- en streeknuuws dur mekaare.

‘Gij aachter den bok en ge leert oew vak irst mar, dan zien we wel wir verder’. Meej die woorde kos ik aachter den bok de letterkaast vast gaon leeren. Om te oefene zette ik hille verslaoge van de jeugdvereniging, die ik geschreeve ha hillemol meej de haand en maokte daor enen afdruk van. Die aawere leerjongens kêeke wel op der neus, ze han gedocht van dè rotwèèrk van proeftrekken af te zèèn. Netuurluk moes ik nog wel meejhelpe kraante vouwen en der un bendje meej naom en adres om heene plekke. Die wiere meej de post nòr meense gestuurd waor ginne kraantebezörger kwaam. Wij waren ene keer meej te wènig man en de lôopjonge, die mèn waar opgevolgd, moes ok meejhelpe. De misterknèècht, die dòcht lollig te zèèn douwde bij dè mènneke de kwast mee stijfsel in zen gezicht. Dè menneke, nie te lui, vat die pan meej plek en zet die ondersteboove bij diejen dikke op zenne kop. De stijfsel liep over den bril in zenne snor. Vurtie die pan van zenne kop af ha, waar dieje lôopjongen allang gevlooge mar wè hebbe wij gelaage. Rolle pepier meej lossen om de zôveul weken, meej dreug weer nie èèrg mar et moes nie vriezen of rèègene. Of de pers meej waase, ok zon smèrrig kerwaai, wèk gelukkig nie zô dikkels hoefde te doen.

Ok kraante op de bus zette, pakke meej honderd, meej vèftig, meej tweehonderd exemplaren of meer, moese meej de bus nòr et bestemde dörp. Et gebeurde wel ens dèk un pak in de verkeerde bus gooide. Zô kwaame de kraante vur Moergestel wel ens in Hilvrenbeek aon of die van Gôol in Ketsheuvel. Dan kréég Lodewijk beheurlek op zen flikker. Ge stondt meej op dè busse wòchte toch gaaw un dik half uur bèùte of langer as de busse te laot waare. Meej schôon weer waar dè wel fèèn mar asset störmde of sneuwde waar der gin lol aon. Ik zaag ok elke mèèrge hoe meneer en mevrouw, dè waar mènne baos en baozin, öt de kerk kwaame. Héél godsdienstig waare ze. Ineens grôot rumoer, ik moes de pakke meej kraante wir naor binne brengen. Op de vurpagina stond meej grôote letters dè notaris Smits dôod waar en dè kos hillemol nie want mevrouw ha net öt de kerk nog meej mevrouw Smits staon te praote. Alle kraante die al weg waare wiere truggehaold en daor wier ene nuuwe vurpagina gemaokt.

De leerjongen, die irst de jongste waar, mocht lang nie zô veul ‘schôon’ wèèrk maoke as ik. Et waar mistal mar halvenbak as hij iets ha moete zette. Schôon wèèrk waar, programmabuukskes vur concerten van et toonkunstkoor o.l.v. Louis Toebosch. Buukskes vur concerten van de Nieuwe Koninklijke Harmonie, ondertrouwkaorte, bidprentjes, geboortekaortjes en visitekaortjes, wèk nie klaor krêeg, mocht hij dan doen. Meneer Fraans, die daor over ging, over dè zô dèt genoemd wier, handelsdrukwèèrk, liet ons schetse van de tekst-pagina’s en de advertenties maoke. Gullie snapt et al, die van Lodewijk wonnen et elke keer. Kaod dè Wimke de Vogt dan waar. Dè draaide af en toe wel ens èùt op echt vèèchte. Van den misterknèècht heb ik ok nog ôot bekaant un opdonder gehad. Dè kwaam eigelek omdèk ruzie stond te maoke meej Pietje Sanders, die ’s maondags aaltij zat op zen wèèrk kwaam.

‘Van den Bredevoort, haawt oew grôote smoel dicht’, riep dieje vetmôok nòr mèn.

‘Zegt dè teege Pietje, die kwèkt harder dan ik’, roep ik net zô hard trug.

‘Haawt oewe kop dicht of ik slao hum dicht’, komt ie as ene dolle olifant op me aaf.

‘Dè doede gij dan mar’, geef ik nog as antwoord mar ik lig metêen aachter menne bok en dieje misterknèècht slao kaaihard meej zen haand op de letterkaast. Hil de zetters en de drukkers zien dè gebeure, want die haawe wel van sensatie en hebbe de grôotste lol. Un paor collega’s zin naoderhaand nog:

‘Ge moet nòr de pliesie gaon en hum òn gaon geeve, hij heej nie te slaon.’

Dè hèk mar nie gedaon, ik vond dettie al genog vur schut waar gegaon.

Begos ik Kosset den brèùne eigelek wel trèkke? Meej mèn geboorte, hier begien ik meej te vertelle hoe mèn werkzame lèève van start gong. Eén van de leste dinge, die ons moeder gedaon heej vur mèn was, mèn aon wèèrk helpe. Ze ha van mèn nog mar half geheurd, dèk van school af wo, of ze zaag terwèèl ze in de kraant kêek, un baontje staon, waorbij ze dòcht, dès iets vur onze Lodewijk. Ze is op de fiets gestapt en nòr den Heuvel gereeje. ’s Aovens onder et eete wiesse te vertelle dèk ’s maondags om 9 uur op et ketoor van de Tilburgse Courant as lôopjongen kos begiene.Dieje maondaggemèèrge waar ik om negen uur present op de Heuvel op et ketoor van ‘Artse Kraant’. Men schoolboeken hattik ‘szaoterdagsmèèerges mar in van de klassen op ene lessenaar gesmeete. Daor waar gin meens te zien teege wie ik kos zegge dèk niemer kwaam. Ze hebbe trouwes van hullië kaant ok nôot mir niks van der èège laote heure. Alles wetter zal gebeuren, in de jaore, die zulle volge komt in deez verhaol nog òn bod en et waar nie misselek wè ons nog boven onze kop hong.