CuBra

HOME

De overlevering wil, dat op sommige plaatsen een of meer veren van de aartsengel Gabriël als reliek bewaard werden, door hem verloren toen hij Maria boodschapte. In de abdij van de Mont-Saint-Michel bewaarde men als reliek eeuwenlang een veer van de aartsengel Michaël.

HPM doet momenteel nog onderzoek naar deze en aanverwante legenden. Informatie daarover is welkom.

Dossier Ave Maria

Gustave Flaubert - Un coeur simple

Klik hier voor de vertaling in hedendaags Nederlands van C.J. Kelk

Klik hier voor de vertaling van J. K. Rensburg (1905)

Klik hier voor de Engelse versie van J.M. Rigg

Gezocht: een portret van G.H. van Breughel, of een afbeelding uit zijn werk

[Broer Amijn...]

Certalde , als ghy moghelick wel hebt hooren segghen, is een dorp vant dal van Elsen,

onder onse Heerschappye van Florencen gheleghen: Het welcke hoewel het cleyn

is, nochtans tot anderen tijden by Edelmannen ende wel hebbende luyden bewoondt

is gheweest, alwaer een Religieux van Sinte Anthonis, gheheeten Broer Amijn, veel

tijdts ghewoon was te gaen, om de Aelmissen te vergaederen, die haer de gecken

eenmaels Jaers deden, so om dat hy er goede wey vant, als oock om dat hy gheerne

bekeecken was, meer mogelijck om den naem die hy droech, als om andere grootere

devoetie: overmits dat dit gewest den besten amijn voorts brengt van heel Toscanen.

Dese Broer Amijn was van cleynen persoone, ros van hayre, van een blygeestich

aengesicht, ende den besten trugghelaer vande Wereldt. Ende boven dien (al en had

hy gantsch gheene geleertheydt) was hy so volmaeckten ende veerdighen snapper,

dat die hem niet ghekent en hadde, hem niet alleenlijck voor eenen Reden-rijcker

ghehouden, maer soude geseydt hebben dat hy Cicero selfs, oft wel Quintilianus

ware geweest. Ooc was hy Compeer van 't gantsche Landt, oft vriendt, ofte wel

ghewildt, de welcke volghende sijne ghewoonte, aldaer inde Maent van Augustus

eens onder d'andere ghegaen is. Ende op eenen Sondach smorghens alle de goede

luyden van daer ontrendt ter Misse ghecomen zijnde, inde principaelste Kercke, heeft

hy hem voorts ghesteldt, als hy sach dat het den rechten tijdt was, ende seyde:

Broeders ende Susters uwe ghewoonte is, als ghy wel weet, van alle Jaren aende

armen van Sinte Anthonis, van uwe Haver ende u Cooren wat te senden, d'een veel,

d'ander luttel, een yegelijck nae sijn macht ende devotie: Op dat de Heylige Sint

Anthonis zy een behoeder van uwen Ossen, Ezels, Verckens ende Schaepen, ende

daer-en-boven zijt ghy ghewoon, jae selfs te betalen aen de gene die in ons

broederschap zijn, dat weynichsken schults datmen alle des Jaers betaeldt. Om welcke

dinghen inne te halen, ick van mijnen Oversten ghesonden ben gheweest, te weten,

van mijnen Heere den Abt: Aldus sult ghy-lieden dan met Godes zegen naer middach

als gy de klocken sult hooren luyden, hier buyten de Kercke comen, alwaer ick u na

de oude gewoonte een predicatie doen sal, ende ghy-lieden sult het Crucefix kussen,

ende noch meer, om dat ick u allegaeder seer devoot tot mijn Heer S. Anthonis

bleef, als hy haer de bootschap in Nazareth quam doen. Ende dit gheseyt hebbende,

zweech hy stil, en is gekeert om de Misse uyt te hooren. Nu alsoo hy allen dese seer

fraeye dinghen verhaelde, waerender onder veel andere

die inde Kercke waeren, twee goede gesellen gheslepen ende loos, d'een ghenoemt

Jan de Bragoniere, ende d'ander Blasius Hissin: Welcke nae datse onder hun met

over dese pluyme te spelen, ende vernomen hebbende dat Broer Amyn dien morghen

op het Slot met eenighe sijner Vrienden te gaste soude gaen, soo haest als hy gheseten

was, zijnse nederwaerts op straete ghecomen, ende zijn ter plaetsen ghegaen daer

broer Amijn t'huys was, met meyninghe dat Blasius den Jonghen des monnicx Knape

soude besich houden, ende dat Jan dees pluyme ende broer Amijns pronselinghen

soude soecken, om te sien hoe die ghesteldt was, ende hem die te karabynen, om

daernae te hooren wat hy tottet volck segghen soude, desen Jonghen, die de sommighe

Guicchio Balena hieten, ende andere Guicchio Imbratte, ende eenighe noch Guicchio

Verkenna, was soo quaden Boefken een dattet niet geloovelijck is dat Jeronimus

Bosch oyt onder sijn drollen een dier-ghelijcken ghemaeckt heeft: vanden welcken

Broer Amijn dicwils ghewoon was cluchten te vertellen, ende tot sijne medegesellen

te segghen: mijn Jongen heeft negen dinghen in hem, sulcken, dat Salomon,

Aristoteles, ofte Seneca, eener der selver alleene ghehadt hadden, sy souden de macht

gehadt hebben om allen haer deucht, verstandt, en heylicheyt t'schanden te maken:

Denckt dan wat voor een Man dat dit zijn moet, naedemael dat hyer neghen heeft,

ende dat in hem niet een droppel deuchts verstants, noch heylicheydt is. Ende alsmen

somtijdts aen Broer Amijn vraechde wat dit voor neghen dinghen waeren, hy diese

in Veerskens ghesteldt hadde, antwoorde: Ick salt u seggen.

Sonder dat hy noch boven t'ghene dat icker u van segghe, noch sommige boevestucken

over hem heeft die beter ghezweghen zijn, ende daermen sijnen thalven meest om

lachen moet, is dat hy over al een wijf, ende een huys ter hueren wil nemen: ende

om dieswille dat hy den baerdt groot, zwert, ende wel glimmende van vet heeft, laet

hy hem selven duncken dat hy so schoonen present een is, dat hy denckt dat al d'andere

Vrouwen die hem sien, op hem versotten: Ende die hem liet begaen, hy soude den

riem wel laeten vallen om nae de selve te loopen: T'is wel waer dat hy my in velen

wel ter hant comt, want niemandt en wil oyt aen my soo secreet het sy, spreecken,

dat hyer sijn deel niet van hooren en wil, ende so het gheschiet dat my yemandt yet

vraecht, soo heeft hy soo grooten vreese dat ick niet en sal connen antwoorden, dat

hy stracks d'eerste antwoorden sal, jae of neen, nae dat hem sulcks duncken sal te

hooren. Nu broer Amyn desen dapperen knape thuys ghelaeten hebbende, heeft hy

hem bevolen dat hy wel toesien soude, dat niemant sijn dinghen en roerde, jae selfs

aen sijn Maelen, want sijn rijckdommen waeren daer inne, dan Guicchio Imbratte

die liever inde keucken was als de Nachtegaelkens op de groene tacxkens, ende selver

als hy wist datter eenige dienstmaecht was, hebbende inde keucken eene vette dicke

drommele van een cortgat, van een quaet fatsoen van een

meyt gezien, die twee borsten hadde als twee groote goey schootelen, met een aenzicht

om kinders mede te vervaeren, al zweetende vol smeers ende heel berooct, is beneeden

inde keucken ghecomen (niet min oft meer als eenen Kickendief op een karongie

valt) broer Amijns camer open latende, ende alle dingen ten besten. Ende al wast so

dat het inde maendt van Augustus was, (dat het seer heet is) nochtans stelden hy hem

by het vyer te zitten, ende begon een praetken mette voorseyt deerne te maecken, die

Nutte geheeten was, ende haer te seggen dat hy van wegen een volmacht een Edelman

was, ende Croonen hadde by duysenden, sonder de ghene die hy noch aen andere

betaelen moeste die noch wel so veel waren, ende dat hy soo veel dinghen wiste te

doen ende te segghen dattet te wonder was, ende sonder eens op sijn keuvel cappe

te dencken, op dewelcke soo veel vets lach, datmer eenen mageren hutspot wel mede

ter eeren soude ghebrocht hebben: ende op een sijn heel doorbroken ende verlapt

Casacxken ontrendt den hals ende onder d'oxelen soo met zweet besoedelt, met meer

placken van verscheyden coleuren, als oock de zijde Lakenen van Tartarien oft Indien

waeren, ende op sijn schoenen heel gebroken, ende sijn koussens verscheurdt, heeft

hy haer gheseydt: (even ofte hy Bisschop van Turnhout geweest ware) dat hy haer

heel nieu cleeden wilde ende van 'sdienens slavernije trecken, ende van by anderen

te moeten woonen: Insgelijcx (sonder veel erffnissen te hebben) dat hy haer wilde

in een hope brengen van een beter geluc, met veele andere dinghen die hy haer seyde,

dewelcke al wast soo dat hyse seer ernstelijcken uytspooch, nochtans in eenen roock

verkeerende (als meest al sijn aenslagen deden) int leste tot niet gheraeckt zijn: De

twee gasten ziende dat Gucchio Verkenna ontrent Nutte bezich was, waeren sy daer

mede wel te pas: want heur moeyte was op de helft ghedaen, ende gheenen aenstoot

vindende, als sy in broer Amijns Camer ghecomen waeren, overmidts datse open

vande pluyme Colen vinden soude. De slechthoofden van mannen ende Vrouwen

die inde Kercke waren hoorende datse de pluyme vanden Engel Gabriel moesten

zien, naer dat de Misse uyt was, zijnse t'huyswaerdts gekeert, ende den eenen buer

sulcx den anderen geseyt hebbende, ende de eene Kommere de andere, zijn stracx

naer datse gegeten hadden, so veel mannen ende soo veel vrouwen nae het Casteel

toe gheloopen, datse daer nauwelijckx al inne gheraecken conden, met groote devotie

verlangende om dees pluyme te sien. Doen nu Broer Amijn wel gegeten, ende sijnen

Wijn wat uytghedroomt hadde, is hy een weynichsken naer middach opghestaen,

wetende de groote menichte der Boeren die daer gecomen waren om de pluyme te

zien, heeft hy aen Gucchio Imbratte laten weten, dat hy daer boven comen soude

mette clocxkens, ende dat hy den aessack mede brengen soude, dewelcke na dat hy

hem niet sonder groot verdriedt vande keucken ende de meydt Nutte ontslagen hadde,

derwaerts mette gheeyschte dinghen ghegaen is, alwaer hy gecomen wesende, om

dat hem te veel ghedroncken waters den buyck hadde doen zwillen, is hy door broer

Amijns bevel op de kerckdeure ghegaen, daer hy gheweldich de clocken heeft

beginnen te luyen, ende als al het volc vergadert was, heeft broer Amijn (sonder dat

hy gewaer geworden was datmen zijn dingen geroert hadde) sijn Predicatie begonnen,

ende seyde duysentderley dinghen tot sijnen voor nemen dienstelijck, ende alst quam

totte pluyme vanden Engel Gabriel te willen laten zien, eerst met grooter devotien

sijn biechte gesproken hebbende, heeft hy twee tortsen doen aensteecken, ende het

Taffeta heel soetelijcken ontwindende (de Cappe vant hooft gestreken hebbende)

trock hy het Cofferken uyt ende dede dat open, naer dat hy eerst eenige woorden

ghesproken hadde, ter eeren vanden Engel Gabriel ende sijn Reliquie: ende 't selve

vol kolen vindende, en had hy gheen achterdencken dat sijnen knape alsulckx ghedaen

hadde, want hy en hadde soo veel gheests niet om dat te doen, oock en vloecten hyen

niet dat hy sijn dinghen soo qualijcken bewaert hadde, dattet andere niet ghedaen en

hadden: maer ezelde al heymelijcken sy selven van dat hy hem sijn dingen te bewaren

hadde gegeven, hem kennende voor eenen luyen, hertneckigen, onachtsamen trawant

sonder verstandt, ende sonder eenichzins van verwe te veranderen, heeft hy de handen

mettet aengezicht nae den hemel opgeheven, ende gheseydt soo luyde dat hy van

allegader gehoort wert. O Godt tot allen tijden moet u macht gepresen zijn, ende daer

nae het Cofferken weder toeghemaeckt hebbende, is hy nae het volck toe gekeert,

ende sprac: Broeders ende Susters ghy moet weten, dat ick doen ick noch heel jonck

was, door een van mijnen Oversten gesonden ben geweest na het gheweste tot daer

de Sonne opgaet, ende my wert last ghegeven met uytgedructen bevele, dat ick soo

lange soecken soude dat ick het Privilegie vanden Protelleyne soude vinden, het

welcke hoewel datse niet veel en costeden van zeghelen nochtans anderen meer weert

zijn als ons: Door welcken middel van Venegien scheydende, ende door het Dorp

der Griecken treckende, ende daer nae door de Koninckrijcken van Gaule ende

Baldacken rijdende, ben ick in Paven ghecomen, van waer ick niet sonder grooten

dorste na eenighen tijt in Sardinen gheraeckt ben: maer wederom

gaen ick u toch by snipperinge alle de Lantschappen verhalen die ick doorwandelt

hebbe, ick qaum noch nae dat ick Sint Joris arm ghepasseert was in Truffie ende

Souffie, dat seer volckrijcke Landen zijn, met vele inwoonderen, ende van daer quam

ick int Lant der leughenen, daer ick veel broeders van onse Orden, ende menichte

van andere vant, die altsamen den arbeydt ende het ongemack om Gods wille gingen

mijdende, hun weynich met eens anders verdriet ende ongemack quellende, ten ware

datse saghen dattet hun baten mochte, geen ander ghelt in die Ghewesten uytghevende

als billighen munte, sonder slach maer stoot wel, ende daer nae ben ick int Lant van

Abnissen geraeckt, daer de mannen ende de vrouwen op stelten het gheberchte

opclimmen, de verckens met haer eygen darmen becleedende, ende een weynich

over gene zijde vant ick een volcxken dat den Wijn in sacken, ende het broot in

flesschen droech: Int scheyden van daer quam ick aen Bacchus geberchte, daer de

Wateren alt'samen opwaerts loopen, ende in corten tijden drongh ick soo stijf voorts,

dat ick my selven in Pestenakens Indien vant: Daer ick by het kleedt dat ick draghe,

de Serpents hebbe sien vlieghen, een ongheloovelijck dinghen die't niet ghesien en

hadde, dan hier van S. sal my Mayo del Sayo een groot Coop-man niet laten lieghen,

die ick in't selve Landt vondt Noten kraeckende, ende de schelpen by der ellen

uytmetende, nochtans heb ick gheensins vinden connende dat ick ginck soecken, om

datmen voorts te Water tot daer toe moeste trecken. Int weder-keeren int heylighe

Lant ghecomen, daer inden Somer elck Jaer het versch ghebacken broot vier duyten

ghelt, ende het warme gheeft men om niet wech. Ende daer vont ick den

eer-weerdighen Pater Heer, veracht my niet, soo't u belieft, eerweerdich Patriarck

van Hierusalem, de welcke ter eeren van 't habijt van Sint Anthonis, dat ick altijdts

ghedraghen hebbe, wilde dat ick alle de Heylighe Reliquien soude sien die hy te

bewaren hadde. Vande welcke daer soo vele waren, dat icker, soo ick u de selve

alt'samen verhalen wilde, niet ten eynde van gheraken soude op vele mijlen naby:

dan om u niet troosteloos te laten, sal icker u sommighe segghen. Hy liet my int eerst

hebbe. Tis waer dat mijnen Oversten noyt heeft willen lijden, dat ick die verthoonen

soude, totter tijt toe dat hy Certificatie ghecreghen hadde oftet de selve waeren ofte

niet: Maer nu dat hyer door seeckere mirakelen diese ghedaen hebben, ende door

brieven die hy vanden Patriarck ontfanghen heeft, wel af verseeckert is gheweest,

heeft hy my verloff ghegheven de selve te thoonen, ende die niemant anders

betrouwende, draech ickse altoos by my. Tis waer nochtans dat ick de pluyme van

den Enghel Gabriel, op dat sy niet en bederve, in een cleyn doosken draghe: Ende

de colen op de welcke Sinte Laurens ghebraden is gheweest in een andere, die t'selve

soo gelijck is, dattet my menichwerven gebeurt van het eene voor het andere te

nemen, ghelijck my als nu teghenwoordelijcken gheschiet is: Om dat ick, meynende

het doosken te hebben daer de pluyme in is, t'gene ghebrocht hebbe daer de Colen

in zijn, dat my niet en dunckt door misverstandt ghebeurt te zijne: Maer ben seker

dat het Gods wille is gheweest: ende dat hy my selver dat doosken mette Coolen inde

handen gestoten heeft: my nu inden sinne comende dat Sinte Laurens dach op twee

daghen na by ons is, ende aldus willende onse Heere dat u thoonende door my de

Coolen op de welcke Sinte Laurens ghebraden is gheweest, de goede devotie die ghy

tot hem hebben moet, in uwe herte ontfonckt, heeft hy my niet de pluyme die ick

brenghen moeste, maer de ghezegende Colen doen vatten, die door de vochticheydt

van dit heylighe Lichaem, ghelescht zijn gheweest, daerom dan mijn salighe

Kinderkens, doet u Bonnetten af, ende comt hier naerder devotelijcken om dit te

sien: Dan ick wil wel dat ghy't weet, dat de ghene wie het zy die met deser Kolen

cruys-wijs gheteeckent is, seecker mach leven dat Jaer dat hem gheenen brandt

raecken en sal, dat hyen niet ghevoele, ende nae dat hy aldus ghesproken hadde,

heeft hy eenen Loffsanck van Sinte Laurens singhende, de doose open gedaen, ende

de colen laten sien, de welcke nae datse het sotte gespuys wat tijdts eerweerdichlicken

ende met grooter verwonderinghe aenghesien hadde, altsamen met grooten ghedranghe

naer Broer Amyn toegeloopen zijn, beter Offerhanden ghevende als sy te vooren

ghewoon waren: Hem elck een biddende dat hy heur teeckenen wilde. Weshalven

broer Amyn van dese colen in sijn handen ghenomen hebbende, begonnen heeft op

haer lijnwate witte doecken, ende op haer halsdoecken, mutsen, ende kasackxkens

de grootste cruycen te maken, die't hem moghelijck was, versekerende dat sy soo

vele alsse afnamen mette cruycen te maken, soo vele daer na inde doose weder om

toenamen, soo hy menichreysen versocht hadde, ende op dese maniere al de Boeren

van Certalde gecruyst hebbende, niet sonder sijn groot profijt, heeft hy met sijn rasch

besinnen sijnen spot ghedreven, mette ghene die ghemeynt hadden haren spot met

hem te houden, hem sijn pluyme ontnomen hebbend, de welc-

ke in sijn predicatie gheweest, ende de nieuwe uytvlucht ghehoort hebbende, die hy

gevonden hadde, ende met wat woorden hy die gheseydt hadde, hadden so gelacchen

datse de kaeckx-beenderen meynden te laten vallen. Ende nae dat het Volck

ghescheyden was, zijn de voorschreven, Bragonniere ende Plessin, by broer Amyn

weerdich gheweest waren.

Certalde = Certaldo, waarschijnlijk de geboorteplaats van Boccaccio

Uit: Giovanni Boccaccio, Decamerone

Zevenendertigste vertelling

Vertaling: C.J. Kelk

Gezocht: een portret van C.J. Kelk

Nu was wederom de beurt aan Dioneo.

Certaldo is een dorpje in de buurt van Florence, een vlek die hoe klein ook, eenmaal in vroegere tijden de woonplaats is geweest van een aantal vermogende adellijke lieden. Een monnik van de orde van de Heilige Antonius was gewoon elk jaar voor een tijdje naar Certaldo te gaan om er de aalmoezen in te zamelen, die de dwazen hem gaven. Zijn naam was broeder Cipolla, en misschien kwam het niet eens door zijn vroomheid maar vooral om zijn naam, immers Cipolla betekent Ui en uien zijn het grote voortbrengsel van de lui in Certaldo, beroemd in heel Toscane, dat deze broeder in dat dorp bizonder gezien was. Broeder Cipolla was klein, had rood haar en een vrolijk gezicht en was de grootste guit van de wereld. Hoewel hij in het geheel geen kennis bezat, was hij toch zulk een uitmuntend en slagvaardig spreker, dat wie hem niet kenden hem een moderne Cicero of Quintilianus zouden hebben genoemd. Met alle mensen uit de streek was hij bevriend.

Zo kwam hij in de maand augustus weer eens naar Certaldo en toen op zondag alle mensen van goeden wille, mannen en vrouwen, uit de omringende dorpen in de parochiekerk voor de mis bij elkaar waren, trad hij naar voren en sprak: 'Mannen en vrouwen van Certaldo, zoals ge weet is het de gewoonte aan de arme dienaren van de heer Messire Santo Antonio een kleinigheid af te staan van uw koren en uw tarwe, de een veel, de ander weinig, naar vermogen en vroomheid, opdat St. Antonius uw ossen, ezels, schapen en ander vee behoeden zal. Bovendien zijt gij gewoon, inzonderheid zij die bij onze broederschap staan ingeschreven, jaarlijks een klein bedrag te betalen, handje contantje. Om deze giften in te zamelen heeft Messire de abt, mijn superieur, mij hierheen gestuurd. Daarom vraag ik u om ten derde ure van de namiddag hier met Gods zegen voor de kerkdeur bij elkaar te komen, wanneer gij de klokken hoort luiden. Ik zal u op de gebruikelijke wijze een preek houden en u het kruis reiken om te kussen. Bovendien zal ik, omdat ik u allen als grote vereerders van de edele heer Messire St. Antonius ken, u als een speciale gunst een van de veren laten zien van de engel Gabriel, die in de kamer van de Heilige Maagd Maria is achtergebleven, toen de engel Gabriel in Nazareth tot haar is gekomen ter verkondiging.'

Na deze woorden zweeg hij en keerde zich weer tot de handelingen van de mis. Onder de vele mensen die zich in de kerk bevonden, waren twee jongelieden, Giovanni del Bragoniera en Biagio Pizzini, doortrapte knapen. Nadat ze een poosje samen gelachen hadden om de relikwie van de brave broeder en over zijn bewering dat hij die zelf uit het Heilige Land destijds had meegebracht, besloten zij hem met deze veer eens een poets te bakken, ofschoon zij overigens de beste vrienden met hem waren. Ze wisten toevallig dat broeder Cipolla bij een van zijn kennissen voor het middagmaal was uitgenodigd. Zij begaven zich dus naar de herberg, waar hij verblijf hield en spraken af, dat de een de knecht van Cipolla zolang aan de praat zou houden, terwijl de ander de veer onder de eigendommen van de broeder zou opzoeken en meenemen. De knecht van de broeder heette Guccio, of de walvis, of de smeerpoets, of het zwijn, en het was zo'n afschuwelijke vent, dat Lippo Fopo er nooit een geschilderd heeft die lelijker was dan hij. Cipolla zelf maakte in gezelschap soms grappen over hem en zei dan: 'Mijn knecht heeft negen eigenschappen. Eén hiervan zou al voldoende zijn geweest om in mannen als Aristoteles of Seneca al hun deugd, al hun verstand of heiligheid te niet te doen. Bedenk dus eens wat voor een man dat moet zijn, die ze alle negen heeft, en daar tegenover geen enkele deugd, geen verstand en geen heiligheid stellen kan. Hij is lui, hij is leugenachtig, hij is ongehoorzaam, vuil en dom. En het belachelijkste is nog, dat hij in elke plaats waar hij komt een vrouw wil nemen en een huis wil huren. En al is zijn baard nog zo lang, zwart en vies, toch gelooft hij stellig, dat iedere vrouw, die hem maar ziet, verliefd op hem wordt. Het is waar, dat hij zeer behulpzaam is en nieuwsgierig daarbij, want als ze me in het diepste geheim iets komen vertellen, dan moet hij er zijn deel van hebben. Vraagt men mij iets, dan is hij zo benauwd, dat ik het antwoord schuldig zal blijven, dat hij meteen al ja of neen zegt, naar gelang hij meent, dat het antwoord zijn moet.'

Aan deze knecht nu had broeder Cipolla bevolen goed op zijn reistas te passen omdat daar de relikwieën in zaten. Maar Guccio de vuilpoets, die nog liever in de keuken zat dan een nachtegaal op een groen takje, vooral als hij wist dat er een dienstmaagd aanwezig was, dacht niet meer aan het bevel van broeder Cipolla omdat hij in de keuken van de waard een dik, lomp, mismaakt propje van een vrouwmens had gezien, met een paar borsten als mestkorven en in vuile, doorzwete en doorrookte kleren. Om harentwil liet hij de reistas van de broeder in de steek en ging zo begerig naar de deern toe als een gier zich op een aas stort. Hij zette zich, hoewel het augustus was, dicht bij het vuur en begon een gesprek met Nuta, zo heette zij. Hij vertelde haar dat hij een edelman was en duizend en negen goudguldens bezat, en zonder zich te bekommeren om zijn muts, die zo vet was dat men er soep van zou kunnen koken, noch om zijn gescheurd en gelapt buis, dat aan de hals en onder de oksels een verpestende stank verspreidde, noch om zijn afgetrapte schoenen en afgezakte kousen, spiegelde hij haar voor, dat hij haar helemaal in het nieuw zou steken en haar niet langer zou laten dienen bij vreemde mensen, maar ervoor zorgen zou dat zij een beter lot tegemoet zou gaan. En behalve dit alles zei hij haar nog duizend andere veelbelovende dingen, die echter, zoals gewoonlijk, zonder de minste uitwerking bleven.

De beide jonge schelmen vonden dus Guccio het zwijn in de keuken, een en al oog voor Nuta, zodat ze zonder de minste moeite naar de kamer van broeder Cipolla konden doorlopen. De kamerdeur stond trouwens open en na enig zoeken tussen zijn bullen vonden ze weldra een klein kistje, dat zorgvuldig in een doek was gewikkeld en hierin lag een veer uit een papegaaienstaart. Zij waren ervan overtuigd dat dit de veer was, die de broeder zijn volkje wilde laten zien. En hij zou daar gemakkelijk spel 'mee hebben, want de weelde-artikelen uit Egypteland waren in die dagen niet of nog maar nauwelijks tot Toscane doorgedrongen, en zeker niet tot het afgelegen plaatsje Certaldo, waar geen mens ooit van een papegaai had gehoord, laat staan er een gezien had. De beide jongelieden namen de veer mee en vulden het kistje met kolen, waarvan ze een hoop in de hoek van de kamer zagen liggen. Daarna zetten ze alles weer zoals ze 't gevonden hadden, gingen met de veer weg en wachtten af wat broeder Cipolla zeggen zou, wanneer hij in plaats van de veer de kolen vond.

De eenvoudige landlieden die in de kerk hadden gehoord, dat ze een veer van de engel Gabriel te zien zouden krijgen, vertelden dit nieuws aan hun buren en dezen vertelden het weer verder, en zo kwam het dat na het middagmaal hele drommen mannen en vrouwen aan de kerk vol verlangen de komst van broeder Cipolla stonden af te wachten. Deze had smakelijk gegeten en een dutje gedaan. Even over drie stond hij op en, toen hij hoorde dat zoveel volk al op het plein stond, liet hij Guccio de smeerpoets roepen en zei hem, dat hij met de bellen en met de reistas naar het marktplein moest gaan. Hoewel het hem zwaar viel van de keuken en van Nuta te scheiden, deed Guccio toch wat van hem verlangd werd en ook luidde hij op bevel van de broeder duchtig de bellen, zodat heel de bevolking zich om de kerk verdrong. Zonder er zich van te hebben vergewist of alles in orde was, begon broeder Cipolla nu zijn prediking en vertelde van allerlei zoals het maar in zijn kraam te pas kwam. Toen nu het moment gekomen was om de veer van de engel Gabriel aan den volke te vertonen, sprak hij eerst plechtig het Confiteor, liet twee kaarsen aansteken, zette zijn kap af en wikkelde het kistje behoedzaam uit de doek. Daarna sprak hij nog een poosje met lof en eer over de engel Gabriel en zijn relikwie, en opende toen eindelijk het kistje.

Toen hij zag dat het kistje vol kolen was, kwam het niet bij hem op om hier Guccio de walvis van te verdenken, want die was daarvoor veel te stom, en ook werd hij in het geheel niet boos, omdat hij zo slecht op zijn bullen had gepast, maar hij schold zichzelf uit omdat hij aan de ongehoorzame, domme en luie Guccio zijn reistas had toevertrouwd. Zelfs verschoot hij niet van kleur, maar hij hief zijn handen ten hemel en richtte zijn blikken omhoog, terwijl hij zo luid dat iedereen het moest horen, sprak: 'O God, dat Uw almacht eeuwig geprezen zij!', waarop hij het kistje weer sloot.

Nu wendde hij zich tot zijn parochie en preekte als volgt: 'Mannen en vrouwen van Certaldo, ge moet weten dat ik nog heel jong door mijn Overste gestuurd werd naar de landen waar de zon opgaat, met de uitdrukkelijke opdracht de privilegiën van het porselein op te sporen. Ik begaf mij dus op weg, vertrok uit Venetië en kwam door de voorstad der Grieken, reed van daar door het koninkrijk Algarbië en door Bagdad naar Parione, vanwaar ik, niet zonder erge dorst, op Sardinië belandde. Maar waarom zou ik u alle landen opsommen die ik ben doorgetrokken? Ik kwam in Buffië en in Truffië, landen die door grote volksstammen dicht bewoond zijn en vandaar in Gluipagne waar ik velen van onze broeders en ook van andere orden aantrof, die om Gods liefde zich bepaald niet uitsloofden noch leden onder anderer smartelijk lot. Daar vandaan trok ik naar het land der Abruzzen, waar mannen en vrouwen op klompen door de bergen gaan. Niet ver daar vandaan trof ik mensen, die het brood op stokken droegen en de wijn in zakken. Kort daarop kwam ik zelfs, in Pastinakisch Indië en daar zag ik, dat zweer ik jullie bij het kleed dat ik draag, de veren zo maar in de lucht vliegen, een ongelooflijk iets als men het niet met eigen ogen heeft gezien. Maar daar ik nergens vinden kon wat ik was komen zoeken, ben ik maar weer teruggekeerd en het eerst kwam ik toen in het Heilige Land, waar 's zomers het koude brood vier duiten kost en het warme geen cent. En daar ontmoette ik de eerwaarde vader Messire Raakmenietan Alstubelieft, de hoogvereerde patriarch van Jeruzalem. Uit eerbied voor het kleed van de heilige Antonius dat ik nog altijd droeg, wilde hij me alle relikwieën wel afstaan die hij bezat. En dat waren er zoveel dat het wel een paar uur zou duren ze u allemaal op te sommen, maar om u niet alle troost te onthouden, zal ik er een paar noemen. Ten eerste liet hij me de vinger zien van de Heilige Geest, een lok van de serafijn die aan St. Franciscus is verschenen, een paar nagels van cherubijnen, een rib van het woord dat vlees is geworden, een volledig stel inkledingen van het heilige katholieke geloof, een paar stralen van de ster die de wijzen van het Oosten zagen opgaan en een flesje zweet van de heilige Michaël, dat hij vergoot in zijn strijd met de duivel. Met nog veel meer van dergelijke heilige zaken. Maar daar ik hem royaal bediende van een paar stellingen van de Monte Morello in Italiaanse vertaling en van een paar grondstellingen van de Caprezio waar hij al zo lang naar gezocht had, werd hij van zijn kant vrijgevig en schonk mij een tand van het heilige kruis, een zakje klokgelui van Salomons tempel, en ook de veer van de engel Gabriel, waarover ik u reeds gesproken heb. Maar wat hij me ook gaf, dat waren de kolen, waarop de heilige martelaar St. Laurentius geroosterd is. En al deze dingen heb ik vol eerbied en wijding van daar meegebracht naar hier en ik heb ze nog allemaal. Maar mijn Overste heeft nooit gewild dat ik ze de mensen zou laten zien, eer het vaststond dat ze echt waren. Nu is hij echter, door enkele wonderen, die door deze relikwieën zijn verricht, van hun echtheid overtuigd, zodat hij me nu verlof heeft gegeven ze aan het volk te vertonen. Omdat ik ze niemand durf toevertrouwen heb ik ze altijd bij me. De veer van de engel Gabriel bij voorbeeld bewaar ik in een kistje en precies in hetzelfde soort kistje de kolen van St. Laurentius. Die twee kistjes lijken zo op elkaar dat ik ze al menigmaal heb verwisseld en dat is mij vandaag ook weer overkomen. Maar ik ben er van overtuigd dat Gods wil het was die me het kistje met de kolen in handen speelde in plaats van het andere, want ik herinner me opeens dat het morgen het feest is van die heilige Laurentius en dat God dus bedoeld heeft dat door het vertonen op deze dag van de gezegende kolen, die zijn heilige bloed hebben gedoofd, de devotie die gij, lieden van Certaldo, hem verschuldigd zijt, aangewakkerd zal worden. Daarom, mijne gezegende kinderen, neemt de mutsen af en komt in vrome aandacht naderbij om ze te bekijken. Maar eerst wil ik u nog dit zeggen : al wie met deze kolen het teken des kruises ontvangt, zal er een heel jaar zeker van kunnen zijn, dat geen vuur hem kan aanraken zonder dat hij of zij het merkt.' Nadat hij aldus gesproken had, hief hij een lofzang aan op de heilige Laurentius en liet hun de kolen zien. Nadat de dwaze menigte een poos met eerbiedige bewondering in het kistje met kolen had gekeken, kwamen zij tenslotte allemaal om Cipolla heendringen om een kruisje te vragen, waarvoor in ruil ze hem veel grotere offergaven brachten dan gewoonlijk. Broeder Cipolla begon nu op de schone witte bloeses en hoofddoeken grote zwarte kruisen te tekenen, terwijl hij beweerde dat wat er van de koolstof verloren ging, in het kistje weer van zelf aangroeide. Dat had hij al dikwijls ondervonden.

Door zijn tegenwoordigheid van geest beschaamde hij het tweetal guiten die hem, door het wegnemen van de veer, in het nauw hadden willen drijven. Zij waren bij de preek van broeder Cipolla tegenwoordig en toen zij hoorden op welk een uitnemende manier hij zich uit de verlegenheid redde, hielden zij hun buik vast van het lachen.

Toen het volk uiteengegaan was, vertelden zij hem onder schaterend gelach wat zij hadden gedaan en gaven hem zijn veer terug. Die zou hem een jaar later niet minder een behoorlijke opbrengst leveren dan de kolen.

Deze geschiedenis vermaakte het gezelschap bovenmate. Men lachte hartelijk om de toespraak van broeder Cipolla, zijn pelgrimsreizen en zijn waardevolle relikwieën. De koningin intussen legde haar heerschappij neer en sprak tot Dioneo: 'Het is tijd, Dioneo, dat ge eens aan de weet komt hoe moeilijk het is vrouwen te regeren.' - 'Ik zal het doen zo goed ik kan, antwoordde de nieuwe koning, en daarmee was de zesde dag ten einde.

1905

De Decamerone van Boccaccio

Giovanni Boccaccio

Vertaling: J. K. Rensburg

Bron: www.gutenberg

Toen ieder met vertellen gereed was, wist Dioneo, dat het zijn beurt

was. Daarom geen plichtgevoel afwachtend, legde hij allen stilte

op, die het scherpe woord van Guido prezen en begon: Bekoorlijke

donna's. Hoewel ik het voorrecht heb te zeggen, wat mij het meest

behaagt, wil ik heden niet afwijken van onderwerp, waarover gij allen

zeer verstandig gesproken hebt. Maar ik wil u aantoonen met welk een

voorzichtigheid en onverwacht een der broeders van Santo Antonio aan

een strik ontsnapte hem door twee jongelieden gespannen.

Certaldo is een burcht in den Val d'Elsa in ons graafschap gelegen,

dat, hoe klein ook, vroeger door edele en welgestelde lieden werd

bewoond. Daar hij er veel geld kreeg, had frate Cipolla een der

broeders van Santo Antonio de gewoonte er eens per jaar langen

tijd heen te gaan, om er de aalmoezen, gegeven door stommelingen,

in te zamelen. Hij was er gezien niet minder om zijn naam dan door

vroomheid, daar die plaats de best bekende uien [132] voortbrengt van

geheel Toscane. Cipolla was klein van gedaante, rood van haar, van een

vroolijk uiterlijk, een gezellig man en behalve dat, hoewel hij niets

wist, was hij zoo'n goed en handig spreker, dat wie hem niet kende,

hem niet slechts voor een groot redenaar zou gehouden hebben, maar

voor Cicero zelf of misschien voor Quintilianus en daarom was hij van

allen in die streek de vertrouwde, de vriend of de beschermer. Daar

hij volgens zijn gewoonte op een Zondagmorgen in de maand Augustus

gekomen was en de mannen en de vrouwen van de naburige dorpen in de

hoofdkerk naar de mis waren gegaan, sprak hij: Dames en heeren. Het

is uw gewoonte elk jaar aan de armen van baron messer Santo Antonio

van uw graan en haver te sturen elk naar zijn vermogen en vroomheid,

opdat de zalige Santo Antonio Uw ossen en ezels en varkens en schapen

onder zijn bescherming neemt. En in het bijzonder betaalt gij hen,

die bij onze broederschap zijn ingeschreven, den kleinen cijns, die men

eens per jaar opbrengt. Ik ben door mijn meerdere, dat is de heer abt,

gezonden om U daaraan te herinneren en daarom met Gods zegen, als gij

de klokken zult hooren luiden na den noen, zult gij hier komen buiten

de kerk, waar ik ook tot U zal spreken en gij het kruis zult kussen. Ik

ken U allen als zeer devoot jegens den baron, messer Antonio, en zal U

door bijzondere genade een zeer heilig en zeer schoon reliek toonen,

dat ik zelf uit het Heilige Land van over zee hebt meegebracht, een

der veeren van den engel Gabriel, die in de kamer van de Maagd Maria

achterbleef, toen hij haar de Boodschap bracht in Nazareth. Er waren,

toen broeder Cipolla deze woorden sprak, twee zeer sluwe jongelieden

in de kerk, Giovanni del Bragoniera en Biagio Pizzini. Nadat zij een

weinig gelachen hadden over het reliek van broeder Cipolla, stelden

zij elkaar voor, hoewel zij met hem bevriend waren hem met die veer

een poets te bakken.

Zij wisten, dat broeder Cipolla dien ochtend in het kasteel ontbeet

met een van zijn vrienden en zoodra zij hem daar aan tafel bemerkt

hadden, gingen zij naar de herberg, waar de monnik was afgestapt na

overeengekomen te zijn, dat Biagio den knecht van broeder Cipolla

aan de praat moest houden en Giovanni dan onder de bagage van den

broeder naar die veer zou zoeken en die stelen. Broeder Cipolla had

een knecht, Guccio Balena, door anderen Guccio Imbratta en Guccio

Porco genaamd. Hij was zoo leelijk, dat Lippo Topo nooit zijn

gelijke geschilderd heeft. Broeder Cipolla maakte er dikwijls met

zijn gezelschap gekheid over en zeide van hem: Mijn knecht bezit

negen eigenschappen en als een in het bezit was geweest van Salomo,

Aristoteles of Seneca, was die voldoende geweest om hun deugd, hun

verstand en hun heiligheid te bederven. Denk eens na en hij heeft

er negen, die er noch deugd, noch verstand, noch heiligheid op na

houdt. Als men hem soms vroeg naar die negen dingen, antwoordde hij,

die ze op rijm had gebracht: Hij is langzaam, vuil en leugenachtig,

slordig, ongehoorzaam, kwaadsprekend, zorgeloos, zonder geheugen

en ongemanierd. Bovendien heeft hij nog andere ondeugden, waarover

het beter is te zwijgen. En het lachwekkendst is, dat hij overal een

vrouw wil nemen en een huis huren. Omdat hij een grooten, zwarten en

glanzenden baard heeft, gelooft hij zoo mooi te zijn en aardig, dat

alle vrouwen die hem zien, verliefd op hem worden en als men hem liet

gaan, zou hij ze naloopen, tot hij er zijn gordel bij verloor. Het

is waar, dat hij voor mij een groote steun is, omdat er niemand is,

hoe vertrouwelijk hij ook met mij mee spreekt, of mijn knecht moet

er het zijne van weten en vraagt men mij iets, dan is hij zóó bang,

dat ik niet zal weten te antwoorden, dat hij dadelijk ja of neen zegt,

al naar hij 't het best acht. Broeder Cipolla had hem in de herberg

achtergelaten en hem gelast op te passen, dat niemand zijn knapzakken

zou aanraken, omdat zich daarin heilige dingen bevonden. Maar Guccio

Imbratta, die nog verlangender was in de keuken te zijn dan een

nachtegaal op de groene takken en vooral als hij er een dienstmeid zag,

had in dien van den waard er een gevonden vet, dik, klein en mismaakt

en met een paar borsten, die twee mestmanden leken en met een gezicht,

dat aan de Baronci herinnerde, en erg zweetend, smerig en berookt;

daarop wierp hij zich als een gier op aas en liet de kamer van broeder

Cipolla in den steek. Hoewel het Augustus was, ging hij bij het vuur

zitten, begon met haar, die Nuta heette, een gesprek, zeide, dat hij

volgens getuigenis van een procureur edelman was en dat hij meer dan

duizende florijnen rijk was, zonder te rekenen wat hij aan anderen

schuldig was en dat hij tot meer in staat was dan God zelf. Zonder

te letten op haar muts, waarop zulk een laag vet was, dat zij er den

soepketel van Altopascio [133] mee had kunnen klaar maken, en op haar

verscheurde en gelapte schort. Om haar hals en oksels zat vuil zweet

en meer vlekken en kleuren dan ooit tartaarsche of indische kleeden

vertoonden en hij zeide haar, alsof hij heer van Castiglione was, dat

hij haar goed wilde kleeden, haar uit die ellende bevrijden anderen

te dienen en haar de hoop te geven op meer fortuin en vele andere

dingen. En hoewel hij het op zeer welgezinden toon zeide, verging

het in den wind en er bleef niets van over gelijk de schoonsten van

zijn ondernemingen. De twee jongelieden vonden aldus Guccio Porco

[134] met Nuta bezig. Verheugd door die omstanstandigheid, traden

zij in de kamer van broeder Cipolla; het eerste wat zij zochten,

was de knapzak, waarin de veer lag. Toen zij die openden, vonden zij

een klein kistje; zij ontsloten dit, ontdekten er een veer in uit

een papagaaienstaart en meenden, dat dit degene moest zijn, die hij

beloofd had te vertoonen. En allicht kon hij dat in die tijden doen

gelooven, omdat nog niet de weeldeartikelen van Egypte, tenzij in een

klein deel in Toscane waren ingevoerd en zij hadden zelfs nog nooit

van papagaaien gehoord. De jongelingen, blijde die veer gevonden te

hebben, namen die mede en het kistje vulden zij met kolen, die zij in

een hoek in de kamer zagen. Na het weer te hebben gesloten gingen zij,

ongezien, verheugd heen. De onnoozele menschen, die in de kerk waren,

vernamen, dat zij na den noen de veer van de engel Gabriël zouden

zien. De eene buurman vertelde het aan gene en de eene buurvrouw

aan de andere en zoodra ieder had gemiddagmaald; liepen zij naar het

kasteel en vonden er ternauwernood plaats en wachtten af om die veer

te zien. Broeder Cipolla, die goed gegeten had en een weinig geslapen

en de menigte boeren zag, beval aan Guccio Imbratta te zeggen, dat hij

met de heiligenklokjes naar het slot zou opklimmen en zijn knapzakken

zou brengen. Guccio rukte zich met moeite uit de keuken van Nuta en

ging met de gevraagde dingen naar boven. Toen hij daar was aangekomen,

ging hij op last van frater Cipolla naar de deur van de kerk en begon

met kracht de klokken te luiden.

Frate Cipolla begon, daar hij er niets van had gemerkt, dat zijn bagage

veranderd was, zijn preek en zeide tot staving van de feiten vele

woorden. Hij moest nu de veer vertoonen, zeide met groote plechtigheid

het _Confiteor_ op, liet twee toortsen aansteken, wikkelde zacht het

taf los en na eerst zijn kap te hebben afgenomen haalde hij het kistje

te voorschijn. Eerst sprak hij eenige zinsneden uit tot lof en eer van

den engel Gabriël en van zijn reliek en opende toen het kistje. Hij zag

het met kolen gevuld en dacht, dat Guccio Baleta hem dat niet geleverd

had, omdat hij hem er niet toe in staat rekende en hij schold hem even

uit, omdat hij het zoo slecht bewaakt had en begreep, dat anderen hem

dit hadden gedaan, maar hij vervloekte in stilte zich zelve, dat hij

het bewaren van zijn goed had opgedragen aan hem, dien hij kende als

slordig, ongehoorzaam, zorgeloos en kort van geheugen. Doch zonder

van kleur te verschieten hief hij het gelaat en de handen ten hemel en

sprak luide: O Heer, steeds zij uw macht geprezen. Hij sloot het kistje

en sprak tot de menigte: Dames en heeren. Gij moet weten, dat ik, toen

ik nog zeer jong was, door mijn meerdere gestuurd werd naar dat deel

der wereld, waar de zon opgaat en mij werd opzettelijk gelast, dat ik

zou zoeken tot ik er de bullen van den grooten Porcellana zou vinden,

welke hoewel ze niets kosten om ze zegelen, meer voor anderen van nut

zijn dan voor ons. Ik ging op reis, vertrok uit Vinegia en kwam langs

den Burcht der Noordoostwinden, reed vandaar door het koninkrijk van

Garbo en Baldacca, bereikte Parione en vandaar uit, niet zonder dorst,

kort daarna Sardigna. Maar waarom zal ik u van alle landen spreken,

die ik heb doorzocht! Ik kwam, nadat ik het kanaal was overgestoken,

den arm van San Giorgio genaamd, in Truffia [135] en Ruffia [136],

zeer bevolkte rijken en vandaar kwam ik in het gebied van Menzogna

[137], waar ik vele van onze broeders en van andere godsdiensten vond,

die allen den arbeid ontweken uit liefde tot God en zich om weinig

bekommerden, mits zij er voor zich zelf voordeel in zagen en veel

geld verkwistten. Vandaar trok ik naar het gebied der Abruzzen [138],

waar de mannen en vrouwen op klompen over de bergen gaan en de varkens

met hun eigen darmen aankleeden [139] en dicht daarbij vond ik lieden,

die het brood op stokken en den wijn in zakken dragen. Vandaar kwam ik

bij de bergen van Bacchus, waar alle wateren naar beneden loopen en in

korten tijd drong ik zoo ver door, dat ik India Pastinaca bereikte,

waar ik u zweer bij mijn ordekleed, dat ik de snoeimessen [140] zag

vliegen, iets ongeloofelijks. Maar dit kan mij zelfs Maso del Saggio

niet ontstrijden, den grooten koopman, dien ik daar vond, die noten

kraakte en de schalen als afval verkocht. Maar omdat ik niet vinden

kon, wat ik zocht, keerde ik terug en kwam in het Heilige Land, waar

in den zomertijd het oudbakken brood vier denari kost en het versche

voor niets wordt verkocht. En daar vond ik den eerwaardigen vader,

messer Nonmiblasmete Sevoipiace [141], den allereerwaardigsten

patriarch van Jerusalem, die uit eerbied voor het ordekleed van

baron messire Sint Antonius wilde, dat ik al de heilige relieken

zag, die hij bij zich had. En er waren er zooveel, dat ik, zoo ik ze

allen wilde tellen, tot verscheidene duizenden zou komen. Maar toch

om U niet zonder troost te laten, zal ik U er eenigen noemen. Eerst

toonde hij mij den vinger van den Heiligen Geest zoo volledig en gaaf,

als die ooit is geweest en de kuif van den Serafijn, die aan Sint

Franciscus verscheen en een der nagels van de Cherubijnen, een der

ribben van het vleesch geworden Woord aan de vensters uitgestald,

kleeren van het katholieke Heilig Geloof, eenige stralen der Ster,

die aan de drie Magiërs in het Oosten verscheen, een flesch vol zweet

van den heiligen Michael, toen hij tegen den Duivel vocht, de kaak als

doodsbeen van Sint Lazarus en anderen. En daar ik hem gul een afschrift

schonk der plagiaten van Monte Morello in de volkstaal en van eenige

hoofdstukken van Caprezio, die hij lang had gezocht, maakte hij mij

deelgenoot van zijn heilige relieken en gaf mij een der nagels van

het Heilige Kruis en een klein fleschje gevuld met een weinig klank

der klokken van den tempel van Salomo, de veer van den engel Gabriël,

waarvan ik U gesproken heb en een der klompen van San Gherardo da

Villa Magna, welke ik onlangs te Florence aan Gherardo van Bonsi gaf,

die er een zeer grooten eerbied voor heeft. Ook gaf hij mij kolen,

waarop de gelukzalige martelaar Sint Laurentius gebraden werd. Deze

dingen heb ik alle meegebracht en ik heb ze allen bij mij.

Het is waar, dat mijn meerdere mij nooit heeft toegestaan die te

vertoonen, voor hij er zeker van was, dat ze echt waren. Maar nu

het door zekere wonderen van hen uitgegaan en door brieven ontvangen

van den Patriarch zeker is, heeft hij mij dit veroorloofd, maar ik,

bevreesd ze aan anderen toe te vertrouwen, draag die altijd bij

mij. Ik draag de veer van den engel Gabriel, opdat die niet bederft,

in een kistje en de kolen, waarop San Lorenzo gebraden werd in een

ander. Dezen zijn zoo aan elkaar gelijk, dat ik dikwijls het eene voor

het andere aanvat; dat is mij nu gebeurd, want ik dacht het kistje

met de veer te hebben meegenomen en nu heb ik dat meegedragen met de

kolen. Ik geloof niet, dat dit het gevolg alleen van een dwaling is

maar Gods wil, daar ik mij herinner, dat het feest van San Lorenzo

binnen twee dagen plaats heeft. En daar God wenschte, dat ik door U

de kolen te toonen, waarmee hij gebraden is, in Uw zielen weer het

vuur der vroomheid doe opvlammen, heeft Hij mij de gezegende kolen

bedropen van de vochten uit dat heilige lichaam doen meenemen.

Daarom, gezegende zonen, neem Uw kappen af en nader vroom om ze te

aanschouwen. Maar weet eerst, dat elk, die door die kolen gemerkt wordt

met het teeken des Kruises, het heele jaar er zeker van kan zijn, dat

het vuur hem niet zal aanraken zonder dat hij het voelt. Na die woorden

zong hij een loflied voor San Lorenzo, opende het kistje en toonde

de kolen. Toen de dwaze menigte met vrome bewondering alles had gade

geslagen, drongen allen naar broeder Cipolla en gaven hem een beter

offerande dan gewoonlijk. Broeder Cipolla begon met de kolen in de

hand op de witte hemden, op de keurslijven en de sluiers der vrouwen

de grootste kruisen te trekken, die er op konden staan, denkend,

dat hoe meer die versleten, hoe meer ze het kistje met geld zouden

vullen gelijk hij meermalen ondervonden had. Na op die wijze niet dan

tot zijn grootste voordeel al de Certaldeezen te hebben bekruist,

deed hij door zijn tegenwoordigheid van geest hen de bedrogenen

blijven, die hem voor den mal dachten te houden. Zij waren bij de

preek tegenwoordig geweest en daar zij het nieuwe verdedigingsmiddel,

door hem aangewend, hadden gehoord, hadden zij zoo gelachen, dat zij

dachten hun kaken er bij te verliezen. En toen de menigte vertrokken

was, gingen zij naar hem toe en bekenden met genoegen, wat zij hadden

uitgehaald en gaven hem zijn veer terug, welke hem het volgende jaar

niet minder opbracht dan dien dag de kolen.

[132] Deze woordspeling is aldus bedoeld: Cipolla is de naam van den

monnik en beteekent tegelijkertijd: ui, wat in het Hollandsch niet

letterlijk schertsenderwijze te vertalen is.

[133] Te Altopascia in Lucchese was een abdij; twee maal in de week was

er groote soepuitdeeling. Vandaar werd de buitengewoon groote ketel,

waarin zij die kookten, spreekwoordelijk.

[134] Porco: het zwijn.

[135] Beteekent vermoedelijk Leugenland.

[136] Beduidt vermoedelijk Kletsland.

[137] Leugenrijk.

[138] De heele redevoering van Fra Cipolla is volgens Fanfani de

bizarste en de aardigste ter wereld. Al de opgesomde plaatsen en rijken

zijn straten en plaatsen in Florence, die denzelfden naam dragen.

[139] Namelijk als zij er saucijzen van maken.

[140] Snoeimessen: pennati, een woordspeling met de uitdrukking:

pennati, ook pennuti: met vleugels uitgerust.

[141] "Scheld-me-niet-uit Alsjeblieft".

JAARTAL

THE DECAMERON OF GIOVANNI BOCCACCIO Faithfully Translated By J.M. Rigg

Bron: www.gutenberg

All the company save Dioneo being delivered of their several stories, he

wist that 'twas his turn to speak. Wherefore, without awaiting any very

express command, he enjoined silence on those that were commending

Guido's pithy quip, and thus began:--Sweet my ladies, albeit 'tis my

privilege to speak of what likes me most, I purpose not to-day to deviate

from that theme whereon you have all discoursed most appositely; but,

following in your footsteps, I am minded to shew you with what adroitness

and readiness of resource one of the Friars of St. Antony avoided a

pickle that two young men had in readiness for him. Nor, if, in order to

do the story full justice, I be somewhat prolix of speech, should it be

burdensome to you, if you will but glance at the sun, which is yet in

mid-heaven.

Certaldo, as perchance you may have heard, is a town of Val d'Elsa within

our country-side, which, small though it is, had in it aforetime people

of rank and wealth. Thither, for that there he found good pasture, 'twas

long the wont of one of the Friars of St. Antony to resort once every

year, to collect the alms that fools gave them. Fra Cipolla(1)--so hight

the friar--met with a hearty welcome, no less, perchance, by reason of

his name than for other cause, the onions produced in that district being

famous throughout Tuscany. He was little of person, red-haired,

jolly-visaged, and the very best of good fellows; and therewithal, though

learning he had none, he was so excellent and ready a speaker that whoso

knew him not would not only have esteemed him a great rhetorician, but

would have pronounced him Tully himself or, perchance, Quintilian; and in

all the country-side there was scarce a soul to whom he was not either

gossip or friend or lover. Being thus wont from time to time to visit

Certaldo, the friar came there once upon a time in the month of August,

and on a Sunday morning, all the good folk of the neighbouring farms

being come to mass in the parish church, he took occasion to come forward

and say:--"Ladies and gentlemen, you wot 'tis your custom to send year by

year to the poor of Baron Master St. Antony somewhat of your wheat and

oats, more or less, according to the ability and the devoutness of each,

that blessed St. Antony may save your oxen and asses and pigs and sheep

from harm; and you are also accustomed, and especially those whose names

are on the books of our confraternity, to pay your trifling annual dues.

To collect which offerings, I am hither sent by my superior, to wit,

Master Abbot; wherefore, with the blessing of God, after none, when you

hear the bells ring, you will come out of the church to the place where

in the usual way I shall deliver you my sermon, and you will kiss the

cross; and therewithal, knowing, as I do, that you are one and all most

devoted to Baron Master St. Antony, I will by way of especial grace shew

you a most holy and goodly relic, which I brought myself from the Holy

Land overseas, which is none other than one of the feathers of the Angel

Gabriel, which he left behind him in the room of the Virgin Mary, when he

came to make her the annunciation in Nazareth." And having said thus

much, he ceased, and went on with the mass. Now among the many that were

in the church, while Fra Cipolla made this speech, were two very wily

young wags, the one Giovanni del Bragoniera by name, the other Biagio

Pizzini; who, albeit they were on the best of terms with Fra Cipolla and

much in his company, had a sly laugh together over the relic, and

resolved to make game of him and his feather. So, having learned that Fra

Cipolla was to breakfast that morning in the town with one of his

friends, as soon as they knew that he was at table, down they hied them

into the street, and to the inn where the friar lodged, having complotted

that Biagio should keep the friar's servant in play, while Giovanni made

search among the friar's goods and chattels for this feather, whatever it

might be, to carry it off, that they might see how the friar would

afterwards explain the matter to the people. Now Fra Cipolla had for

servant one Guccio,(2) whom some called by way of addition Balena,(3)

others Imbratta,(4) others again Porco,(5) and who was such a rascallion

that sure it is that Lippo Topo(6) himself never painted his like.

Concerning whom Fra Cipolla would ofttimes make merry with his familiars,

saying:--"My servant has nine qualities, any one of which in Solomon,

Aristotle, or Seneca, would have been enough to spoil all their virtue,

wisdom and holiness. Consider, then, what sort of a man he must be that

has these nine qualities, and yet never a spark of either virtue or

wisdom or holiness." And being asked upon divers occasions what these

nine qualities might be, he strung them together in rhyme, and

answered:--"I will tell you. Lazy and uncleanly and a liar he is,

Negligent, disobedient and foulmouthed, iwis, And reckless and witless

and mannerless: and therewithal he has some other petty vices, which

'twere best to pass over. And the most amusing thing about him is, that,

wherever he goes, he is for taking a wife and renting a house, and on the

strength of a big, black, greasy beard he deems himself so very handsome

a fellow and seductive, that he takes all the women that see him to be in

love with him, and, if he were left alone, he would slip his girdle and

run after them all. True it is that he is of great use to me, for that,

be any minded to speak with me never so secretly, he must still have his

share of the audience; and, if perchance aught is demanded of me, such is

his fear lest I should be at a loss what answer to make, that he

presently replies, ay or no, as he deems meet."

Now, when he left this knave at the inn, Fra Cipolla had strictly

enjoined him on no account to suffer any one to touch aught of his, and

least of all his wallet, because it contained the holy things. But Guccio

Imbratta, who was fonder of the kitchen than any nightingale of the green

boughs, and most particularly if he espied there a maid, and in the

host's kitchen had caught sight of a coarse fat woman, short and

misshapen, with a pair of breasts that shewed as two buckets of muck and

a face that might have belonged to one of the Baronci, all reeking with

sweat and grease and smoke, left Fra Cipolla's room and all his things to

take care of themselves, and like a vulture swooping down upon the

carrion, was in the kitchen in a trice. Where, though 'twas August, he

sat him down by the fire, and fell a gossiping with Nuta--such was the

maid's name--and told her that he was a gentleman by procuration,(7) and

had more florins than could be reckoned, besides those that he had to

give away, which were rather more than less, and that he could do and say

such things as never were or might be seen or heard forever, good Lord!

and a day. And all heedless of his cowl, which had as much grease upon it

as would have furnished forth the caldron of Altopascio,(8) and of his

rent and patched doublet, inlaid with filth about the neck and under the

armpits, and so stained that it shewed hues more various than ever did

silk from Tartary or the Indies, and of his shoes that were all to

pieces, and of his hose that were all in tatters, he told her in a tone

that would have become the Sieur de Chatillon, that he was minded to

rehabit her and put her in trim, and raise her from her abject condition,

and place her where, though she would not have much to call her own, at

any rate she would have hope of better things, with much more to the like

effect; which professions, though made with every appearance of good

will, proved, like most of his schemes, insubstantial as air, and came to

nothing.

Finding Guccio Porco thus occupied with Nuta, the two young men gleefully

accounted their work half done, and, none gainsaying them, entered Fra

Cipolla's room, which was open, and lit at once upon the wallet, in which

was the feather. The wallet opened, they found, wrapt up in many folds of

taffeta, a little casket, on opening which they discovered one of the

tail-feathers of a parrot, which they deemed must be that which the friar

had promised to shew the good folk of Certaldo. And in sooth he might

well have so imposed upon them, for in those days the luxuries of Egypt

had scarce been introduced into Tuscany, though they have since been

brought over in prodigious abundance, to the grave hurt of all Italy. And

though some conversance with them there was, yet in those parts folk knew

next to nothing of them; but, adhering to the honest, simple ways of

their forefathers, had not seen, nay for the most part had not so much as

heard tell of, a parrot.

So the young men, having found the feather, took it out with great glee;

and looking around for something to replace it, they espied in a corner

of the room some pieces of coal, wherewith they filled the casket; which

they then closed, and having set the room in order exactly as they had

found it, they quitted it unperceived, and hied them merrily off with the

feather, and posted themselves where they might hear what Fra Cipolla

would say when he found the coals in its stead. Mass said, the simple

folk that were in the church went home with the tidings that the feather

of the Angel Gabriel was to be seen after none; and this goodman telling

his neighbour, and that goodwife her gossip, by the time every one had

breakfasted, the town could scarce hold the multitude of men and women

that flocked thither all agog to see this feather.

Fra Cipolla, having made a hearty breakfast and had a little nap, got up

shortly after none, and marking the great concourse of country-folk that

were come to see the feather, sent word to Guccio Imbratta to go up there

with the bells, and bring with him the wallet. Guccio, though 'twas with

difficulty that he tore himself away from the kitchen and Nuta, hied him

up with the things required; and though, when he got up, he was winded,

for he was corpulent with drinking nought but water, he did Fra Cipolla's

bidding by going to the church door and ringing the bells amain. When all

the people were gathered about the door, Fra Cipolla, all unwitting that

aught of his was missing, began his sermon, and after much said in

glorification of himself, caused the confiteor to be recited with great

solemnity, and two torches to be lit by way of preliminary to the shewing

of the feather of the Angel Gabriel: he then bared his head, carefully

unfolded the taffeta, and took out the casket, which, after a few

prefatory words in praise and laudation of the Angel Gabriel and his

relic, he opened. When he saw that it contained nought but coals, he did

not suspect Guccio Balena of playing the trick, for he knew that he was

not clever enough, nor did he curse him, that his carelessness had

allowed another to play it, but he inly imprecated himself, that he had

committed his things to the keeping of one whom he knew to be "negligent

and disobedient, reckless and witless." Nevertheless, he changed not

colour, but with face and hands upturned to heaven, he said in a voice

that all might hear:--"O God, blessed be Thy might for ever and ever."

Then, closing the casket, and turning to the people:--"Ladies and

gentlemen," he said, "you are to know, that when I was yet a very young

man, I was sent by my superior into those parts where the sun rises, and

I was expressly bidden to search until I should find the Privileges of

Porcellana, which, though they cost nothing to seal, are of much more use

to others than to us. On which errand I set forth, taking my departure

from Venice, and traversing the Borgo de' Greci,(9) and thence on

horseback the realm of Algarve,(10) and so by Baldacca(11) I came to

Parione,(12) whence, somewhat athirst, I after a while got on to

Sardinia.(13) But wherefore go I about to enumerate all the lands in

which I pursued my quest? Having passed the straits of San Giorgio, I

arrived at Truffia(14) and Buffia,(15) countries thickly populated and

with great nations, whence I pursued my journey to Menzogna,(16) where I

met with many of our own brethren, and of other religious not a few,

intent one and all on eschewing hardship for the love of God, making

little account of others! toil, so they might ensue their own advantage,

and paying in nought but unminted coin(17) throughout the length and

breadth of the country; and so I came to the land of Abruzzi, where the

men and women go in pattens on the mountains, and clothe the hogs with

their own entrails;(18) and a little further on I found folk that carried

bread in staves and wine in sacks.(19) And leaving them, I arrived at the

mountains of the Bachi,(20) where all the waters run downwards. In short

I penetrated so far that I came at last to India Pastinaca,(21) where I

swear to you by the habit that I wear, that I saw pruning-hooks(22) fly:

a thing that none would believe that had not seen it. Whereof be my

witness that I lie not Maso del Saggio, that great merchant, whom I found

there cracking nuts, and selling the shells by retail! However, not being

able to find that whereof I was in quest, because from thence one must

travel by water, I turned back, and so came at length to the Holy Land,

where in summer cold bread costs four deniers, and hot bread is to be had

for nothing. And there I found the venerable father

Nonmiblasmetesevoipiace,(23) the most worshipful Patriarch of Jerusalem;

who out of respect for the habit that I have ever worn, to wit, that of

Baron Master St. Antony, was pleased to let me see all the holy relics

that he had by him, which were so many, that, were I to enumerate them

all, I should not come to the end of them in some miles. However, not to

disappoint you, I will tell you a few of them. In the first place, then,

he shewed me the finger of the Holy Spirit, as whole and entire as it

ever was, and the tuft of the Seraph that appeared to St. Francis, and

one of the nails of the Cherubim, and one of the ribs of the Verbum Caro

hie thee to the casement,(24) and some of the vestments of the Holy

Catholic Faith, and some of the rays of the star that appeared to the

Magi in the East, and a phial of the sweat of St. Michael a battling with

the Devil and the jaws of death of St. Lazarus, and other relics. And for

that I gave him a liberal supply of the acclivities(25) of Monte Morello

in the vulgar and some chapters of Caprezio, of which he had long been in

quest, he was pleased to let me participate in his holy relics, and gave

me one of the teeth of the Holy Cross, and in a small phial a bit of the

sound of the bells of Solomon's temple, and this feather of the Angel

Gabriel, whereof I have told you, and one of the pattens of San Gherardo

da Villa Magna, which, not long ago, I gave at Florence to Gherardo di

Bonsi, who holds him in prodigious veneration. He also gave me some of

the coals with which the most blessed martyr, St. Lawrence, was roasted.

All which things I devoutly brought thence, and have them all safe. True

it is that my superior has not hitherto permitted me to shew them, until

he should be certified that they are genuine. However, now that this is

avouched by certain miracles wrought by them, of which we have tidings by

letter from the Patriarch, he has given me leave to shew them. But,

fearing to trust them to another, I always carry them with me; and to

tell you the truth I carry the feather of the Angel Gabriel, lest it

should get spoiled, in a casket, and the coals, with which St. Lawrence

was roasted, in another casket; which caskets are so like the one to the

other, that not seldom I mistake one for the other, which has befallen me

on this occasion; for, whereas I thought to have brought with me the

casket wherein is the feather, I have brought instead that which contains

the coals. Nor deem I this a mischance; nay, methinks, 'tis by

interposition, of God, and that He Himself put the casket of coals in my

hand, for I mind me that the feast of St. Lawrence falls but two days

hence. Wherefore God, being minded that by shewing you the coals, with

which he was roasted, I should rekindle in your souls the devotion that

you ought to feel towards him, guided my hand, not to the feather which I

meant to take, but to the blessed coals that were extinguished by the

humours that exuded from that most holy body. And so, blessed children,

bare your heads and devoutly draw nigh to see them. But first of all I

would have you know, that whoso has the sign of the cross made upon him

with these coals, may live secure for the whole of the ensuing year, that

fire shall not touch him, that he feel it not."

Having so said, the friar, chanting a hymn in praise of St. Lawrence,

opened the casket, and shewed the coals. Whereon the foolish crowd gazed

a while in awe and reverent wonder, and then came pressing forward in a

mighty throng about Fra Cipolla with offerings beyond their wont, each

and all praying him to touch them with the coals. Wherefore Fra Cipolla

took the coals in his hand, and set about making on their white blouses,

and on their doublets, and on the veils of the women crosses as big as

might be, averring the while that whatever the coals might thus lose

would be made good to them again in the casket, as he had often proved.

On this wise, to his exceeding great profit, he marked all the folk of

Certaldo with the cross, and, thanks to his ready wit and resource, had

his laugh at those, who by robbing him of the feather thought to make a

laughing-stock of him. They, indeed, being among his hearers, and marking

his novel expedient, and how voluble he was, and what a long story he

made of it, laughed till they thought their jaws would break; and, when

the congregation was dispersed, they went up to him, and never so merrily

told him what they had done, and returned him his feather; which next

year proved no less lucrative to him than that day the coals had been.

(1) Onion.

(2) Diminutive of Arriguccio.

(3) Whale.

(4) Filth.

(5) Hog.

(6) The works of this painter seem to be lost.

(7) One of the humorous ineptitudes of which Boccaccio is fond.

(8) An abbey near Lucca famous for its doles of broth.

(9) Perhaps part of the "sesto" of Florence known as the Borgo, as the tradition of the commentators that the friar's itinerary is wholly Florentine is not to be lightly set aside.

(10) Il Garbo, a quarter or street in Florence, doubtless so called

because the wares of Algarve were there sold. Rer. Ital. Script.

(Muratori: Suppl. Tartini) ii. 119. Villani, Istorie Fiorentine, iv. 12, xii. 18.

(11) A famous tavern in Florence. Florio, Vocab. Ital. e Ingl., ed Torriano, 1659.

(12) A "borgo" in Florence. Villani, Istorie Fiorentine, iv. 7.

(13) A suburb of Florence on the Arno, ib. ix. 256.

(14) The land of Cajolery.

(15) The land of Drollery.

(16) The land of Lies.

(17) I.e. in false promises: suggested by Dante's Pagando di moneta senza conio. Parad. xxix. 126.

(18) A reference to sausage-making.

(19) I.e. cakes fashioned in a hollow ring, and wines in leathern bottles.

(20) Grubs.

(21) In allusion to the shapeless fish, so called, which was proverbially taken as a type of the outlandish.

(22) A jeu de mots, "pennati," pruning-hooks, signifying also feathered, though "pennuti" is more common in that sense.

(23) Takemenottotaskanitlikeyou.

(24) Fatti alle finestre, a subterfuge for factum est.

(25) Piagge, jocularly for pagine: doubtless some mighty tome of school

divinity is meant.