De Levende Boeklessenaer

Op zeker dag beloofde ik u, myn vrind,
Die soms de wysheid, door uw hart bemind,
Gelyk Erasm, bekroont met narrenbellen,
Dat ik u eens wat aerdigs zou vertellen,
En in den tempel der onsterflykheid
Den levenden Boeklessenaer wou stellen.
'k Heb u vooraf een woordeken gezeid
Van hem, dien ik voor de eeuwen wil bewaren.
Ik ga met u thans myn belofte klaren.
't Verhael zweem' zoo een luttel naer een flaus,

Ik weet niet waer, doch 't was in Vlaendrens Staten,
Rees zekre kerk, van dak byna ontbloot,
Van ramen gansch. De dienst was daer gelaten
Aen een kapittel, dat half stierf van nood.
Dat mogt daer wel verkeerde wereld heeten:
Kanoniken vond men er dor en bleek.
Geen tiende werd (dit moet de lezer weten)
Door deze goede, beste liên bezeten,
Zy hadden dus ook geen bibliothee

Van wynen, kiesch en keurig uitgekozen,

En hun gelaet pronkte op geen lenteroozen.

Geen fyne bef, of geen driedubble kin;

En, ongehoord! in plaetse van de pluimen,

Al klepp' men storm, 's voormiddags niet te imen,

Moest hunne stoet, by 't magre kerkgewin,

Met nuchtre maeg van 't harde bedstroo ryzen,

En d'Eeuwige met eigen gorgel pryzen

By elke dienst: een taek voor Hercules!

Alleen een kapellaen hielp hun, en zes

Koorkindren, die by zuster Martha woonen,

En deze strekt, by 't teerste zorgbetoonen,

Hun tot een moeder, slechts uit christenpligt:

Hun vader is 't publiek. (Tot meerder licht

Zy hier gezeid, vertrouwlyk, tusschen haken,

Dat deze zus nog jeugdig, by 't ontblaken

Van heilig vuer, ten hemel 't oog gerigt,

Naer duivel, vleesch en wereld niet wou luisteren,

En door geene aerdsche liefde zich liet kluisteren.

Derhalve, opdat hare eere schootvry waer'

Voor wereldling en monikskappen-schaer,

Als dienstmaegd een kanonik op kwam zoeken,

En 't sieraed werd der kuische kwezeldoeken;

Claudatur nunc dien langen lusschenzin!)

Door hare vlyt en kerkgewyde min

Klom Martha zoo allengskens alle jaren
Met tragen spoed behendig trap voor trap
Tot in 't bestuer, en door haer wetenschap
Wist z' haer crediet voorzichtig te bewaren,
Schoon 't een geslacht na 't ander weg mogt varen,
Ter neêrgestormd als de afgeschudde blaren;
En wien de kerk in nieuwen post mogt zien.
By Martha na kwam 't volgend te geschiên.

Het koorkind Frits had zeker kleed versleten
Des Pays-Bas in zuiver fransch geheeten;
't Verraedde, dun als rag, byna dit oord.
De bres, nauw opgemerkt by haer geboort',
Won daeglyks veld, en blooter steeds en vlakker
Werd plaets en voorgeburgte. 't Oog nog wakker,
Schoon zeventig reeds oud, ziet met een traen
De goede ziel, zus Martha, 't schouwspel aen.
Maer, hemel! wat in zulken nood gedaen?
Doodsarm was zy, doodsarm ook heel 't kapittel,
Hoogduer de stof, en 't arme schaep het werk
Eens anoniems, 't zy burger dan of klerk.
Tot erfgoed had het knaepje hoop, noch titel,
En, om zich uit te warmen en te kleên
In 't hongrend oord, had hy de zus alleen

En Gods genâ. Hy dorst niet meer verschynen
In 't waeijig koor. En bleef in 't bedde kwynen.

By Martha lag op 's woonings opperdeel
Een eerbiedwaerde, aloude gradueel,
Zwaerlyvig stuk uit moniksbrein gekloven,
Als uit den schedel van den Donderaer
Minerve; en moest men een groot' Heilig loven,
Het boek besloeg den breeden lessenaer.
Uit parkement, by stukken en by brokken ,
Was, sinds Pepyn, dit meesterstuk voltrokken.
De vingerdruk had vaekbetaste blaên
Tot een beglansde stof doen overgaen.
't Oud besje dacht, het kon geen hinder baren,
Beroofde zy het schrikboek van wat blaren.
Het plan gaet voort; vast staet het goed besluit,
En zy neemt vier der schoonste vellen uit,
Beminiatuerd door gryze kunstenaren.
Haer trouwe hand naeit met verstoute kunst
Die vellen saem , het levend werk ter gunst.
Noodlottig iets, als of het zoo moest wezen!
De goede ziel, die geen latyn kon lezen,
Maekt in de blaên, aen 't gryze boek ontscheurd ,
De misse van den kerkpatroon verbeurd.

Frits gaet zy met deez' nieuwe mode sieren,
En 't jongsken, fiks belegd met vollen zang,
Braveert voortaen, voor klein gerucht niet bang,
Den barschen wind, hoe nydig by moog' tieren.
Maer wat geluk duert hier op aerde lang?

Sint Jakobs feest was spoedig aengekomen,
Als kerk patroon dier arme plaets bekend,
En steeds met plegtige eerdienst waergenomen.
Nu komt het hoofd der zangers, intendent
Des lessenaers, den ouden koorboek halen.
Hy zoekt, doorblaêrt zyn arm heel lam. De vent
Vloekt, als een ketter, by 't rampzalig falen,
En denkt de droes of 't helsche muisgebroed
Deed zich aen 't werk der Antiphonen goed.
Hy stampvoet, en vertrekt, op 't zwaerst verlegen.
Gelukkiglyk kwam hy den knaep juist tegen,
Die, buiten wete, al spelend met zyn maets,
De misofficie droeg in elke plaets;
Een schouwspel, om een koster te verpletten!
Gelukkiglyk hervindt hy de versetten,
Op 't nieuwe boek gebragt juist waterpas.
Hy snelt, en meldt dit aen 't kapittel ras.
Men raedpleegt, en besluit fluks allerwegen
Dat onze fielt, ten lesnaer opgestegen,

Ter redding in 't noodlottige geval,

't Geplunderd boek op 't feest vervangen zal.

Men oefent hem, hoe hy zich bebb' te voegen:

Hy klautert op, en klemt zich met genoegen

En moed aen lesnaer vast en koopren spil.

De officiant, met open boek en bril,

Verheft den toon, by uitgezette longen

Door 't kreupele muzykkoor voortgezongen:

Een boertig, leverschuddend puikconcert,

Dat door Jan Steen het best geschilderd werd.

Niets liep er tot aen 't Evangelie tegen.

En, staekvast, als een roomsche consul fier,

En roerend zyn voorgevel niet een zier,

Had onze Frits voorspoedig 't eind' gekregen,

Zoo niet het onbeleefdste horzeldier

Door eenig draed het parkement halfopen

Verraderlijk te binnen was geslopen.

De lesnaer was gevoelig van natuer;

Toch lydt hy dien zoo lastigen gebuer

Met mannenmoed een wyl; maer te ongenadig

Ging de angel van het dier zijn gang gestadig.

Opdat hy aen die pynbank zich ontrekk',

Loopt Frits, met schreeuwend' opgesparden bek,

Daer heen, en om die foltring af te weeren

Gaet hy het blaedje, al weenend, elders keeren.

Het feit is waer, gelyk ge er u van kunt
Verzeekren, mogt er twyfeling aen kleven.
't Staet stiptelyk aldus van punt tot punt,
Tot leering en vermaek van onze neven,
In 't Gentsche schrift de Syssepan beschreven.