BRAABANS

Brabant's Knipoog uit het Verleden 3
Wil van Pelt

• 'N geboorte en een foutje van de vroedvrouw.

• Opvoedkundige vragen.

• Geruchten en roddels.

• Het gesticht of zottenhuis.

In dit hoofdstuk wordt er weer 'n kind geboren want daar zijn ons Brabandse vrouwen goed in. De sterke punten van Brabant moette toch naar voren halen, nie dan? Ook leren we kennis maken met 'n vroedvrouw die 'n kleine vergissing maakt. Dit hoofdstuk zal 'n tikkeltje melancholisch van aard zijn omdat we misschien wel op de verkeerde manier van mekare houwen. Vertwijfeld heeft de schrijver daarom nog geprobeerd om unne pedagoog in te schakelen maar hij kon niks anders vinden als 'n goedwillend zusterke dat heel goed mee kiendjes overweg kon. De schrijver ketst in dit hoofdstuk ook brandende opvoedkundige vragen naar de lezers toe. Dat doet ie omdat ie zelf heeft ervaren, dagget toch nooit goed doet. De schrijver laat ook zien hoe dagge door geroddel en geruchten heel onnozel in 't zottenhuis terechte kunt komen. Van de lezer wordt er in dit hoofdstuk veel gezond verstaand verwacht en gezond verstaand hebben we toch allemaal,.. nie dan!

Miekes derde kind was op komst, da voelde ze aan het meukelen in durren buik. Heuren dracht was hoger geweest dan bij vorige kinderen en da waren allemaal jongenskes geworden. De dracht was ook allemaal veel rustiger verlopen, onder d'r hart had het jong in de leste maanden bijna niemer bewogen. Ze was ook nie zo belust geweest op radijzen of schefkes rammenats, ze had in dezen dracht liever dropkes. Daarom had ze d'r goeie hoop op dat durre vierde 'n meske zou worren. Ze had nou al drie jongenskes en ge meugt dan toch onderhand eens verwachten dat er 'n meske komt. Mieke hoopte 't vurig want 'n meske kan dan goed voor oe zurregen op oewen ouwe dag en meskes kunnen oe aan oew endje brengen. Toen 't durre tijd was stuurde Sjareltje, Mieke durre mèèns, zunne oudste naar de vroedvrouw om te zeggen dat het hoog tijd was mee hullie moeder. Hij mocht van Sjareltje zun fiets meenemen, dan was ie er vlugger want 't was nodig. Mieke had pijn bij vlagen en 't werd steeds erger Tussen de stang sjeesde da jong knoerhard door 't karspoor om z'n moeder uit de nood te helpen.

Ge kunt van Sjareltjes zeggen wagge wilt maar da hele kleine manneke, da vaoder ging worre, bleef op zunne post. Springesgereed zat ie in den hoek van 't kleine slaapkamerke om hullie Mieke bij te staan in durre nood. Hij had de plattebuis al aangemaakt en de grootste zakketel mee water opgezet want werrem water hedde bij bevallingen hard nodig. Dees bevalling zal wel weer even vlot gaan als bij de andere kinderen omdat dat stillekesaan al rijvende werk geworre was veur hullie Mieke. Kramen kon hullie Mieke goed, daar viel niks aan af te doen en als het nou nog 'n meske zou zijn, dan zou tie niks meer te wensen hebben. Toen d'n oudste terug kwam mee de boodschap dat vrouw Sjaane al onderweg was zette Sjareltje al vast mar koffie want ze zou eerst wel 'n bakske lusten. Ze was niemer van de jongste, daarom viel het voor zo'n gevuld vrouwmens ok nie mee om helemaal dur de karsporen naar d'n achteraf te komen. Welliswaar had ze een goei degelijk rijwiel mee 'n hoog stuur, maar ze heeft dan toch nog durre tijd nodig om deur de stukken mee klapzand te komen. Toen Sjareltje wir in z'n hoekske zat begon 't bij Mieke toch goed deur te zetten. Hij werd daar toch 'n bietje ongerust van want hij had weinig verstand van vrouwezaken. Ongedurig keek Sjareltje vanachter het gordijntje af en toe d'n holle zandpad af ofdat ie vrouw Sjaane nog nie aan zag komen. In het kamerke was er weinig licht maar Sjareltje zag toch goed dat hullie Mieke flink begon te zweten. Hij bette 't wat af mee unne properen doek en in de gauwigheid aaide ie d'r eventjes over durre wang. Ze had veul pijn. 'Ze zal er nou wel gauw zijn', zeet ie, 'ge mot mar rustig asem halen.' Daarna zocht ie z'n hoekske wir op om de zandpad in de gaten te kunnen houden.

Hoog en kèèrsrecht op d'r rijwiel draait Sjaan de vroedvrouw de werf van Sjareljes op en ze stalt zorgvuldig d'r fiets tegen de appelboom. Sjaan heej nou ginne tijd om de fox over z'n bolleke te aaien om te zeggen dat 't 'n goei beesje is. Ze stapt regelrecht naar binnen en klopt zachtjes op het lage slaapkamerdeurke. 'N antwoord wacht ze nie af, met d'r geraai in d'r tas en d'r kennersblik overziet ze het kraambed in ene keer. In de streep licht van het deurke ziet ze aan Miekes, dat het al hoog tijd is. 'Hier moet gehandeld worden' ,denkt ze, da kan hier ginne uitstel mir lije.' Terwijl ze durre jas uitdoet ziet ze in d'n hoek nog unne kleine brak zitten. 'Allee', zee Sjaan, 'gaadde gij eens mooi buitenspeulen manneke, gaad alvast mar wa botterbloemekes plukken vor jullie moeder.' Sjareltje begrijpt eerst nog nie goed wat um overkomt, hij kijkt eerst nog 'n wat onnozel rond in het slaapkamerke ofdat er sewijle gin jong van 'm achter de vroedvrouw is binnenslopen. Mar da is nie en in ene keer krijgt ie in de gaten dat ze hum bedoelde. Da gaat 'm toch wel iets te ver, zomaar weggestuurd worre om buiten te gaan speulen. Hij denkt bij z'n eigen, 'vroedvrouw of nie, mar da kan ik nie over munne kant laten gaan, ik laat m'n eige niet van munne post afjagen'! Voor zijnen doen komt Sjareltje heel langzaam uit zunne stoel omhoog en hij maakt z'n eigen zo breed mogelijk. 'Wa buiten gaan speulen' zeet ie, 'ik naar buiten,... ik,... de man van de vrouw en de vaoder van het kind,...mot ik buiten gaan speulen, bende wel goed bij'? Sjaan ziet d'r vergissing in en ze zei, dat ie niemer zo achteraf in d'n donkerte moet gaan zitten anders worde over de kop gezien. Sjaan commandeert 'm aan de gang om licht te gaan maken en da doet ie mar want z'n Mieke krijgt in ene keer 'n nijige wee en op zo'n moment gaodde nie tegen 'n vroedvrouw inliggen. Bovendien voelt Mieke iets knappen. Mieke wijst met open mond van de pijn naar het kleine kasje neven de bedstee. 'Daor,.., doar liggen nog wa schone doeken.' Maar het is te laat, de tijk waarop ze lee is nat geworden met groezelig vruchtwater. Opnieuw krijg ze weejen, ze kan de drang om te douwen bekant niemer inhouden. Ze knijpt d'r knokkels wit aan de plaank boven durre kop. Sjaan haalt daar d'n blaker en de piespot vanaf, anders vallen die nog op Miekes durre kop. Onderwijl keek ze nog is naar de klok. Half zittend en meej opgetrokken kniejen probeerd Mieke d'r weejen in te houwen. Sjaan wast d'r handen mee groene zeep in heet water en ze commandeert, 'nog nie douwe!' Snel voelt ze tussen tussen de benen van Mieke, d'r zijn al tekenen dat 't kopke gaat komen. 'As ge kunt moette bij de volgende wee nog nie douwe, anders wordt het achter de ingang van oew baarmoeder te dik en dan kan 't kopke d'r nie deur.' Opnieuw krijg Mieke weejen en ze gilt, 'ik kan het niemer houwe.' Ongewild gaat d'r lijf persen in felle pijnen,...'t kopke komt er aan! Sjaan ziegget en vlug geeft ze da kopke steun in d'r hand. Efke's asem voor Mieke,' efke's rust, efke's pijn die te verdragen is. Sjaan ziet dat de navelstreng om 't nekske gedraaid zit. Da kleine lefke kan er wel eens wa moejeluk uitkomen. Ze commandeert tegen Mieke, 'ge moet nou oew onderlijf stilhouwe en as ge wir weejen krijgt,.. douwe, al wa ge kunt! Zweetend en wit geworden van de pijn voelt Mieke opnieuw dat d'r lijf gaat persen. Diepe zware kreten drijven het lefke verder uit Miekes buik. Met grote uitgeputte ogen schreeuwt Mieke 'da haal ik niemer, heel eventjes is Mieke d'r niemer, ze duizelt weg,.. uit de verte hoort ze dat 't 'n meske is. Als in unne droom wurmt ze d'r eigen 'n bietje omhoog, ze is zo moei en leeg. Wazig ziet ze d'r kind tussen d'r benen liggen. Alleen, het ziet er zo blauw uit en d'r zit zo weinig beweging in, ze heeft het ok nog nie gehoord en het is zo klein. 'N kind mot toch bleren as 't geboren wordt,... misschien is het daar te klein voor? Mieke wil d'r haand naar d'r kind toe doen,..ze kan het niet, ze kan d'r eigen nie bewegen ze kan ook niks zeggen. De bange secondes duren lang. Vaag ziet ze dat Sjaan het kind met de kleine voetjes omhoog houdt en ze geeft unne flinke tik tegen de billekes. Nog gin geluid, met grote angstogen ziet Mieke dat allemaal aan, d'r eerste meske zal toch nie......., het is zo klein...? Nog unne ferme tik gaat er tegen die billekes maar d'r komt nog gin verlossend kindergeluidje in het kleine kamerke. Sjaan wordt nou ok 'n bietje zenuwachtig, 't kind zal toch nie..... Mee durre dikke pink haalt ze wa' vocht uit het kleine mondje en ze geeft nogmaals unne lichte tik op de billekes. 'T wil nog nie en 't meske heeft ook nog mar amperkes bewogen. Mieke zit rechtop en ze wilt d'r jong vastpakken mar ze kan er nie bij, ze kan d'r armen amper uitstrekken. D'r lijf trilt van angst omdat d'r eerste meske voor dood in de hand van Sjaane hangt. Traag tikken de secondes voorbij. Sjareltje kan z'n eigen amper bewegen, hij voelt z'n eigen als verdoofd en het bonkt 'm op z'n maag en keel. Sjaan maakt haast, ze asemt 'n paar keer diep, alsof ze het kind durren asem wil gaan geven. Mee een hand houdt ze het kind vast en mee d'r andere hand graait ze in d'r tas. Ge kunt zien dat ze ginne tijd verloren wil laten gaan. Sjareltje moet z'n kind bij d'r voetjes omhoog houwen. Voorzichtig doet Sjaan het kleine mondje open met durren duim en wijsvinger. 'T grote tuutje van 'n gummie slangeske verdwijnt in da kleine mondje en wanneer Sjaan d'r zachtjes aan zuigt, hoort Sjareltje 'n kort en zacht rochelgeluidje. Opnieuw zuigt Sjaan voorzichtig aan da slangeske. Onderwijl zee Sjaan tegen d'r eigen, 'wa's toch taai.' Opnieuw geeft ze 'n tik tegen de kleine billekes, daarna brengt ze d'r oor vlakbij het mondje van het borelingske. Na twee of drie bange seconden verbeeldt ze zich dat ze iets hoort, maar ze is er nie zeker van omdat Mieke verbijsterd en mee d'r vuisten voor d'r gezicht d'r verdriet niemer te baas kan. Gierend en mee diepe snikken ziet Mieke d'r paarse meske hangen in de handen van Sjaan. In d'r betraande gezicht komen witte vlekken van d'r vertwijfelde samengebalde vuisten. Over dur vuisten met witte knokkels rollen de tranen uit dur opengesperde ogen. Nauwelijks valt 't haar op dat de vroedvrouw met d'r hand 'n gebaar maakt dat ze efkes stil moet houwe. Vertwijfeld bijt Mieke in d'r handen om maar zeker stil te kunnen zijn. Ieder geluidje vangt ze nou op maar d'r is er nog gin bij van d'r meske. Maar,.... ze kan d'r eige niemer houwe en mee de tranen in d'r keel perst ze d'r uit, 'kom nou,..........kom nou,.. ..toe nou,...... doet oe best is meske,....kom nou toch.......' en ten lange leste,... gift d'r eerste meske heel zachtjens en nouwelijks hoorbaar antwoord aan d'r moeder. Aarzelend en zacht klagend komt er leven in da kleine blauwe lijfke.

Opgelucht haalt Sjaan weer asem want op zulke spannende momenten houdt ze die altijd in. Ze kan daar niks aan doen, da doet ze zonder dat ze daar erg in heeft, ze kan dan beter op d'r werk letten. Nou hoeft ze alleen nog maar de navelstreng door te knippen te knopen maar, terwijl da kind op d'n buik van d'r moeder ligt, hapert het snel op en neergaande borstje alweer. Sjaan onderbreekt d'r werk eventjes omdat ze d'r na da moejelukke begin nog nie gerust op is. Maar gelukkig, na een zacht gorgeltje gaat den asem van het kind weer verder en ze ziet dat het kleine tongske bewegingen naar buiten maakt. Voor de zekerigheid luistert Sjaan eerst eens met d'r apparaat aan het bovenlijfke van 't kind of den asem nou vrij en zonder reuteltjes gaat. Opgelucht gaat Sjaan verder met d'r werk en toen het kind was gewassen en 'n bietje was afgevegen, mocht Mieke d'r meske voor d'n eerste keer in d'r armen nemen. D'r tranen waren nog nie helemaal opgdroogd en durre grote schrik was nog nie helemaal verdwenen. D'r kind voelde zo licht aan en het was zo klein! 'Hoeveul zou 't wegen?' 'Zi's nie mee van de zwaarste' zee Sjaan, 'amperkes vier pond schat ik zo, maar 't wilt volop en ge moet 't goed wèèrem houwe.' Zachtjes drukte Mieke d'r meske, dat in lakens gewikkeld was, tegen d'r lijf aan. Voorzichtig legde ze de dekens er over maar ze zurgde er wel voor dat d'r meske volop asem kon krijgen. Onderwijl zee Mieke mee proppen in d'r keel, 't was er kort nevenaf meske,... ge waart bekant 'n engelke, niemer doen eej,.. kom mar gauw bloeike'

En toen d'r meske mee kleine schokkerige bewegingskes d'r duimke naar dur mondje probeerde te brengen, stroomde Mieke vol mee 't geluk. Opnieuw kwamen d'r tranen en opnieuw sloeg 't vast in dur keel. Het is maar goed dat Mieke had geleerd om net als d'r verdriet, ook d'r vreugde in d'r eigen te beleven. In het kleine kamerke onder de lage zolderbalken was er plek zat voor die gelukzaligheid. Mieke heeft gin wije ruimtes nodig om intens van d'r geluk te kunnen genieten.

Maar ook intens geluk kan verstoord worden door de alledaagse dingen die moeten gebeuren. 'T nageboorte moet er nog uit, het kind moet nog ingebakerd worden en d'r moet nog 't een en ander opgeruimd worden. Ook moet de familie verwittigd worden en Miekes moeder moet gewaarschuwd worden om voor baker te komen speulen en om het huishouwe te doen. Het kind moet gedoopt worden en aangegeven worden op het gemeentehuis. Ook moet er unne naam verzonnen worden die past bij de twee opoes van het kind. Ook moet den oudste er weer met de fiets op uit worden gestuurd om aan de opoe van Miekes kant te berichten dat de kleine er is en of dasse wil komen. Hij moet er bij vertellen dat alles goed is en dat 'n meske is. Daarna moet d'n oudste nog langs tante Merie om het goei nieuws te vertellen en ofda ze 't deur wil geven aan de rest van de femilie. Hij mot maar 'n briefke meenemen waar alles op staat, dan vergit ie 't nie. Mee 'n stompke potlood gaat Sjareltje da briefke schrijven. Op d'n achterkant van 'n bruin puntbuiltje waar suiker in heej gezeten, moeten de geschreven woorden komen. Maar da gaat nie zomaar in ene keer. Sjareltje likt eerst eens aan de punt van da potlooike en hij blijft 'n tedje gezwollen achter da bruine papierke zitten kijken. Dan likt ie nog eens unne keer goed aan de dikke punt van z'n potlooike en dan begint ie. Mee het puntje van z'n tong uit zunne mond schrijf ie d'n eerste regel neer. Achterover leunend bekijkt ie af en toe z'n geschrijf eens op een afstandje. Ge zugget ok altijd zien, in het puntje van 't builtje is wa suiker blijven zitten en ge komt mee oew potlooike nie over zo'n korreltje suiker hene. Ge mot dan oewe punt aan het begin van het woord zetten en presies over oew eigen geschrijf hene gaan om de haperingskes er uit te halen. Ge gaat er dan wel eens nevenaf en daaraan kunde dan zien dagge nie goed kunt schrijven. Maar allee, 't is maar voor de familie, dan is 't nie zo erg. Na 'n kwartier is het briefke klaar en Sjareltje vouwt het bruine suikerbuiltje mooi dicht om aan dees blijde boodschap wa gewichtigheid mee te geven. 'T is tenslotte ok nie niks, ge wordt nie alle dagen vaoder van 'n meske! Voordat d'n oudste op pad gaat moet ie 't briefke goed in zunne zak steken omdat ie 't nie mag verliezen. Wanneer Sjareltje dat heeft gecontroleerd mag d'n oudste vertrekken. Nou moet ie d'n emmer mee 't nageboorte nog leegmaken, die staat nog in het kleine slaapkamerke waar Mieke ligt. Zachtjes klopt ie op het lage slaapkamerdeurke om te verwittigen dat ie in aantocht is. Hij mag binnenkomen en dan ziet ie dat vrouw Sjaane en Mieke al mee z'n meske liggen te speulen. Vrouw Sjaane zit achter Miekes rug en tikt heel zachtjes tegen de wangekes van z'n dochter terwijl ze vriendelijk en heel zachtjes vraagt, 'eej, eej, lacht dan is tegen me'n, toe dan, ge kunt 't toch zo mooi.' Eventjes, mar heel eventjes denkt Sjareltje, 'za'k 'ns tegen Sjaane zeggen dat ze d'r gerust eventjes mee naar buiten mag gaan speulen om bloemekes te plukken.' Sjareltje heeft da mar nie gedaan, tenslotte kwam ie voor d'n emmer mee 't nageboorte en nie om te jennen. Toen ie er al mee op de dorpel van het slaapkamerdeurke stond, zee Mieke, 'nie vergeten dagget nou dieper begraaft eej Sjarel, anders gaat de fox 't wir uitgegraven en ermee over de werf leuren.'

Nog twee keer in z'n leven zou Sjareltje mee zunne emmer 't nageboorte diep moeten gaan begraven. Het zijn twee jongenskes geworden zodat 't meske, dat Dorientje hiette, er gin zusje mir bijkreeg. Helemaal allenig zal ze tussen de jongenskes opgroeien en 't zal nie mee gaan vallen voor da kind. Het ligt voor de hand dat de opgroeiende batraven Dorientje gaan overvleugelen, 't ligt zo in d'n aard van jongeskes.

Wanneer de lezers de samenstelling van zo'n huishouwe zien, zouden ze bij d'r eigen kunnen denken, dat de jongenskes eigenlijk zuinig zouwen moeten zijn op d'r enigste zuster. Ze zouwen ze mee moeten nemen op d'r zwerftochten over de hei en de bossen. Op d'r tenen zouwen ze de knijnen kunnen besluipen. Vangen konden ze die toch nie omdat 'n knijn nou eenmaal vlugger is. De jongens zouwen Dorientje dan moeten dragen as ze er van moei geworren was want zo zwaar was Dorientje nie. Dorientje zo mee kunnen helpen bij het bouwen van 'n hut, ze zou dan alleen 't mos en de roskes buntgras maar hoeven aan te dragen om 't dak van zo'n staketsel dicht te maken. Ook moessen de jongens er over waken, dat ze nie in de hoge appelbomen klom. Dorientje zou dan op d'n uitkijk kunnen gaan staan ofdat den boer er nie aan kwam asse gingen bogeren. Ze konden Dorientje mee nemen als er bramen geplukt moesse worden en ze zouwen ze stiekemkesweg neer kunnen zetten op de plekskes waar de sappigste stonden. Ook zouwen de jongens kunnen zurregen dat d'r potje het eerste vol was mee klokkebaaien omdat ze die gere lustte. De jongens zouwen Dorientje eigenlijk 'n bietje de hand boven de kop moeten houden omdat ze 't enigste meske was. Net als d'r broertjes had Dorientje de spannende lokkende wereld dan ook leren kennen. Het zijn 'n mooie gedachtes maar,.. zo is het nie gegaan, Dorientje tierde nie en ge wit nie waar dat aan ligt. Niemand wit da, ook de schrijver nie, hij vermoedt dat alleen maar.

Gaandeweg gaan de jongens unne hekel krijgen aan Dorientje, ze zullen d'r gaan vermijden en verguizen. Ook al zou ze 't gewild hebben, Dorientje moog nie mee op de zwerftochten van de jongens. Meskes meugen da nie omdat meskes anders geschapen zijn. Neeje, meskes bij meskes en jongens bij jongens, zo hoort da. Bovendien moeten meskes leren om moeder te worden. Ook moeten ze d'r ouwelui nog naar d'r endje brengen.

S'Nachts, wanneer Dorientje helemaal allenig beneje in d'r kleine kamerke sliep, kreunde ze zachtjes als ze d'r eigen omdraaide. Da deed ze al vanaf d'r tweede jaar. In het begin docht Mieke dat ze s'nachts pijn had, maar da was nie. D'r kind sliep gewoon deur en het had verders unne gezonde slaap. Lopen en eten kon het kind goed zat, ook het praten ging goed maar toch was er iets mee. Mieke zag 't allemaal wel aan maar ze kon 't ginne naam geven. Wanneer Dorientje s'middags efkes moest gaan slapen, ging ze zo dwingend huilen zodat Mieke ze mar wir gauw uit d'r bedje haalde en het jong klampte d'r eigen dan onmiddelijk vast aan Miekes lange rokken. Dorientje was nie weg te slaan bij Mieke en da was nie makkelijk voor Mieke omdat ze wel meer te doen had. Heur kind wou ok nie mee 'n popke speulen of de knijnen aaien. 'T wou ook nie eten als 't nie bij Mieke op de schoot mocht zitten, ze wilde nie in de kakstoel. Dorientje speelde ook nie mee d'r broerkes op de werft

en Mieke hoefde ze ook nie efkes op het bleekveldje te zetten om mee d'r popke te speulen. Dorientje kekt dat allemaal nog nie aan, 't is net ofdat ze d'r ginne interesse in heeft, ze wordt alleen maar vinnig wanneer ze nie bij Mieke of Sjareltje kan zijn. Ze heeft ginne erg in d'r omgeving. Maar ene keer moet 't er toch van komen dat ze niet altijd in het middelpunt van de belangstelling kan staan van d'r ouwelui. Het was al moejeluk genoeg omdat Mieke er weer 'n jongenske had bijgekregen. Mee 't eten was het voor Miekes moejeluk omdat Dorientje nie van durre schoot afwou terwijl de jongste in de kakstoel zat. Toen Dorientje na 'n tedje, onder 't eten aan d'n andere kant van d'r schoot wilde gaan zitten, tussen de kakstoel en d'r moeder in, probeerde Mieke 't nog wel mee 'n zacht lijntje ongedaan te maken, maar 't ging nie. Dwingend jangkend en mee handen en voetengetrapppel protesteerde Dorientje. Mieke schrok er goed van, zo had ze Dorientje nog nooit gezien. Maar Mieke zette nou toch deur, eens moest dat er toch van komen. Heel kalmkes zee ze tegen Dorientje, 'gij d'r af, en ge gaat zitten op dieje stoel neffe mijn, dan eette mar nie.'

Toen nam Mieke de jongste op durre schoot en voerde 'm zunne pap, 'een lepeltje voor opa, eentje voor opoes en dan nog eentje voor tante Marie.' Daarna mokte Dorientje niemer en toen ze zes was liet ze af en toe de rokken van d'r moeder los om te speulen op het bleekveldje neven de put. Mieke had ze goed de wacht aangezeed dat ze nie in de buurt van de waterput mocht komen, 'het manneke mee d'n haak trekt oe er zomar in.' Ze was als de dood zo bang, dat Dorientje over de rand van de put zou klimmen en er in zou vallen. Daarom maakte Mieke d'r meske 'n bietje bang zodat ze uit de buurt van de waterput wegbleef. Schijnbaar was Dorientje niet bang want na 'n paar keer speulen op het bleekveldje, vertelde Dorientje dat ze 't manneke gezien had. Het manneke mee d'n haak was uit de put geklommen en was neven d'r gaan zitten. Het manneke had beloofd dat ie me nie in de put zou trekken omdat ie mijn 't mooiste meske vond, dat ie ooit gezien had!!

Zo af en toe ging Mieke mee 'n paar van d'r jong naar een van d'r zusters. Altijd nam ze Dorientje mee omdat ze wies dat ze nie naar den oudste luisterde. Wanneer Mieke of Sjarel d'r efke's nie bij waren, deej ze altijd van aorige dingen zoals, expres d'r eigen d'n hele middag verstoppen zodat d'n oudste nie wies waar tie 't moes zoeken. Gladaf ontkende Dorientje da dan want ze was heel de middag op d'r kamerke gewiest. Den andere keer was ze zomaar in ene keer in slaap gevallen in 't schuurke bovenop de konijnekooi terwijl den oudste bij hoog en laag volhield, dat ie wel drie keer in het schuurke had gekeken. Vertwijfeld keek ie z'n moeder dan aan om in d'r gezicht te bespeuren, wie dasse nou geloofde. Mieke nam om de beurt 'n paar kinderen mee want ge kon toch slecht mee zes kinderen naar oew zusters gaan? Ge kunt dan nie op oew gemak zitten om eens bij te praten. De jongens maakte er wel praat van dat Dorientje elke keer mee mocht, maar ze legden d'r eigen er toch bij neer.

Ook bij de tantes ging het mee Dorientje niet goed. Dorientje wou altijd tussen de grote mensen zitten, mee de nichtjes van d'r leeftijd kon ze nie speulen. Da liep altijd fout. Ze wou altijd den baas zijn wanneer ze vaoderke en moederke gingen speulen, anders deed ze nie mee. En toen ze unne keer d'n baas mocht speulen, deed ze het nog nie. Ze zee toen tegen d'r moeder dat ze altijd voor kiendje moest speulen, daarom deed ze nie mee. Mieke en d'r zuster Marie zijn daarna naar het schuurke gegaan waar de kinderen mee wa lappen 'n huiskamerke hadden ingericht. Marie vroeg toen aan d'r dochterke, waarom dat Dorientje altijd voor kiendje moest speulen, ge kunt dat toch omste beurt doen? Verbaasd en onnozel zee 't meske, 'och deze keer moes ze vor vaoder speulen en ze ging alleen nog efkes weg om snoepkes te gaan kopen.' Achter de rug van d'r tante Marie maakte Dorientje nog gauw 'n lange neus naar d'r nichtjes. Mieke kan 't gedrag van Dorientje nie thuisbrengen. Ook toen ze zogenaamd 'n unne splinter in d'r vingerke kreeg was er niks aan te zien. D'r moes persee 'n doekske om en mee d'r handje op borsthoogte, zat ze wir heel de middag rustig tussen de grote mensen in. Het is net ofdat ze nie mee andere kinderen om kan gaan. Miekes zusters hebben dat ook al in de gaten en die zeggen dat ze Dorientje veul mee andere jong in aanraking moet brengen, dan trekt 't wel bij. Mieke moest er rekening mee houwen dat het kind zo achteraf wonend, niemand heej om mee te speulen. Het is ok moejeluk voor zo'n kind om 'n meske te worre tussen jongens, ze hee dan gin voorbeeld hoe ze d'r eigen moet gedragen. Mieke weet dat d'r zusters gelijk hebben. Vroeger thuis, hebben ze d'r eigen ook opgevoed en mekare wegwijs gemaakt in d'n omgang. Maar misschien trekt 't nog wel bij wanneer Dorientje naar school moet. Verders hee Mieke ginne dol mee d'r kind, allenig, da liegen om niks en dat overdrijven zit Miekes nie lekker. Misschien is dat ook wel aanstellerij da bij de leeftijd hoort?

Op school ging 't nie goed mee Dorientje, rond kerstmis kwam het zusterke van de eerste klas eens langs om te praten over Dorientje. Het kind kon niet met de andere meskes overweg, het draaide altijd op ruzie uit. Dorientje probeerde het dan wel bij te leggen, maar dat was nie echt, dat konde zien. Op een of andere manier stond Dorientje altijd midden in d'n aandacht. 'Als ge het aan mij vraagt', zei 't zusterke, 'ik durf 't bijna niet te zeggen maar,.... ze komt nogal leugenachtig over en daarom spelen de andere kinderen niet graag met Dorientje. 'Ze staat altijd alleen op de speelplaats. Leren kan ze goed, daar ligt 't nie aan maar ze maakt overal zo'n drama van. Ook wanneer ze iets verkeerd heeft gedaan, is ze zo teleurgesteld, dat ik er meelij mee krijg. Ze doet precies wat ik zeg, wanneer ze bijvoorbeeld nogal druk is, en ik zeg er iets van, dan is ze verder heel de middag stil en ze doet dan niet meer mee. Misschien komt mijn waarschuwing dan wel te hard aan en kan ze niet meer meedoen, ik weet 't niet.' Is ze nou thuis ook zo', vraagt 't zusterke? Mieke zee, 'z'is altijd al zo gewiest, ik kan 't ginne naam geven, ze krijgt toch zat aandacht van mijn omdat ze het enigste meske tussen de jongens is. Ik houw d'r veul van maar ik weet af en toe niemer wa'k er van moet denken. Ik neem ze nog wel eens op munne schoot en dan probeer ik wel eens om samen te praten over d'r popke dat ze dan in d'r handen hee. Maar da gaat mar heel efkes, dan draait ze het zo, dat we 't weer over heur hebben. Toen ik unne keer terug kwam op d'r popke, gooide ze 't zo nijig in d'n hoek, da'k er van schrok. Toch hou ze veul van d'r popke want ze heegget bekant dag en nacht bij d'r. Ik kan daar mee m'n verstaand nie bij. Af en toe praat ze in d'r eigen, ze verzint dan 'n vriendinneke en ze gaan samen bijvoorbeeld met 'n springtouw spelen. Ook met da verzonnen vriendinneke krijgt ze dan ruzie omdat ze dan niet op tijd inspringt. Soms tekent ze met 'n houtje golven in het zand. Dat moet dan water voorstellen en ze gaat daar dan midden in zitten. Niemand kan dan bij haar komen zegt ze en alleen Sjarel mag ze dan pakken. Ik heb het wel 'ns unne keer gedaan maar ge wordt er bang van, zo'n keel zet ze dan op. Ik ben toen maar gauw teruggegaan want ik docht dat ze er in bleef. Ze liep helemaal blauw aan. Wanneer 't zusterke na 'n bakske koffie weer eens aan wil gaan rijden, is ze nog niet veel wijzer geworden, ze weet 't ook niet.

Nou zijn er natuurlijk altijd lezers die na dit gedrag van Dorientje zeggen, 'ge moet mee da gedrag korte metten maken. Zo'n aanstellerig gedrag moet de nek omgedraaid worden en da toneelgespeul moet maar eens afgelopen zijn. De maat is vol! Ge gaat nog wa meemaken mee da gedoe, let maar 'ns op.' Da's waar, ge gaat wa meemaken wanneer Dorientje ouder wordt. Maar zo'n gedrag laat z'n eigen nie de kop indrukken. Zo'n gedrag wordt daardoor steeds erger, 't kan uitdraaien op hysterie en zijn we d'r dan?

Het is er in ieder geval wel van gekomen. Dorien moest naar 't zottengesticht omdat ze thuis niemer te handhaven was. Hoogzwanger hebben ze d'r weggebracht en ze wou nie zeggen van wie het kind was. Sjareltje had nog gezeed, 'dat ie da gehoer nie aan huis moest hebben en dat da gesodemieter mar eens en voor altijd afgelopen moest zijn. Als ze zo verder gaat komt ze godomme nog in een hoerenkast terechte, d'r mot wat aan gedaan worden! Da was 't leste wat Dorien van d'r vaoder hoorde, verders heeft ze hem nooit meer gezien of gehoord. D'r kind is weggegeven en nou loopt ze door de hoge wit betegelde gangen van het gesticht. In d'r armen klemt ze d'r kleine zwarte taske dat is het enigste wat nog van d'r eigen is. Schrikachtig reageert ze op de keukengeluiden die doordringen tot op de gang. Af en toe tekent ze met krijt grote vierkanten op de houten vloer en gaat daar middenin zitten. Wanneer iemand dan in het vierkant komt begint ze te krijsen, ze krabt en slaat dan iedereen die haar te na komt. Op andere tijden flaneert ze door de kille gangen en zalen die ieder geluid terugketsen zodat ze van d'r eigen schrikt. Soms doet ze strikken en schuifspeldjes in d'r haar om de kortgeknipte pieken niet zo uit te laten steken. Dan vlindert ze van d'n ene naar d'n andere patienten en probeert 'n glimp op te vangen van de mannen achter de hoge gematteerde ramen die bonen zitten te pellen. Op zulke dagen geeft ze hoog op van d'r eigen en ze kijft dan met de anderen als die niet willen geloven dat ze afgehaald door durre mèèns die unne grote modewinkel heeft in de stad. Ze wordt verguist door iedereen, ook door de dokters die haar willen helpen. Op 't lest zijn die gaan denken, 'gif ze nog mar 'n kalmeringspoeierke of anders 'n spuitje, dan zijn we d'r wir efkes vanaf.' Ook die weten d'r ginne raad mee. Ze zien alleen een ontstellende eenzaamheid omdat ze nooit geen bezoek krijgt. Heel af en toe lukt het om 'n bietje met Dorien te praten. 'T is dan net of of dat ze weet waar ze aan toe is, ze weet dan dat ze gek is en ze ziet dat ze hier nooit meer vandaan komt. Zachtjes huilend veegt ze dan d'r tranen weg en verlegt met trillende zenuwachtig handen durre aandacht naar d'r zwarte taske. D'r hele hebben en houwen zit daar in. Strelend gaan haar vingers over het fotoke van d'r ouders en d'r broers. Door d'r tranen ziet ze nog het bidprentje van d'r vaoder. Diep in durre buik hoort ze nog z'n nijdige geluid, z'n leste woorden vergeet ze nooit nie. Misschien had ie wel gelijk, misschien was ze uiteindelijk toch nog in een hoerenkast terechte gekomen. Ze moet niet te lang aan hem denken, vlug verzet ze haar gedachten omdat ge van dooien niks dan goeds moet denken! Onder het kleine kerkboekske dat ze van de nonnen heeft gehad liggen nog wat schuifspeldjes voor d'r haar. In het zijvakske zit nog 'n blauw lint waarmee ze unne haarstrik kan maken. In het hoekske zit 'n vaal plat geworden pepermuntje. Dat heeft ze nog van d'r broer Jan gehad toen hij haar voor d'n eerste en de leste keer bezocht. Hij mocht dat niet van Sjareltjes maar toch heeft hij haar bezocht. Niks heeft ie verteld van de geruchten over Sjareltje, Dorien en d'r kind. Niks heeft ie verteld over de schande van Doriens kind. Hij had alleen maar gezegd dat ze het hier goed had. Toen Dorien zeej 'dasse liever thuis was', hoorde ze d'r broer zeggen, 'dasse hier toch niet voor niks was'? Het kwam hard aan bij Dorien, het was net of 'n klets ijskoud water over d'r lijf kreeg. Stillekes is Jan toen weggegaan om nooit niemer terug te komen.

Verders is Doriens taske leeg, d'r zitten geen herinneringen meer in. Dat is alles wat ze heeft, het is nog niet eens genoeg om heel d'r verleden te herkennen. Dorien weet 't, de wereld lust haar niet, voor die paar keer was ze goed genoeg. Dat was toen d'r kind verwekt werd. Dorien klemt d'r kaken op elkaar om het niet uit te schreeuwen. Ze is nou niemer te bereiken en door d'r grote wazige angstogen ziet ze de andere patienten grijnzend naar haar wijzen. Ze wordt door twee potige verpleegsters meegenomen om apart gezet te worden en te kalmeren. Dorien wil dat niet, wild trapt ze de deuren dicht maar sommige patienten houden breed grijnslachend de deuren open. In 't kleine betegelde hokske is Dorien weer alleen en morgen,... als ze weer wat rustiger is, zal ze verder moeten om te proberen d'r pijn enigsinds te verzachten....,ze kan en ze wil nou nie anders meer.

Achteraf bekeken hadden de lezers misschien toch nog gelijk. Misschien hadden de jongens Dorientje gewoon mee moeten nemen op d'r zwerftochten om de wereld te verkennen. Ze had dan gewoon aan een van de jongens gevragen, 'Jan, help me is efkes over da slootje hene'? Jan had 't gere gedaan want tenslotte was ie de grote broer van Dorientje. Misschien had Dorientje dan geleerd om mee jongens om te gaan en dat was dan al iets. Natuurlijk zou Dorientje dan wa jongensachtig geworden zijn, misschien zou ze zelfs wel unne proppenschieter gemaakt hebben of 'n fluitje van vlierenhout. In ieder geval zou ze dan beter af zijn dan nou.

Maar,... meskes bij meskes en jongens bij jongens. Zo had Mieke 't geleerd en zo gaf ze da deur aan d'r jong. Alleen,... in de verre omtrek was er gin ander meske of 'n vast vriendinneke voor Dorientjes te vinden. Ze lag elke nacht helemaal alleen in d'r donkere slaapkamerke waar ze af en toe zachtjes kreunde ze als d'r eigen omdraaide. Ze kreeg weinig kans om 'n verhouding aan te gaan met d'r broerkes. Daardoor kreeg ze ook geen kans om de wereld te leren kennen en was ze al gedeukt en beschadigd voordat ze zeventien was. Toen 't wel kon, was 't al te laat, veel te laat. Net als de andere meskes werd ze heel onnozel opgevoed om moeder te worden. Er werd ook nog van d'r verwacht dat ze de verzorging van de ouwelui op d'r moes nemen wanneer die uit de tijd raakten. Maar kunde dat verwachten van 'n meske dat heel de tijd allenig is. Zo'n meske blijft zoeken naar warmte, dat zit zo in d'n aard. Ze was al verminkt en de jacht op zulke meskes is dan open omdat die 'n gemakkelijke prooi zijn. Zo'n meske gaat dan vlug in op 'n geveinsde vriendelijke lach of op 'n loze beloftes.

Misschien had Dorien d'r moeder nog aan d'r eindje kunnen brengen toen Sjareltje dood was. In d'r kleine witgekalkte huiske was er plaats zat voor Dorien maar Mieke kon de schande van de hardnekkige geruchten niet goed verdragen. Ze ging d'r onderdoor. Het gerucht zat bij Mieke in elke vezel van d'r schraal geworden lijf. 'Opoe van opa's kind', zo spookten de geruchten door haar steeds kleiner wordende ouwe kopke. 'En waar was da kind van Dorien gebleven, de nonnen zullen da toendertijd toch nie hebben,... Of was da kind nie goed en is gestorven. Zou het 'n jongeske of 'n meske gewiest zijn'? Het oudje kon er ginne kant mee uit, met niemand kon ze er over praten, ze stikte zowat in d'r eigen gevoel en vermijdde het geklets en de mensen. Ze bleef noodgedwongen in den eenzaamheid van d'n achteraf.

'T gezond verstaand zegt in zo'n geval, 'haal oew kind dan naar huis en kekt eens ofdat da wat uithaalt.' 'Ge kunt da nooit weten omdat 't nou helemaal niks is en 't alleen mar beter kan worden.'

Misschien had Dorien de eenzaamheid van het ouwe vrouwke zodoende nog enigzinds kunnen verzachten. Misschien hadden ze nog 'n blik van herkenning kunnen vinden in elkaars ogen. Het oudje kon Dorien daarna gewoon in de armen nemen en met zachte klopkes op durre rug zeggen, 'het komt wel goed meske, het komt allemaal nog wel goed.' Daarom had Mieke misschien unne brief moeten laten schrijven naar de dokters. Die hadden dat misschien goed gevonden omdat ze toch ginne kant uitkonden mee Dorien. Ze zouwen blij zijn dat ze d'r vanaf waren. Mieke had alles uit moeten leggen aan haar jongens en ze zou weerstand moeten bieden aan de geruchten. Misschien was 't dan ook nog iets geworden met Dorien? Maar Mieke,.... het allerleste mèènske,.. dat nog iets aan de tragiek van Dorien kon doen, had ginne fut meer over. Al d'r krachten waren verspeeld door haar tobben over het gekonkel en het geklets achter durre rug. Te lang heeft Mieke overwogen om te vragen of Dorien naar huis mocht komen en te lang heeft ze zitten piekeren over wat iedereen er wel van zeggen zou. Toen ze eindelijk zover was, had ze er de moed niemer voor, ze was leeg en ze docht bij d'r eigen, 'diejen dag da Dorien voor me staat kan ik niemer aan, we zullen 't zo mar laten, neeje,... ik kan 't wezenlijk niemer aan.'