Europese kwartel (Coturnix coturnix)

Het is de kleinste inheemse hoendersoort, niet groter dan een lijster maar met een ronder lichaam, kort staartje en een typische trippelgang. De kleur van boven gezien is zandkleurig met zwarte tot geelachtige schachtstrepen. De onderkant is lichter gekleurd. Het mannetje bezit een zwarte keelvlek, het vrouwtje heeft een lichte keel. Een duidelijk onderscheid. Een kwartel vliegt vrij snel, meestal in een rechte lijn. De kwartel trekt ’s nachts in min of meer grote vluchten maar heel laag, tot slechts enkele meters, vliegend. Deze kleine hoenderachtige kwieke vogel komt ons land bezoeken vanaf half april tot september. Tijdens onze vakantie in de Spaanse Pyreneeën hebben we ze zowat elke dag gehoord in de gebieden rond de campings en op de verschillende door ons bezochte plaatsen waar de natuur nog volop rust krijgt. Heel duidelijk was het kenmerkende "kwik-me-dit" van de haan te horen. Ze houden zich vooral op tussen graanvelden en bouwlanden in de buurt van natuurlijke weiden en onkruidvelden. Er moet ook wat kreupelhout in de buurt zijn. Het nest wordt op de grond tussen hoog gras en onkruid gemaakt. Er worden tussen de 6 en de 12 eieren gelegd. De korte gedrongen peervormige eieren hebben een bruinachtig gele grondkleur. De vlekken, vegen en stippen die er op staan zijn bruinachtig getint. Er wordt in de regel slechts één broedsel per jaar grootgebracht. Vanaf einde mei tot zelfs begin september kunnen volledige legsels gevonden worden. Het haantje is zeer strijdlustig, verdedigt een bepaald gebied en heeft vermoedelijk meerdere wijfjes. Het broeden gebeurt gedurende 18 tot 20 dagen door het hennetje. Het haantje houdt de wacht om de broedster van gevaar op de hoogte te brengen. Jonge kwartels kunnen onmiddellijk zelf eten, ze verlaten ook het nest, maar het hennetje geeft ze de nodige begeleiding. Het voedsel is overwegend plantaardig. Voornamelijk de zaden van allerlei akkeronkruiden zoals ganzerik, spurrie, weegbree, duizendknoop (muisjes), muur, graszaden, diverse graansoorten en zuring. Het geluid van het hennetje is het geluid dat met een apparaatje werd gemaakt om de kwartelhaan te lokken en daarna te vangen. Ze werden en worden daarna gehouden in speciaal voor kwartels ontworpen kooien met een uitgebouwde erker die aan de bovenzijde bekleed is met een zachte stof opgevuld met watten of iets dergelijks. Bij het roepen hebben de kwartels namelijk de neiging om op te springen en om te voorkomen dat de koppen beschadigd worden is dan een dergelijk stootkussentje aangebracht. Het vangen van kwartels gebeurt met een soort fuiknet dat aan de voorkant zeer grote mazen (8 mm.) bevat waar de kwartelhaan zo doorheen loopt en even verder komt hij dan een fijnmazig net tegen. Dat net wordt opgesteld aan de voorzijde van een roggeveld waar de rogge nog maar 30 cm hoog staat. Daarbij wordt een zogenaamd kwartelfluitje als lokinstrument gebruikt waarbij het de bedoeling is dat de kwartelhaan achter een hennetje aangaat. Dit lokfluitje wordt niet met de mond maar met de hand bediend. Het zijn geitenbeentjes waaraan een zeemleren zakje is bevestigd dat is gevuld met paardenhaar. Hiermee kun je op meesterlijke wijze het hennetje imiteren waardoor het kwartelhaantje dichterbij wordt gelokt. Als je met een recorder wilt werken dan moet het geluid van de hennen worden opgenomen. De vlucht van de kwartels is trager dan bijvoorbeeld van de patrijs en ook over veel kortere afstanden. Ze leven ook meer solitair. Ze zijn zeer gevoelig voor een vochtige ondergrond. Kwartels broeden ook heel gemakkelijk in gevangenschap maar veel van de broedexemplaren die voor een Europese kwartel moeten doorgaan zullen dat blijken niet te zijn. De roep zal duidelijkheid brengen. Een kwartelhaan roept in de volière meer als er geen hen bij zit. In het voorjaar wordt het roepen van een kwartel voorafgegaan door het z.g. "maawen" een geluid dat door het woord juist wordt weergegeven. Als iemand van plan is een Europese kwartel te gaan houden moet wel rekening gehouden worden met de buren want de kwartel roept ook regelmatig ’s nachts. Het lijkt er op dat het aantal Europese kwartels weer aan het toenemen is. In de directe omgeving van Tilburg (Mariahoeve, Baarle Nassau) worden ze ’s morgens vroeg en tegen de avond weer regelmatig gehoord.